Morgunblaðið - 03.02.2002, Blaðsíða 31

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3. FEBRÚAR 2002 31
Norræni
menningarsjóðurinn
styrkir norræn menningarverkefni
- þar sem þátttakendur koma frá að minnsta
kosti þremur mismunandi ríkjum/
sjálfsstjórnarsvæðum
Umsóknir til sjóðsins þurfa að vera
póststimplaðar í síðasta lagi 15. mars 2002.
Afgreiðslutíminn er um það bil þrír mánuðir.
Næsti umsóknarfrestur er 15. september
2002.
Nánari upplýsingar og umsóknareyðublöð
fást hjá:
www.nordiskkulturfond.org
NORRÆNA MENNINGARSJÓÐNUM
Store Strandstræde 18
DK-1255 København K
Sími: +45 - 33 96 02 00
Netfang: kulturfonden@nmr.dk
www.yogastudio.is
Yoga Studio – Halur og sprund ehf.,
Auðbrekku 14, Kópavogi,
símar 544 5560 og 864 1445.
Umboðsaðili fyrir Custom
Craftworks nuddbekki og
Oshadhi ilmkjarnaolíur o.fl.
Jóga gegn kvíða með Ásmundi Gunnlaugssyni
hefst 5. febrúar – Þri. og fim. kl. 20.00
4ra vikna uppbyggjandi námskeið fyrir þá sem eru að glíma við streitu, kvíða og fælni. Traust námskeið
frá árinu 1994 — byggt á reynslu (sjá nánar á www.yogastudio.is).
Grunnnámskeið með Ásmundi Gunnlaugssyni
hefst 12. febrúar – Þri og fim. kl. 19.00.
4ra vikna námskeið fyrir fólk á öllum aldri sem vill kynnast jóga. Ásmundur kennir jógastöður og
öndunaræfingar sem hjálpa að losa um spennu auk slökunar.
Opnir jógatímar á vorönn. Sjá stundaskrá á www.yogastudio.is
Ásmundur



Hjartans þakkir sendi ég til fjölskyldu minnar,
vina og vandamanna, sem glöddu mig og sýndu
mér hlýhug í tilefni af 80 ára afmæli mínu þann
27. desember síðastliðinn.
Guð veri með ykkur.
Margrét Hannesdóttir.
Í ÁGÚST verður frumsýndbyggðaleiksýning í Jönköpingléni í Svíþjóð þar sem sexsveitarfélög hafa sameinast
um eitt stærsta slíkt verkefni sinnar
tegundar í Svíþjóð. Um sex hundruð
manns taka þátt í sex sýningum sem
saman mynda eina heild og taka heil-
an dag í flutningi þar sem áhorfend-
ur ferðast á milli þéttbýlisstaða í rút-
um og horfa á eina leiksýningu á
hverjum stað. Listrænn stjórnandi
þessa stóra verkefnis og annar
tveggja höfunda þess er Íslending-
urinn Jakob S. Jónsson, fyrrverandi
leiksviðsstjóri til margra ára við Jön-
köping leikhúsið og nú verkefnis-
stjóri og handritshöfundur hjá Små-
lands Musik och Teater.
Morgunblaðið fékk Jakob til að
segja frá þessu verkefni sem hefur
útheimt mikinn og langan undirbún-
ing.
Byggðaleiksýningar
feikivinsælar
„Forsaga verkefnisins er sú að
Jönköpings länsteater, sem síðar
varð Smålands Musik och Teater
með samruna við Länsmusiken i
Jönköpings län, hefur þá skyldu á
herðum að styðja áhugaleiklist í lén-
inu. Leikhúsið, sem er atvinnuleik-
hús, hefur átt þátt í að setja upp
byggðaleiksýningar þar sem at-
vinnuleikarar og áhugamenn hafa
leikið, atvinnufólkið hefur leikið aðal-
hlutverkin og áhugaleikararnir verið
í minni hlutverkum, auk þess sem
tæknifólk leikhússins hefur annast
sína hlið. Þessar sýningar hafa einatt
verið leiknar um sumartíma og notið
feikna vinsælda.
Menningarfulltrúi Gislaved,
Magnus Jonsson, kom að máli við
leikhússtjórann, Bernt Lindqvist, og
falaðist eftir því að fá slíka sýningu
heim í hérað, og tók Bernt því auðvit-
að vel. Svo hagar til í Gislaved, sem
er sveitarfélag í suðvesturhluta Jön-
köping-léns, að byggð þar einkennist
af nokkrum sterkum þéttbýliskjörn-
um. Annars staðar má sjá sveitar-
félög byggjast kringum einn sterkan
þéttbýliskjarna, en stærsti þéttbýlis-
kjarninn, sem einnig ber nafnið
Gislaved, er ekki sjálfsagður mið-
punktur sveitarfélagsins. Þar voru
upphaflega aðeins vegamót, gisti- og
veitingasala og markaðsstaður, en
um miðja nítjándu öld höfðu fyrir-
tæki farið að koma sér fyrir í nánd
við veginn og þegar tveir bræður,
Calle og Ville Gislow, komu aftur
heim frá Ameríku og settu á stofn
gúmmíverksmiðju sem óx hratt og
efldist, þá myndaðist hinn eiginlegi
þéttbýliskjarni sem nú heitir Gisla-
ved. Í augum annarra í héraðinu er
Gislaved því hálfgert platþorp.
