Morgunblaðið - 05.10.2001, Blaðsíða 54

54 FÖSTUDAGUR 5. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
BRÉF
TIL BLAÐSINS
Kringlunni 1 103 Reykjavík  Sími 569 1100
 Símbréf 569 1329  Netfang bref@mbl.is
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt t i l að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
ti l birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.
FYRIR meira en hálfri öld hófu
berklasjúklingar að byggja Reykja-
lund og frá upphafi hefur starfsemin
þar verið á heimsmælikvarða og í
stöðugri sókn.
Nú til dags er mikið rætt um fjár-
festingar og arðsemi þeirra. Þar er
stofnun eins og Reykjalundur efst á
blaði.
Heilbrigðishagfræðingar hafa
reiknað út, að fjárfesting í endurhæf-
ingu skili sér aftur til þjóðfélagsins
allt að tuttugu sinnum. Þetta á við um
þjálfun gigtsjúkra, sem lengi hafa
verið fjölmennastir þeirra sem þjálf-
unar njóta á Reykjalundi.
Nú er verið að byggja 2.700 fer-
metra þjálfunarhús á Reykjalundi og
til þess vantar mikla peninga. 30- 40
þúsundir manna hafa komið til
heilsubótar að Reykjalundi.
Það er ástæða til að hvetja þetta
fólk og vandamenn og vini til að
styrkja þessa byggingu með því að
leggja inn á Söfnunarreikning
Reykjalundar í Búnaðarbankanum.
Númerið er 0301 – 26 – 2600. Kenni-
tala SÍBS er 550269-7409. Bankar og
sparisjóðir taka við greiðslu.
RAGNHILDUR HJALTADÓTTIR,
Brekkustíg 14, Reykjavík.
Reykjalundur –
Arðbærasta fjárfestingin
Frá Ragnhildi Hjaltadóttur:
MENNINGAMINJADAGUR Evr-
ópu var laugardaginn 22. sept. sl. Í til-
efni af honum bauð Þjóðminjasafnið
landsmönnum til
fundar á 11 stöð-
um á landinu. Á
öllum stöðunum
eru friðlýstar
fornminjar. Einn
þessara staða var
Húshólmi í Ög-
mundarhrauni.
Hvasst var og það
rigndi mikið á höf-
uðborgarsvæðinu
þennan dag. Í Húshólma beið þó forn-
leifafræðingur og tók vel á móti fólki
því er þorað hafði mót óveðrinu. Á
staðnum var hins vegar bæði bjart og
hið besta veður. Í stuttu máli má
segja að gestgjafinn hafi skilað hlut-
verki sínu eins og best varð á kosið.
Hann benti á fornminjar, gekk um
svæðið, sagði sögu þess, fann áður
ófundnar minjar, lýsti staðháttum og
reyndi að áætla þá sögu er jörðin
hefði að geyma. Þótt Húshólmi í
Krýsuvík sé lítt áberandi kunna að
leynast í honum markverðustu minjar
um búsetu manna hér á landi. Ög-
mundarhraun er talið hafa runnið ár-
ið 1151 og er það álit fróðra manna, af
minjum að ráða, að á svæðinu hafi þá
verið allnokkurt þéttbýli miðað við
það sem síðar gerðist hér á landi. Í
Óbrennishólma skammt vestan Hús-
hólma eru augljósar minjar um garð-
hleðslur, sem hraunið hafði runnið að,
auk fornrar fjárborgar og réttar, en
líklegt er þó að hún hafi verið hlaðin
eftir að hraunið rann. Í Húshólma
eru, að því er talið er, m.a. forn kirkju-
garður, rústir Krýsuvíkurkirkju
hinnar fornu, gamla Krýsuvíkurbæj-
arins, skáli, jarðhýsi, langir hleðslu-
garðar, fjárborg, tótt af húsi og stekk-
ur er kann að hafa verið tengdur seli,
sem þar hefur verið. Húshólmastíg-
urinn hinn nýi er talinn vera frá því
um 1750, sem kemur vel heim og sam-
an við mögulega notkun hólmans til
selstöðu á 18. og fram á 19. öld.
Grunnrannsóknir í Húshólma sýna að
þar kunna að leynast mannvistarleif-
ar frá því fyrir árið 870. Það hefur þó
enn ekki verið fullrannsakað. Þótt
skrifaðar sagnir séu til um suma af
fyrstu mönnunum er komu til Íslands
er ekki hægt að horfa fram hjá því að
þeirra hafi ekki allra verið getið. Og
jafnvel þótt svo hafi verið er alls óvíst
að allar sagnir og sögur, sem ritaðar
voru, hafi varðveist við jafnerfiðar að-
stæður og á jafnforgengilegt efni og
þá var notað. Hér á landi hafa a.m.k.
fundist miklu fleiri minjar og staðir,
sem fólk hafðist við á, en skriflegar
heimildir hafa verið til um. Sjaldnast
var minnst á hið almenna, sem í dag
skiptir kannski hvað mestu. Enn eru
til minjar fyrir fótum landsmanna,
sem fáir eða engir hafa tekið eftir.
Áhugi hefur verið á að leita þessar
minjar uppi, en lítill vilji hefur verið til
að gera það með skipulegum hætti.
Minjar þessar tengja landsmenn
beint við sögu þeirra og menningu.
Þær eru í raun ómetanlegar því þótt
nokkuð mikið sé þegar vitað um sögu
þessarar ungu þjóðar en enn er
margt hulið – sumt með öllu.
Ein tillagan um legu nýs Suður-
strandarvegar er yfir Ögmundar-
hraun og þvert í gegnum Húshólma.
Rök eru bæði með og á móti legu veg-
arins miðað við núverandi tillögur.
Ljóst er þó að enn kunna að leynast
minjar þar sem staðsetning vegarins
er áætluð. Reynslan hefur sýnt að
ómetanleg eyðing menningar- og
náttúruverðmæta hefur orðið við
vegagerð hér á landi, jafnvel nýleg
dæmi. Margar minjanna á og við ætl-
aða legu Suðurstrandarvegar virðast
ekki hafa verið skráðar, s.s. sæluhúsið
undir Lat, Jónsbúð á Krýsuvíkurheiði
o.fl. o.fl. Þá liggur ekki fyrir mat á
mögulegu náttúrurofi og hugsanlegri
nýtingu svæðisins til lengri tíma litið.
Áhugahópur hefur undanfarin
misseri safnað upplýsingum og stað-
sett gamlar minjar á Reykjanesi, s.s.
bæi, sel, fjárborgir, réttir, fjárhella,
tóttir, brunna, skjól, garða, ártals-
steina, stíga og þjóðleiðir. Þegar hafa
verið skoðaðar um 800 slíkar. Ef ein-
hver hefur upplýsingar um minjar á
Reykjanesi, sem hann veit um og tel-
ur að gætu verið áhugaverðar til
skoðunar, væri hópnum fengur að
heyra í þeim hinum sama. Síðdegis-
síminn er 5651168. Starfsfólk Þjóð-
minjasafnsins – hafið þökk fyrir fram-
lag ykkar á Menningarminjadaginn.
ÓMAR SMÁRI ÁRMANNSSON,
aðstoðaryfirlögregluþjónn
í Reykjavík.
Menningarminja-
dagur – Húshólmi
Frá Ómari Smára Ármannssyni:
Ómar Smári
Ármannsson