Morgunblaðið - 21.11.2001, Blaðsíða 20

ERLENT
20 MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Rumsfeld sagði á fréttamanna-
fundi á mánudag að þær 25 milljónir
dollara (rúmlega 2,5 milljarðar
króna) sem settar hafa verið til höf-
uðs bin Laden ættu að vera leiðtog-
um Pastúna-ættbálka í Afganistan
hvati til að aðstoða bandamenn við
leitina að hryðjuverkamönnum.
Osama bin Laden og samverka-
menn hans innan al-Qaeda-hreyf-
ingarinnar eru taldir leynast í
hellum og manngerðum göngum til
fjalla í afskekktum hlutum Afganist-
ans.
Varnarmálaráðherrann varaði við
því að þótt fækkað hefði í liði al-
Qaeda væri ekki þar með sagt að
eftirleikurinn yrði auðveldari. „Fólk
getur dulist í hellum um langt skeið
og þetta mun taka tíma,“ sagði
Rumsfeld. Hann gaf til kynna að
þeir bandarísku sérsveitarmenn,
sem nú eru staddir í Afganistan,
myndu ekki hefja leit að bin Laden
og liðsmönnum hans í hellum og
göngum, enda krefðist slík leit ann-
ars konar herafla og aðferða.
Möguleikar bin Ladens
Þótt vissulega kunni að reynast
erfitt að hafa uppi á Osama bin Lad-
en er ljóst að valkostir hans eru tak-
markaðir. Bandarískir öryggismála-
sérfræðingar segja fjóra helstu
möguleika hans vera eftirfarandi:
 Bin Laden gæti reynt að laum-
ast á brott frá Afganistan fótgang-
andi. Hann gæti t.d. dulbúið sig sem
kona í burqa-kufli, ferðast einn eða
fáliðaður og reynt að falla inn í hinn
stóra hóp afganskra flóttamanna.
En ljóst er að nágrannaríkin eru
ekki reiðubúin að skjóta skjólshúsi
yfir hann og þar gæti hann átt erf-
iðara með að leynast.
 Bin Laden gæti reynt að laum-
ast á brott frá Afganistan flugleiðis,
til dæmis til Pakistans þaðan sem
hann gæti flogið til Sómalíu eða
Súdans.
Hugsanlegt er talið að bin Laden
ráði yfir þyrlu, sem gæti flogið lágt
til að forðast athygli. En ratsjár-
vélar Bandaríkjahers geta jafnvel
greint lágfleygustu þyrlur. Auk þess
er alls óvíst að fyrrnefnd ríki væru
tilbúin að hýsa hann.
 Bin Laden gæti valið að láta
lífið. Hann hefur lýst því yfir að
hann sé „reiðubúinn að deyja“ og
talið er að hann muni forðast að láta
ná sér lifandi. Hann gæti t.d.
sprengt sig í loft upp og reynt að
taka bandaríska hermenn með sér í
dauðann.
 Líklegast er talið að bin Laden
reyni að leynast í hellum eða mann-
gerðum göngum í fjalllendi Afgan-
istans um óákveðinn tíma.
Bin Laden barðist um árabil með
mujahedeen-skæruliðum gegn her-
setu Sovétmanna í Afganistan og
varði stórfé til að byggja upp kerfi
hella, ganga og neðanjarðarbyrgja.
Bandaríkjaher hefur gert
sprengjuárásir úr lofti á öll helstu
hella- og gangakerfi sem vitað er
um í Afganistan, bæði sunnan Kan-
dahar og sunnan Jalalabad. Ef bin
Laden fellur í slíkri árás er líklegt
að lík hans finnist ekki og að lát
hans verði aldrei staðfest.
