Morgunblaðið - 21.11.2001, Blaðsíða 21

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER 2001 21
FYRSTU útgönguspár sem birtar
voru í gærkvöldi gáfu til kynna að
stjórnarskipti væru í vændum í
Danmörku en þar fóru fram þing-
kosningar í gær. Útgönguspár voru
í samræmi við skoðanakannanir sem
bent höfðu til þess, að veruleg um-
skipti yrðu í þingkosningunum.
Ríkisstjórnarflokkunum, Jafnað-
armannaflokknum og Radikale ven-
stre, var spáð ósigri en útlit var fyrir
sögulegan sigur borgaraflokkanna
og þá einkanlega Venstre og leið-
toga hans, Anders Fogh Rasmus-
sens. Hann mun því að öllum líkind-
um leysa Poul Nyrup Rasmussen af
hólmi sem forsætisráðherra.
Anders Fogh Rasmussen er 48
ára að aldri og var fyrst kjörinn á
danska þingið árið 1975. Var hann
þá aðeins 22 ára og er sá yngsti frá
upphafi, sem náð hefur kjöri á
Folketinget.
Var hann formaður ungliðahreyf-
ingar flokksins frá 1974 til 1976 en
1987 tók hann við embætti skatta-
málaráðherra í ríkisstjórn borgara-
flokkanna. Gegndi hann því til 1992
og var að auki efnahagsráðherra frá
1990.
Gengi Venstre hefur verið mis-
jafnt í gegnum árin en óhætt er að
segja, að vegur flokksins hafi aukist
mikið í formannstíð þess litríka
manns, Uffe Ellemann-Jensens,
sem mörgum Íslendingum er að
góðu kunnur. Var hann formaður
flokksins í 14 ár eða til 1998 þegar
Rasmussen tók við. Þá hafði hann
verið varaformaður Venstre frá
1985 og jafnframt leiðtogi þing-
flokksins.
Venstre – gamalt heiti
hinna borgaralegu afla
Anders Fogh Rasmussen er hag-
fræðingur að mennt og hefur lengi
verið helsti hugmyndasmiður Ven-
stre og raunar danskra hægri-
manna. Átti hann mestan þátt í
stefnuskránni Grundvallaratriðun-
um, sem Venstre kynnti 1995, og
hefur skrifað margar bækur um
skoðanir sínar á þjóðfélagsmálum.
Má af þeim nefna „Frá velferðarríki
til lágmarksríkis“, „Danmörk árið
2000“ og „Vinnugleði og velferð –
ómöguleg blanda“.
Venstre er frjálslyndur hægri-
flokkur og því vill flokksheitið vefj-
ast fyrir mörgum, sem ekki eru
nógu kunnugir dönskum stjórnmál-
um og stjórnmálasögunni almennt.
Að þýða það á íslensku sem Vinstri-
flokkurinn er beinlínis villandi mið-
að við stjórnmálin nú á dögum.
Skýringin á hægri og vinstri í
stjórnmálunum var upphaflega sú,
að í Frakklandi sátu fulltrúar aðals-
ins og kirkjunnar, hinnar ráðandi
stéttar, hægra megin í þingsalnum
en fulltrúar borgaranna vinstra
megin. Rætur Venstre liggja aftur
til miðrar 19. aldar er Hægriflokk-
urinn var við stjórn í Danmörku en
þrír frjálslyndir flokkar í stjórnar-
andstöðu. Á þessum tíma voru þeir
vinstriflokkar samkvæmt skilgrein-
ingunni þótt þeir hefðu ekkert með
sósíalisma að gera.
Þessir þrír frjálslyndu flokkar
sameinuðust árið 1870 og síðan hef-
ur Venstre haft á stefnuskrá sinni að
berjast fyrir borgaralegu frjálslyndi
og valddreifingu. Sækir hann fylgi
sitt til allra stétta og hefur á und-
anförnum árum verið næststærsti
flokkurinn á eftir jafnaðarmönnum.
Hafi skoðanakannanir gengið eftir
er hann nú orðinn sá stærsti.
Anders Fogh Rasmussen líklegur forsætisráðherra Danmerkur eftir kosningarnar
Helsti hugmynda-
smiður danskra
hægrimanna
Reuters
Anders Fogh Rasmussen á kjörstað í Kaupmannahöfn í gær.
BJÖRGUNARMENN höfðu í gær fundið 10 lík
í flaki rússneskrar farþegaþotu af gerðinni Ílj-
úshín-18, sem hrapaði til jarðar við bæinn
Zakharjíno í fyrradag. Með þotunni voru 25
manns, 18 farþegar og sjö manna áhöfn. Var
hún á leið frá Khatanga í Síberíu til Moskvu.
