Morgunblaðið - 21.11.2001, Blaðsíða 46

FÓLK Í FRÉTTUM
46 MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SÍMI 564 0000 - www.smarabio.is5 hágæða bíósalir
Sýnd kl. 4. Með íslensku tali.
Miðasala opnar kl. 15



E.P.Ó.
Kvikmyndir.com

Empire
SV Mbl

Kvikmyndir.com

Rás 2
MOULIN
ROUGE!
Hausverkur
Sýnd kl. 5.30, 8 og 10.30.
Sýnd kl. 3.30, 5.45, 8 og 10.10. B. i. 16
Sýnd kl. 3.40, 5.50, 8 og 10.10.
Glæsileg leysigeislasýning á undan myndinni.

DV
Úr smiðju snillingsins Luc Besson
(Leon, Taxi 1&2, Fifth Element)
kemur ein svalasta mynd ársins.
Reese Witherspoon
fer á kostum sem
ljóska sem sannar
hvað í ljóskum býr




1/2
Ungfrú
Skandinavía
Íris Björk
Sýnd kl. 3.40, 5.50, 8
og 10.10.
Ljóskur
landsins
sameinist!
FÁIR ef nokkrir núlifandi leikarar
hafa unnið slík afrek sem Jack Nich-
olson. Ekki aðeins í verðlaunum, veg-
tyllum og úrvalsmyndum talið, held-
ur var hann farinn að síga á
fertugsaldurinn, að því er virtist
löngu staðnaður í B-myndum, er
hann fékk fyrsta, umtalsverða tæki-
færið í Hollywood. Greip það og hef-
ur ekki sleppt takinu síðan. Í áratugi
einn hæfileikaríkasti, vinsælasti og
dáðasti leikari samtímans og minnir
heldur betur á sig í Skuldbinding-
unni, nýjustu mynd vinar hans, Seans
Penns, og gleður augu og eyru reyk-
vískra bíógesta um þessar mundir.
Það er ekkert venjulegt við Nichol-
son. Ævi hans og ferill er með slíkum
eindæmum að dygði í óteljandi grein-
ar. Sá bíógestur er ekki til í hinum
vestræna heimi, sem þekkir ekki
„drápsglottið“, vörumerki leikarans,
og Jack karlinn Torrace í The Shin-
ing, kemur umsvifalaust upp í hug-
ann. Glaðbeittur og gjörsamlega vit-
stola með axarkjaggið á lofti,
hrópandi í gegnum sundurhöggnar
dyrnar; „Here comes Johnny!“ Eitt
ógleymanlegt atriði af mörgum með
snillingnum. Upphafs- og lokaatriðið
í Skuldbindingunni er þrungið sömu
algjöru firringunni, hlaðið sömu tján-
ingartöfrunum, sem hríslast út til
áhorfenda.
Í B-myndaklóm Cormans
Leiðin er orðin löng og ströng.
Nicholson fæddist fyrir rúmum 64
árum í smábæ í New Jersey. Fað-
irinn hljópst á brott, drengurinn ólst
upp í blekkingum; var sagt að amma
hans væri móðir hans, en móðirin
stóra systir. Nicholson fékk ekki að
vita sannleikann fyrr en á áttunda
áratugnum, þá heimsfræg kvik-
myndastjarna. 17 ára flutti fjölskyld-
an búferlum til Kaliforníu, þar sem
piltur átti að ganga menntaveginn.
Sendilsstarf hjá MGM var mun eft-
irsóknarverðara, goðsögnin byrjaði
því, líkt og hjá fleirum, í lægsta þrep-
inu í kvikmyndaiðnaðinum. Um svip-
að leyti hóf hann leiknám hjá áhuga-
mannaleikhópi, fór að bregða fyrir í
smáhlutverkum í sjónvarpi og ekki
leið á löngu uns B-myndakóngurinn
Roger Corman, veitti honum athygli
og setti í aðalhlutverkið í The Cry
Baby Killer (’59). Nicholson var tví-
tugur, og alsæll ílengdist hann hjá
Corman í á annan áratug og líkaði
vistin vel. Hafði nóg fyrir stafni, að-
allega sem leikari, síðar bætti hann
við sig skriftum og framleiðslustjórn.
Samkvæmt ævisögunni Jack’s Life
eftir Patrick McGilligan (Harper-
Collins ’95) voru þetta áhyggjulaus
dýrðarár í félagsskap snjallra og
ungra meðleikara og kvikmynda-
gerðarmanna, á borð við Bruce Dern,
Harry Dean Stanton, Warren Oates,
Millie Perkins og Shirley Knight