Ein leiksýning
á hverjum stað
Vegna þessa þótti ómögulegt að
gera eins og venja var til, að skapa
eina stóra byggðaleiksýningu í aðal-
þéttbýliskjarnanum; það hefði þótt
gera öllum öðrum þéttbýliskjörnum
sveitarfélagsins of lágt undir höfði
og hefði skapað slæma stemningu í
byggðinni – „af hverju fær Gisla-
vedskjarninn alla þjónustu...?“ og
svo framvegis.
Bernt Lindqvist fól mér að hefja
samræður við Magnus og kanna,
hvernig væri hægt að koma á fót
skemmtilegu byggðaleikhúsverk-
efni, þar sem tekið væri mið af stolti
heimamanna í hverjum þéttbýlis-
kjarna. Við Magnus settumst niður
og veltum vöngum yfir þessu, og á
endanum þóttumst við hafa fundið
lausn, sem tók tillit til allra þéttbýlis-
kjarna héraðsins og var auk þess
talsvert nýmæli, sem gæti vakið
meiri athygli en einatt er um
byggðaleikhús áhugamanna.
Hugmyndin, sem við settum á blað
var í stuttu máli þessi: við sköpum
eina leiksýningu á hverjum stað.
Leiksýningin verður styttri en venja
er um byggðaleikhús, eða um hálf-
tími að lengd, en áhorfendur verða
fluttir í rútum á milli staða og fá
þannig að sjá sex leiksýningar á jafn-
mörgum stöðum. Á leið milli leiksýn-
inga fá áhorfendur að heyra frásagn-
ir úr sögu héraðsins og ýmislegt
annað skemmtilegt, og úr verður
þannig heils dags upplifun, sem
óneitanlega mun vekja athygli á sögu
byggðarinnar allrar.
Þannig þóttumst við hafa leyst
þann vanda, sem byggðarígurinn
hefði annars valdið. En við vildum
einnig ná fleiri markmiðum. Í Gisla-
ved hefur mannlífið í meir en hundr-
að ár einkennst af landbúnaði og iðn-
aði. Smáiðnaður stendur ákaflega
sterkum fótum í sveitarfélaginu, og
hefur skapað sérstakan anda sam-
vinnu. Hins vegar hafa listir af hefð-
bundnum toga, leiklist, myndlist og
annað, átt erfiðara uppdráttar í
byggðinni, menn hafa einfaldlega
sest upp í bílinn og farið til stórborg-
anna Stokkhólms, Gautaborgar eða
Malmö, ef til stóð að stytta sér stund-
ir. Undantekningin er tónlistarlífið,
sem stendur á gömlum merg verka-
lýðshreyfingar.
Við settum því í okkar grunnhug-
mynd, að engir atvinnuleikarar
skyldu taka þátt í þessum sex leik-
sýningum – en hins vegar skyldi at-
vinnufólk aðstoða af öllum mætti þá
áhugamenn er þarna myndu fylkja
sér saman um að skapa leiksýningu
upp úr sögu síns staðar. Kenna leik-
list, leikstjórn, tæknivinnu, gerð
leikmynda og búninga og þar fram
eftir götum. Við vonuðumst til að
þannig myndi skapast í hverju þétt-
býli, ákveðinn kjarni fólks, sem gæti
síðan haldið starfinu áfram af eigin
mætti.
Þá vildum við einnig, að verkefnið
myndi hafa þau áhrif innan byggð-
arlagsins alls, að menningaráhugi
ykist, stolt íbúanna yfir byggðinni
allri vaxa og að skólarnir tækju til sín
verkefnið þannig að kennarar
myndu í auknum mæli vinna verk-
efni með nemendum í staðarsögu.
Því tengdum við saman í verkefninu
svo ólíka aðila sem Smålands Musik
och Teater, Lénsminjasafnið, Sam-
tök átthaga- og sögufélaga í Gisla-
ved, Kennaraháskólann í Jönköping
og sex samtök námsflokka og Tón-
listarskólann í Gislaved. Yfir öllu
hvíldi svo sveitarfélagið, sem er eig-
andi verkefnisins meðan því er
hleypt af stokkum, en gert er ráð
fyrir því að verkefnið haldi áfram í
einhverri mynd af eigin afli þegar
fram í sækir. Við Magnus Jonsson,
menningarfulltrúi, erum því höfund-
ar verkefnisins.
