Morgunblaðið - 05.10.2001, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 5. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÞESSI ákvörðun kemur ákaflega illa viðokkur. Hér er lítil starfsmannavelta ogflestir starfsmenn eru með langanstarfsaldur, hafa starfað hér í áratugi.
Þó svo að mönnum séu boðin störf inni á Akureyri
er það hægara sagt en gjört að flytja sig um set
frá eignum sínum. Húsnæði á Akureyri er mun
dýrara en hér og ekki svo auðvelt að losna við
eignir hér á Húsvík,“ sagði Hlífar Karlsson fram-
leiðslustjóri hjá Norðurmjólk á Húsavík.
Stjórn Norðurmjólkur ákvað á föstudag að
hætta mjólkurvinnslu á Húsavík í áföngum á
næsta ári og er stefnt að því að allri vinnslu þar
verði hætt 1. ágúst á næsta ári. Norðurmjólk er
að 68% hlut í eigu Kaupfélags Eyfirðinga og 32% í
eigu bænda í Eyjafirði og S-Þingeyjarsýslu, en
félagið var stofnað í lok síðasta árs. Öll mjólkur-
vinnsla félagsins mun í framtíðinni fara fram í
mjólkursamlaginu á Akureyri. Við framleiðsluna
á Húsavík hafa starfað 13 manns að undanförnu
og hefur þeim verið boðinn forgangur að störfum
í starfsstöð félagsins á Akureyri. Gert er ráð fyrir
að með því að flytja alla vinnslu frá Húsavík til
Akureyrar megi lækka rekstrarkostnað Norður-
mjólkur um 35–40 milljónir króna á ári. Áætlað er
að mjólkurframleiðslan á félagssvæði Norður-
mjólkur verði 26,5 milljónir lítra á þessu ári, þar
af eru um 6,4 milljónir lítra á svæði samlagsins á
Húsavík. Af þeim eru um 2,4 milljónir lítra fluttar
til vinnslu á Akureyri, þannig að samlagið á Húsa-
vík vinnur úr 4 milljónum lítra.
Upphaf að hagræðingarhrinu
í mjólkuriðnaði
Hlífar sagði að vissulega hefðu menn getað átt
von á þessu, „en ekki svona fljótt“. Hann taldi
ekki ólíklegt að þessi ákvörðun markaði upphafið
að hagræðingarhrinu í mjólkuriðnaði og fækkun
mjólkurbúa í landinu. Engin teikn væru á lofti um
að mjólkurframleiðsla myndi aukast á svæðinu,
þvert á móti hefði hún minnkað og bændum fækk-
að.
Hann sagði að við samruna samlaganna á Ak-
ureyri og Húsavík hefði síðarnefnda samlagið
misst um 30–40% af hráefni sínu til Akureyrar og
ekkert hefði komið í staðinn, þrátt fyrir að rætt
hefði verið um að koma upp verkaskiptingu milli
samlaganna. „Þau verkefni sem átti að flytja
hingað skiluðu sér aldrei,“ sagði hann, en meðal
annars hefði verið rætt um að samlagið á Húsavík
sæi um kotasælugerð og væri í sérostum. Hann
sagði augljóst að þegar svo væri gengi einingin
ekki upp.
Húsvíkingar svekktir
Jón Ingi Guðmundsson hefur starfaði hjá sam-
laginu á Húsavík í 20 ár, þar af sem verkstjóri í 11
ár. Hann sagðist hafa átt von á að starfsstöðinni á
Húsavík yrði lokað, en taldi að það yrði ekki gert
fyrr en að nokkrum árum liðnum, eftir 4–5 ár.
„Við áttum alls ekki von á þessu núna, en auðvitað
vissi maður að hagræðing yrði í greininni,“ sagði
hann. Jón Ingi sagði að Húsvíkingar hefðu talið
að um rekstrarhæfa einingu væri að ræða ef
þeirri sérhæfingu sem um var rætt hefði verið
komið á. „Við erum vitanlega svekkt yfir þessari
niðurstöðu og maður finnur fyrir því að hinir al-
mennu bæjarbúar eru reiðir,“ sagði Jón Ingi.