Beita ber hátæknivopnum
fremur en sérsveitum
The Washington Post hefur eftir
yfirmanni í Bandaríkjaher að engin
þumalputtaregla sé til um hversu
fjölmennt herlið þurfi til að ráðast á
slíka hella eða göng. Í sumum til-
fellum dugi fjögurra til sex manna
hópur, en þegar um flókin hella- og
gangakerfi sé að ræða geti verið
þörf á heilum 500 til 750 manna her-
flokki.
Hins vegar er búist við að reynt
verði í lengstu lög að beita öðrum
aðferðum til að ráðast gegn
hellisbúum, enda má ætla að yfir-
menn Bandaríkjahers hafi lært af
reynslu Sovétmanna, sem misstu
fjölda hermanna í ranghölum
gangakerfa mujahedeen-herjanna í
Afganistan. Sérfræðingar sem The
Washington Post ræddi við sögðu að
helsti lærdómurinn sem draga
mætti af óförum Sovétmanna væri
að nota bæri nýjustu hátæknivopn,
fremur en að beita sérsveitum og
hætta þannig á mikið mannfall.
Til dæmis má nota hitasæknar
myndavélar eða koltvísýringsnema
um borð í njósnaflugvélum til að
greina mannaferðir í hellum og
göngum. Þéttleiki bergsins gerir að-
stæður til árása erfiðari, en beita má
svokölluðum „byrgjabönum“, 250
kílóa leysistýrðum flugskeytum sem
grafa sig niður í berg, eða skjóta
stýriflaugum inn um hellismunna.
Þá er unnt að nota sprengiefni sem
hannað er til að eyða súrefni úr neð-
anjarðarbyrgjum og veldur því að
allir sem þar leynast kafna.
Stjórn Bandaríkjanna treystir á aðstoð Afgana við að hafa hendur í hári bin Ladens
AP
HERMENN Norðurbandalagsins á skrið-
dreka í Kabúl, höfuðborg Afganistans.
Allt hefur verið með kyrrum kjörum í
borginni frá því að Norðurbandalagið náði
henni á sitt vald fyrir viku. Forystumenn
bandalagsins samþykktu í gær að hefja
viðræður í Þýskalandi í næstu viku við
leiðtoga annarra afganskra fylkinga um
myndun þjóðstjórnar til að koma í veg fyr-
ir að nýtt borgarastríð blossi upp í Afgan-
istan eftir fall talibanastjórnarinnar.
Sérsveitum ekki beitt
í hellum og göngum
Washington. AP, Los Angeles Times, The Washington Post.
DONALD Rumsfeld, varnarmálaráðherra Bandaríkjanna, segir að
Bandaríkjastjórn vænti þess að afganskir andstæðingar talibana
muni gegna stóru hlutverki við leitina að hryðjuverkamanninum
Osama bin Laden og liðsmönnum al-Qaeda-hreyfingarinnar.
Hermenn á
verði í Kabúl
Bush og sagði hana geta orðið til
þess önnur ríki drægju úr rétt-
indum sakborninga. „Mannrétt-
indahreyfingar í fyrrverandi sov-
étlýðveldum og kommúnistaríkjum
hafa miklar áhyggjur af þessu,“
sagði Aaron Rhodes, fram-
kvæmdastjóri IHF. „Þær óttast að
stjórnvöld í þessum ríkjum líti svo
á að þau geti nú losað sig við ýmiss
konar reglur sem vernda sakborn-
inga og tryggja mannréttindi.
Bandaríkin þurfa að ganga á und-
an með góðu fordæmi í þessum
efnum.“
Breskt lagafrumvarp
gagnrýnt
David Blunkett, innanríkisráð-
herra Bretlands, hefur einnig sætt
gagnrýni stjórnarandstæðinga og
nokkurra þingmanna Verkamanna-
GEORGE W. Bush Bandaríkjafor-
seti hefur varið þá ákvörðun sína
að undirrita tilskipun um stofnun
sérstaks herréttar sem á að fjalla
um mál útlendinga sem ákærðir
eru fyrir hryðjuverk. Nokkrir
bandarískir þingmenn, repúblikan-
ar jafnt sem demókratar, hafa látið
í ljósi áhyggjur af því að tilskip-
unin geti stofnað réttarreglum,
sem vernda sakborninga, í hættu.