(sem varð fyrsta eiginkona hans,
svaramenn Perkins og Stanton). Nóg
að eta, drekka og ekki síst reykja,
enda komið fram á sjöunda áratug-
inn.
Riddari götunnar
Myndirnar á Corman-tímanum,
eru fæstar umtalsverðar, nokkrar
hafa náð „cult“-sessi. Minnisstæðast-
ur er Nicholson í hlutverki „Tanna“ í
Litlu hryllingsbúðinni (’60) og í
Hrafninum (’63), byggðri á ljóði Poe,
þar sem Nicholson hélt engan veginn
sínu á móti Vincent Price og Peter
Lorre, samkvæmt minningum úr
Hafnarbíósbragganum. Nicholson óx
fiskur um hrygg, skrifaði m.a. hand-
rit The Trip, vinsællrar „cult“-mynd-
ar með Peter Fonda, dró nafnið af
vímugjafanum LSD, sem naut mik-
illa vinsælda á þeim sjöunda. Myndin
varð til þess, eftir að Rip Torn af-
þakkaði gott boð, að Fonda bauð
Nicholson lítið en bitastætt hlutverk í
Easy Rider (’69). Leikstjórinn Denn-
is Hopper harðneitaði ráðahagnum,
sömuleiðis Nicholson því hann vildi
ekki láta skerða gróskumikið hár sitt
og skegg fyrir hlutverk smábæjar-
lögfræðingsins og pabbastráksins
George Hansons. Sagðist vera kvik-
myndagerðarmaður en ekki leikari.
Nicholson var þá fastráðinn hjá BBS,
öflugu framleiðslufyrirtæki, þar sem
hann var allt í öllu.
Bjargvætturinn Bob Evans
En svo fór sem fór og framhaldið
skráð á spjöld kvikmyndasögunnar.
Nicholson hætti að mestu öllu vafstri
bak við tökuvélarnar og heiminum
ákotnaðist mikilmenni leiklistarinn-
ar. 1970 lék Nicholson í On a Clear
Day You Can See Forever, hlutverk
sem endaði þó að mestu leyti í skær-
um klipparans. Það kom honum hins-
vegar í kynni við Bob Evans, afreks-
manninn hjá Paramount, sem fékk
hann m.a. til að taka að sér hlutverkið
í Chinatown og lóðsaði hann inní
innstu vé kvikmyndaborgarinnar.
Nicholson var ekki enn farinn að taka
sig alvarlega, Evans minnist þess í
minningum sínum, The Kid Stays in
the Picture (Hyperion, ’94), að eftir
fundinn, er hann réð Nicholson í On a
Clear Day …, hafi þessi nánast
óþekkti, grútblanki leikari læðst upp-
að sér og spurt glottandi hvort hann
væri aflögufær um nokkra græna!
Nicholson hlaut Óskarstilnefningu
fyrir leik sinn í Easy Rider (tapaði
fyrir Gig Young í They Shoot Horses.
Don’t They?), aðra fyrir leik í aðal-
hlutverki í BBS-myndinni Five Easy
Pieces ári síðar. Var orðinn þekktur
og virtur og tilboðin hrönnuðust upp.
Var leikstjóri, framleiðandi, hand-
ritshöfundur og aðalleikari Drive, He
said (’71), tók síðan að sér aðalhlut-
verkið í Carnal Knowledge (’71) e.
Mike Nichols. Lék á móti gömlum
vini sínum, Bruce Dern, í The King of
Marvin Gardens, fáséðri, athyglis-
verðri glæpamynd. ’73 kemur enn
einu sinni afburðaleikur í The Last
Detail, alltof lítið ræddu meistara-
verki eftir Hal Ashby. Enn hlaut
Nicholson Óskarstilnefningu, Breska
akademían gerði betur, líkt og dóm-
nefndin í Cannes, og veitti leikaran-
um verðlaunin.
Jack Nicholson og Bob Rafelson við tökur á Five Easy Pieces.
JACK
NICHOLSON I
Stjörnurkvikmyndanna
eftir Sæbjörn Valdimarsson
Fonda og Nicholson á blómaskeiði vegalífsins í Easy Rider.
Afvegaleiddir dátar í The Last
Detail: Randy Quaid, Otis Young
og Jack Nicholson.
Nicholson ásamt framleiðand-
anum skrautlega Robert Evans.
Nicholson sem
særður Jake Gittes
í Chinatown ásamt
Faye Dunaway sem
Evelyn Cross
Mulwray.
THE LAST DETAIL (1973)