Þvert á fyrri yfirlýsingar
Aðalsteinn Gíslason trúnaðarmaður verkafólks
hjá Norðurmjólk á Húsavík sagði að menn væru
ekki sáttir við þessa ákvörðun stjórnar félagsins.
„Maður er auðvitað voðalega svekktur og fólk
varð hálfhvumsa þegar þessi ákvörðun var til-
kynnt fyrir helgi. Okkur finnst þetta ganga þvert
á fyrri yfirlýsingar um að byggja ætti hér upp.
Það hafa staðið yfir ýmsar breytingar í húsnæð-
inu m.a. út af kotasælunni, en svo verður ekki
neitt úr neinu,“ sagði Aðalsteinn, en hann sagði
fólk enn að jafna sig á tíðindunum og fæstir hefðu
því tekið ákvarðanir um framtíðina.
Reiðarslag því styrkja átti
framleiðsluna á Húsavík
Bjarni Björgvinsson hefur ekið mjólkurbíl í S-
Þingeyjarsýslu í 34 ár, en honum var sagt upp
störfum síðast liðið vor og hættir í lok þessa mán-
aðar. „Þessi ákvörðun um að loka á Húsavík kom
eins og reiðarslag og hún er þvert ofan í þær yf-
irlýsingar sem gefnar voru þegar samlögin voru
sameinuð. Þá var talað um að styrkja framleiðsl-
una á Húsavík, en nú er annað upp á teningnum,“
sagði Bjarni. Hann sagði að vissulega væri hon-
um eftirsjá að starfi sínu eftir svo langan tíma, en
honum hefur verið boðin vinna á Akureyri og
mun taka því boði. Hann býr á Tjarnarborg í
Ljósavatnsskarði og mun sækja vinnu sína það-
an. „Maður lætur sig hafa það að keyra 100 kíló-
metra á dag í vinnuna.“
Mátturinn dreginn úr
starfsstöðinni eftir sameininguna
Reinhard Reynisson bæjarstjóri á Húsavík
sagði þessa ákvörðun um lokun stöðvarinnar í
sjálfu sér ekki hafa komið á óvart. „Menn voru
búnir að sjá þetta fyrir, fljótlega eftir sameiningu
samlaganna var farið að draga máttinn úr starfs-
stöðinni hér. Þær aðgerðir sem gripið var til voru
ekki til þess fallnar að gera reksturinn hér betri,
heldur þvert á móti,“ sagði bæjarstjóri. Þær
breytingar sem urðu á vordögum 1999, þegar
rekstur Kaupfélags Þingeyinga komst í þrot og
Kaupfélag Eyfirðinga tók við rekstrinum, voru
að starfsemi kaupfélagsins á Húsavík var í formi
útibús frá KEA. Áður höfðu miklar breytingar
orðið í verslunarrekstri og starfsfólki í þeirri
grein hefði fækkað á Húsavík. Nú væri komið að
mjólkursamlaginu og vissulega veltu menn því
fyrir sér hvort kjötvinnsla Norðlenska yrði næst.
Þegar væri búið að loka afgreiðslu þess á Húsa-
vík og heimamenn gætu ekki lengur keypt þar
kjöt eins og áður. „Það var talað um að auka um-
svif Norðlenska hér á Húsavík, en nú er búið að
loka afgeiðslunni sem sýnir að stjórnendur fyrir-
tækisins reyna ekki mikið til að vera í takt við
umhverfið hér,“ sagði Reinhard.