Bush undirritaði tilskipunina í
vikunni sem leið og samkvæmt
henni getur herréttur fjallað um
mál útlendinga, sem eru í al-
Qaeda, samtökum hryðjuverkafor-
ingjans Osama bin Ladens, hafa
verið ákærðir fyrir aðild að hryðju-
verkum eða fyrir að hafa veitt
hryðjuverkamönnum skjól. Hægt
verður að rétta í kyrrþey og sönn-
unarbyrði ákæruvaldsins verður
minni en við venjuleg réttarhöld.
„Ég þarf að hafa þennan óvenju-
lega kost á reiðum höndum,“ sagði
Bush eftir fund Bandaríkjastjórn-
ar á mánudag. „Ég þarf að hafa
þennan möguleika ef við náum liðs-
mönnum al-Qaeda lifandi. Það
þjónar hagsmunum þjóðarinnar,
öryggishagsmunum okkar, að geta
leitað til herréttar. Slíkur dómstóll
tryggir einnig öryggi hugsanlegra
kviðdómara.“
Samkvæmt tilskipuninni á for-
setinn sjálfur að ákveða hvaða mál
herrétturinn eigi að fjalla um. Er
þetta í fyrsta sinn frá síðari heims-
styrjöldinni sem heimilað er að
draga óbreytta borgara fyrir her-
rétt í Bandaríkjunum.
Mannréttindasamtökin Alþjóð-
lega Helsinki-sambandið (IHF) lét
í gær í ljósi áhyggjur af tilskipun
flokksins vegna lagafrumvarps
sem heimilar m.a. að meintum
hryðjuverkamönnum verði haldið í
fangelsi um óákveðinn tíma án
réttarhalda. Neðri deild breska
þingsins samþykkti þó í fyrradag
með 458 atkvæðum gegn fimm að
vísa frumvarpinu til annarrar um-
ræðu og búist er við frumvarpið
verði að lögum fyrir jól.
Stjórnarandstæðingarnir gagn-
rýndu einkum heimildina til að
fangelsa meinta hryðjuverkamenn
án réttarhalda og sögðu að þingið
fengi alltof skamman tíma til að
fjalla um málið.
Samkvæmt frumvarpinu verður
fangelsun meintra hryðjuverka-
manna endurskoðuð með hálfs árs
millibili. Lögreglan fær einnig
heimild til að afla gagna um síma-
og netnotkun þeirra.
Ver tilskipun um her-
rétt í hryðjuverkamálum
Washington, London. The Washington Post, AFP.
STAÐFEST var í gær að fjórir
fréttamenn hefðu verið myrtir í
fyrirsát við þjóðveg skammt
austur af Kabúl í fyrradag. Al-
þjóðaráð Rauða krossins sagði
að lík mannanna væru á sjúkra-
húsi í afgönsku borginni Jalala-
bad og yrðu flutt til Pakistans í
dag.
Sjónarvottar sögðu að óþekkt-
ir menn, vopnaðir Kalasníkov-
rifflum, hefðu setið fyrir frétta-
mönnunum og orðið þeim að
bana. Hermt er að afganskur
túlkur þeirra, Pastúni, hefði
einnig verið myrtur.
Tveir mannanna – Ástrali og
ljósmyndari sem fæddist í Afg-
anistan – störfuðu fyrir frétta-
stofuna Reuters. Einn þekktasti
stríðsfréttaritari Spánar, Julio
Fuentes, blaðamaður El Mundo,
beið einnig bana í árásinni.
Fjórði fréttamaðurinn var 39 ára
blaðakona ítalska dagblaðsins
Corriere della Sera.
Dauði frétta-
manna
staðfestur
Íslamabad. AFP.