Allir vildu styrkja okkur
Nú fór í hönd tími kynningar á
hugmyndinni meðal almennings í
Gislaved. Öllum þótti hugmyndin
sniðug en óframkvæmanleg, eins og
einatt er um hugmyndir sem hafa
eitthvað nýtt í för með sér, en
byggðaleikhús af þessu tagi hefur að
því er ég veit best aldrei verið gert.
En svo fór á endanum, að átthaga-
og sögufélög, sem til eru í hverjum
þéttbýliskjarna í Gislavedshéraði,
kváðust reiðubúin að vinna að þessu
máli, þótt óvíst væri um árangurinn
– en hér var að þeirra mati mál sem
varðaði byggðina miklu og það varð
að úrslitaatriði.
Samtímis því sem viðræður og
samtöl áttu sér stað við fólkið í
byggðunum, könnuðum við hversu
styrkvænleg hugmyndin var. Hið
merkilega gerðist, að allar styrkum-
sóknir, sem við sendum út, fengu já-
kvæð viðbrögð, og áður en við eig-
inlega vissum af, vorum við komnir
með nægilega mikið fé, sem gerði
okkur kleift að hrinda hugmyndinni-
af stað.
Þegar hér var komið sögu var
verkefnið formlega skapað. Mér var
falin framkvæmdastjórn verkefnis-
ins, og er ég fulltrúi Smålands Musik
och Teater í verkefnisstjórninni; þá
gerðist ég einnig listrænn stjórnandi
verkefnisins, því augljóst var að það
þurfti að hafa yfirsýn yfir fram-
kvæmd hins listræna hluta verkefn-
isins, þannig að áhorfendur fyndu, að
sýningarnar sex mynduðu eina heild.
Nú fóru í hönd tímar skipulagn-
ingar. Námskeið voru hönnuð í leik-
list, leikstjórn, leikmyndagerð og
smíði, búningahönnun, leiksvið-
stækni, móttöku gesta, markaðs-
setningu og leiðsögumennsku. Það
þurfti að finna sex staði, þar sem
hægt væri að búa til leiksvæði, en öll
verkin verða leikin undir berum
himni.
Átthaga- og sögufélögin fengu það
verkefni að leita uppi skemmtilegar
frásagnir úr staðarsögunni, sem
hægt væri að færa í leikbúning. Ætl-
unin var að fólk úr þeirra hópi skrif-
aði leikverkin undir minni leiðsögn,
en það fór nú samt svo á endanum, að
það var aðeins á tveimur stöðum sem
þeirri áskorun var tekið. Ég fékk því
það verkefni ofan á annað að semja
fjögur leikhandrit með stuðningi
meðlima sögufélaganna. Þetta er
með skemmtilegustu störfum sem ég
hef fengist við, og það hefur verið
stórkostleg reynsla að skrifa leik-
verk í svo náinni samvinnu með fólki,
sem jafnvel er náskylt þeim sögu-
legu persónum, sem verið er að vekja
til lífs upp úr sögulegum heimildum
og persónulegum endurminningum.
Spurn eftir aðgöngumiðum
Þetta er í stuttu máli forsaga verk-
efnisins Teaterresan – og má með
sanni segja, að hér sé um leikferð að
ræða í öllum skilningi þess orðs, og
mjög sérstök reynsla að sjá þetta
verkefni vaxa fram með fólkinu í
Gislaved. Núna eru um 400 manns
starfandi við verkefnið, en áður en
lýkur verða um 600 manns starfandi
við það, á og utan leiksviða.
Núna hefur verkefnið tekið á sig
formfasta mynd, og það heyrir til tíð-
inda að það er þegar farið að falast
eftir aðgöngumiðum, átta mánuðum
fyrir frumsýningu! Svo ekki sé
minnst á bjartsýnina, sem ríkir í leik-
smiðjunum sex, sem standa að verk-
efninu. Þegar er fólk farið að koma
að máli við okkur, sem stjórnum
verkefninu, og farið að tala um hvað
eigi nú að gera, þegar Teaterresan
er liðin. Að framtíð skal hyggja, og
það er svo sannarlega gert hér.
Þetta er langstærsta verkefni,
sem ég hef nokkurn tíma átt þátt í og
hafa þau þó sum hver verið býsna
stór. En engu verkefni hef ég unnið
að sem hefur skapað jafn sterkan og
jákvæðan anda meðal fólks og sam-
einað kynslóðirnar. Hér leggjast all-
ir á eitt um að skapa það sem aldrei
hefur verið skapað áður, í þágu sinn-
ar sögu og byggðar og það er stór-
kostlegt að eiga þátt í því.“
Jakob S. Jónsson höfundur og verkefnisstjóri byggðaleikhúss í Svíþjóð
Sex útileiksýning-
ar samdægurs
Jakob S. Jónsson, verkefnisstjóri Teaterresan, er hér ásamt áhugafólki í
Anderstorp að kanna aðstæður fyrir eina af sýningunum sex.