Slæmt að missa forræði
atvinnufyrirtækjanna
Hann vonaði að full einlægni væri á bak við þau
fyrirheit að koma til liðs við heimamenn í að
byggja upp arðbæra atvinnustarfsemi í fasteign
fyrirtækisins, en það er um 1.500–1.800 fermetr-
ar að stærð. Reinhard sagði það slæmt þegar
heimamenn misstu forræði yfir atvinnufyrirtækj-
um sínum út úr byggðarlaginu og áhrif þess
hefðu menn séð hvað varðar verslunarrekstur og
mjólkurframleiðslu á Húsavík. Þá væri Fiskiðju-
samlag Húsavíkur, FH, einnig í meirihlutaeigu
félaga utan bæjarins. „Við þetta verða tengslin
við heimamenn önnur og þeir finna óþægilega
fyrir því þegar hagræða þarf í rekstri.“
Þó svo að lokun starfsstöðvarinnar á Húsavík
vofði yfir á næstu mánuðum sagði Reinhard at-
vinnumál á Húsavík hafa verið í ágætu lagi síð-
ustu misseri og margt nýtt væri í deiglunni á
Húsvíkingar sárir vegna yfirvofandi lo
Þvert á fyrri
yfirlýsingar um
uppbyggingu
samlagsins
Húsvíkingar horfa fram á að mjólkursamlaginu í bænum
verði lokað á næsta ári og vinnslan flutt til Akureyrar, en
mjólkurvinnsla hefur verið í bænum frá árinu 1947. Þeir
sjá á eftir störfunum sem við það tapast, en Margrét
Þóra Þórsdóttir og Kristján Kristjánsson komust að því
að Húsvíkingar eru þrátt fyrir allt bjartsýnir á framtíðina
og atvinnuástand þar er gott.
TÍMABÆR
LÆKKUN SKATTA
Stjórnarflokkarnir hafa komiðsér saman um viðamiklarbreytingar í skattamálum.
Þessar breytingar varða fyrst og
fremst fyrirtæki, en snerta einnig
einstaklinga að verulegu leyti.
Breytingarnar voru kynntar á blaða-
mannafundi í fyrradag og er gert ráð
fyrir að þær taki gildi um áramót.
Um nokkurra mánaða skeið hafa
fjármálaráðherra og forsætisráð-
herra sagt að gerðar yrðu breyting-
ar á skattalögum um áramót og er nú
komið í ljós í hverju þær verða fólgn-
ar. Ber þar fyrst að telja að tekju-
skattar fyrirtækja verða lækkaðir
úr 30 af hundraði í 18 af hundraði.
Einnig verða eignarskattar einstak-
linga lækkaðir úr 1,2 af hundraði í
0,6 af hundraði miðað við árslok 2002
og um leið verður afnuminn hinn
sérstaki eignarskattur fyrirtækja og
einstaklinga, sem settur var á tíma-
bundið á sínum tíma til að fjármagna
byggingu Þjóðarbókhlöðunnar. Um
áramótin verður skattlagning húsa-
leigubóta afnumin. Svokölluð frí-
tekjumörk í sérstökum tekjuskatti
einstaklinga, sem gengið hefur und-
ir nafninu hátekjuskatturinn, verða
hækkuð um 15 af hundraði vegna
tekna á þessu ári. Þá er gripið til
sérstakra aðgerða til að koma í veg
fyrir að hækkun fasteignamats verði
til þess að fasteignaskattar hækki á
næsta ári með því að hækka fríeign-
armörk í eignarskatti og sérstökum
eignarskatti um 20 af hundraði. Þá
verður komið til móts við fyrirtæki
með því að heimila að færa bókhald
og ársreikninga í erlendri mynt frá
áramótum og afnema verðbólgu-
reikningsskil, en á móti verður
tryggingagjald, sem leggst á launa-
greiðslur atvinnurekenda, hækkað
um 0,77 af hundraði frá þar næstu
áramótum. 1. janúar 2003 mun
stimpilgjald einnig lækka bæði hjá
einstaklingum og fyrirtækjum, en
stimpilgjaldið hefur um langt skeið
verið mörgum þyrnir í augum. Þá
verður lögfest um áramót lækkun
tekjuskatts einstaklinga um 0,33 af
hundraði, en hún hafði áður verið
ákveðin.
Komið hefur fram að gert er ráð
fyrir að heildarkostnaður við þessar
skattalækkanir er talinn verða um
7,5 milljarðar. Hins vegar er gert
ráð fyrir því að á móti muni tekjur
ríkissjóðs aukast vegna meiri veltu
og aukinna umsvifa þannig að tekju-
tap ríkissjóðs verði um 3,5 milljarð-
ar. Spáði Geir H. Haarde fjármála-
ráðherra því að jafnvel yrði um
tekjuauka að ræða fyrir ríkissjóð
vegna þessara breytinga þegar fram
í sækti.