Tveir, veraldarvanir sjóliðar, (Jack Nichol-
son, Otis Young) fá það hlutverk að gæta fanga (Randy
Quaid) á nokkurra daga lestarferð í grjótið. Þar bíður
þessa unga manns, sem haldinn er stelsýki og ekkert
þekkir heiminn, þungur dómur fyrir litlar sem engar
sakir. Gæslumennirnir aumka sig yfir hann og gefa
honum smá innsýn í ljúfa lífið áður en kemur að leiðar-
lokum. Klúrt en manneskjulegt handrit Roberts Tow-
nes vaknar til lífsins í glæsilegum meðförum Ashbys.
Nicholson sýnir á sér nýja hlið, hrjúft yfirborð atvinnu-
hermanns úr lægstu gráðum. Young, sem dó langt fyrir
aldur fram, á stórleik. Quaid gefur þeim ekkert eftir í
sínu fyrsta, stóra hlutverki, tjáning hans á einmana-
leika smælingjans, sem aldrei hefur notið vináttu fyrr
en á leiðinni í einangrunina, er mögnuð og minnisstæð.
Fáséð kvikmyndaperla úr lífi lágstéttanna og lítilmagn-
anna vestan hafs.
CHINATOWN (1974)




Einkaspæjarinn Jake Gittes (Nicholson)
dregst inn í morð og meiðingar, landeignabrask og póli-
tíska spillingu í Los Angeles. Þegar hann kafar dýpra
tengist hann soralegu máli valdamikils manns (John
Huston) og dóttur hans (Faye Dunaway). Ein besta
mynd áttunda áratugarins og jafnvel besta rökkur- og
einkaspæjaramynd, sem gerð hefur verið. Handrit Ro-
berts Towne er listilega skrifað þótt uppbyggingin sé
flókin, og leikstjórn Polanskis sýnir óaðfinnanleg tök
hans á kvikmyndategundinni (hann fer með örlítil hlut-
verk krimma sem sker í nefið á Nicholson). Nicholson
er stórkostlegur í spæjarahlutverkinu, Dunaway og
Huston hársbreidd á eftir. Nánast óaðfinnanleg, kol-
svört klassík sem batnar við hverja skoðun.
GAUKSHREIÐRIÐ – ONE FLEW OVER THE
CUCKOO’S NEST (1975)




Ein besta mynd allra tíma, segir sögu smá-
krimmans McMurphy (Nicholson), sem telur sig losna
við fangelsisdóm ef hann er vistaður á geðsjúkrahúsi.
Þar mætir hann ofjarli sínum, yfirhjúkrunarkonunni
Ratched (Louise Fletcher). Sú kann tökin á að gera
menn að löggildum vanvitum þegar hún sér að þeir geta
ógnað veldi hennar. Á yfirborðinu sjáum við hvernig
hinn frjálsi andi er kæfður innan veggja sjúkrahússins.
Forman hefur sjálfsagt haft örlög heimalandsins í huga,
sem þá var í járngreipum Sovét. Það má túlka aðstæð-
urnar á marga vegu. Hvaða leið sem er farin er myndin
óendanlega áhrifamikil. Lengi vel er hún óborganleg
gamanmynd, síðan tekur gamanið að grána og lokakafl-
inn þegar búið er að brjóta McMurphy niður, laga hann
að kerfinu, er nánast óbærilegur. Það leggst allt á eitt,
enda var myndin sú fyrsta í fjóra áratugi til að fá fimm,
eftirsóttustu Óskarsverðlaunin; fyrir leikstjórn, bestan
leik í aðalhlutverkum og besta mynd ársins. Þau
fimmtu fyrir handritið. Aukaleikararnir eru einnig hver
öðrum betri. Mynd sem allir verða að sjá.