Tekist hefur að finna flugrita vélarinnar en
nokkra athygli vekur, að flugstjórinn gaf aldr-
ei til kynna, að neitt amaði að. Yfirvöld segjast
ekki útiloka neitt, meðal annars hryðjuverk,
en vonast er til, að flugritarnir geti veitt um
það upplýsingar. Íljúshín-18 var tekin í notkun
1957 en frá 1960 hafa alls 79 vélar af þessari
gerð hrapað. Á myndinni stendur björg-
unarmaður við eitt lendingarhjóla þotunnar.
Reuters
Fórst með
25 manns
HRYÐJUVERKIN í Banda-
ríkjunum og eftirmál þeirra
valda því, að sjónvarpsstöðvar
vestra leggja nú meiri áherslu á
harðar fréttir en þær hafa gert
frá því á áttunda áratug síðustu
aldar. Umfjöllun um frægt fólk
og annað léttmeti, sem var svo
vinsæl á síðasta áratug, þykir
ekki lengur jafn nauðsynleg.
Kemur þetta fram í könnun,
sem sýnir, að átta af hverjum
tíu fréttum snúast um málefni
ríkisstjórnarinnar, um lands-
málin og erlend málefni. Hefur
þessum fréttum stórfjölgað frá
11. september en fréttir af
stjörnum og öðrum hégóma,
sem áður voru fjórðungur allra
frétta, eru nú aðeins ein og ein
á stangli.
Áhyggjur af yfirborðskennd-
um fréttaflutningi hafa lengi
farið vaxandi í Bandaríkjunum
og margir óttast, að hann leiði
til þess, að þekking lands-
manna verði svo yfirborðs-
kennd og grunn, að þeir verði
ófærir um að takast á við ýmis
vandamál. Breytingin, sem nú
hefur orðið á fréttaflutningn-
um, þykir því fagnaðarefni en
eftir sem áður óttast margir, að
aftur muni sækja í fyrra farið.
Harðar fréttir í sókn
Stjörnur og annar
hégómi úti
í kuldanum
Washington. AP.
TALSMAÐUR Bandaríkjastjórnar
sagði í gær, að flest benti til, að
Íraksstjórn hefði komið sér upp
sýklavopnum en sakaði hana þó ekki
beinlínis um að hafa útvegað Osama
bin Laden slík vopn.
John R. Bolton, aðstoðarutanrík-
isráðherra á sviði afvopnunarmála,
sagði á ráðstefnu 144 ríkja, sem und-
irritað hafa lífefnavopnasáttmálann
frá 1972, að Bandaríkjastjórn hefði
einnig miklar áhyggjur af tilraunum
Norður-Kóreumanna til að koma sér
upp sýklavopnum. Gilti raunar það
sama um Líbýu, Sýrland, Íran og
Súdan.
Bolton sagði, að vitað væri, að bin
Laden hefði talið það heilaga skyldu
sína að komast yfir gjöreyðingar-
vopn, sem unnt væri að beita gegn
Bandaríkjunum, og hugsanlegt væri,
að hann hefði leitað á náðir einhvers
ríkis um það.
Bandaríkjastjórn hefur aldrei vilj-
að fallast á, að aðildarríki sáttmálans
skuldbindi sig til að sæta reglu-
bundnu eftirliti en vill þess í stað, að
framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóð-
anna geti fyrirskipað eftirlit sé grun-
ur um, að sáttmálinn hafi verið brot-
inn. Önnur aðildaríki segja, að verði
ekki komið á reglubundnu eftirliti
muni sáttmálinn aldrei ná tilgangi
sínum.
Ráðstefna 144 ríkja um sýklavopn
Áhyggjur af
Írak og N-Kóreu
Genf. AP.
EVRÓPUDÓMSTÓLLINN
átti í gær að kveða upp dóm í
máli vændiskvenna frá Póllandi
og Tékklandi, sem krefjast
þess að fá að starfa í Hollandi.
Samkvæmt hollenskum lög-
um mega aðeins borgarar að-
ildarríkja Evrópusambandsins
stunda þar vændi sér til fram-
færis. Konurnar fimm, ein frá
Póllandi og fjórar frá Tékk-
landi, telja sig hins vegar hafa
rétt til að starfa sem vændis-
konur í Hollandi á grundvelli
samninga milli ESB og
ríkjanna sem sótt hafa um inn-
göngu í sambandið. Er krafa
þeirra byggð á því að vændi sé
„efnahagsstarfsemi“, og falli
því undir samningsákvæði um
að borgurum umsóknarríkj-
anna sé heimilt að stunda sjálf-
stæðan atvinnurekstur í aðild-
arríkjunum.
Hollensk stjórnvöld halda
því hins vegar fram að vændi
falli ekki undir ákvæði fyrr-
nefndra samninga. Búist var
við að Evrópudómstóllinn úr-
skurðaði að vændi væri í raun
efnahagsstarfsemi, en hvert
ESB-ríki fyrir sig hefði samt
sem áður vald til að setja reglur
um það.
Vændi sagt
„efnahags-
starfsemi“