Þessar aðgerðir eru fyrir margra
hluta sakir tímabærar. Benda má á
að tekjur ríkissjóðs sem hlutfall af
vergri landsframleiðslu hafa verið
að aukast undanfarinn áratug og
mest síðustu fimm árin. Stjórnendur
íslenskra fyrirtækja munu nú ekki
geta kvartað undan því að þeir búi
við lakari samkeppnisstöðu en er-
lendir keppinautar vegna ríflegrar
skattheimtu ríkissjóðs. En þessar
breytingar koma sér ekki aðeins vel
fyrir fyrirtæki í erlendri samkeppni,
heldur öll fyrirtæki í landinu, og það
er kannski ekki síst brýnt að grípa
til þessara aðgerða nú þegar farið er
að gæta samdráttar í þjóðfélaginu.
Ótímabært er að segja hvaða áhrif
þessar breytingar munu hafa, en
ætla má að samdrátturinn í við-
skiptalífinu muni ekki bitna jafn
hastarlega á fyrirtækjum og starfs-
mönnum þeirra, eins og ella hefði
orðið. Þá gæti breytt skattaum-
hverfi einnig reynst hafa aðdrátt-
arafl fyrir erlend fyrirtæki þar sem
skattur á fyrirtækjum verður með
því lægsta, sem gerist í Evrópu.
Einnig er full ástæða til að fagna
þeim aðgerðum, sem miða að því að
lækka skattbyrði einstaklinga. Há-
tekjuskatturinn er hættur að eiga
það heiti skilið. Viðmið hans hefur
verið það sama þótt veruleg hækkun
hafi orðið á launum í landinu og nú er
því svo komið að ekki þarf nema
meðaltekjur til að greiða þurfi há-
tekjuskatt. Ríkisstjórnin er því að
stíga hárrétt skref með þessari
breytingu. Sama má segja um húsa-
leigubæturnar. Hins vegar má ekki
horfa framhjá því að þessar breyt-
ingar ná ekki til allra einstaklinga.
Skattbyrði þeirra, sem lægst hafa
launin, hefur þyngst á undanförnum
árum og nægir þar að nefna að skatt-
leysismörk hafa ekki fylgt launa- og
verðbólguþróun. Í fyrirhuguðum
skattabreytingum er ekkert tillit
tekið til þessa, þótt reiknað hafi ver-
ið út að hefði þeirri þróun verið fylgt
væru mörkin nú mun hærri en
reyndin sýnir. Sama má segja um
húsaleigubæturnar. Þessi breyting
hefur engin áhrif til bóta á kjör
þeirra, sem fyrir hafa það lágar
tekjur að húsaleigubætur þeirra
voru ekki skattlagðar. Þá ber þess
að gæta að ríkisstjórnin hefur tekið
fram að hér sé ekki um endanlegar
breytingar að ræða og er þar með
gefið til kynna að um frekari breyt-
ingar í skattamálum gæti orðið að
ræða.
Þessum fyrirhuguðu skattalækk-
unum fylgir að auki sá kostur að ekki
er gert ráð fyrir að greiða þurfi fyrir
þær með því að skerða þjónustu.
Ýmis ríki hafa gripið til þess ráðs
að gera skattaumhverfi fyrirtækja
þannig úr garði að þar sé eftirsókn-
arvert að vera. Þessar aðgerðir eru í
takt við þær breytingar, sem fylgja
breyttri heimsmynd á tímum hnatt-
væðingar, og þær eru kannski ekki
síst tímabærar vegna þess að
hryðjuverkin í Bandaríkjunum 11.
september virðast ætla að leiða til
þess að samdrátturinn í heiminum
verði meiri en ella. Það væri vissu-
lega ofsagt að halda fram að með
þessum breytingum einum væri ver-
ið að tryggja að Ísland sitji ekki eftir
í þeim hræringum. Þar þarf meira
til. En þær sýna í verki vilja til að
skapa hér umhverfi og forsendur til
að halda í við umheiminn og freista
þess að halda forskotinu.