Morgunblaðið - 09.03.2002, Qupperneq 30

KVIKMYNDIN Einskismanns-
land (No Man’s Land) er líklega með
snjallari og áhugaverðari kvikmynd-
um sem reka mun á fjörur íslenskra
bíógesta þetta árið, en hún er allt í
senn, skörp greining á pólitísku
ástandi á Balkanskaganum, bráð-
skemmtileg gamanmynd og stórgott
listrænt afrek.
Það er bosníski kvikmyndaleik-
stjórinn Danis Tanovic sem leikstýr-
ir og skrifar handrit þessarar kvik-
myndar, en hann hefur vakið athygli
á undanförnum árum fyrir kvik-
myndaverk þar sem varpað er ljósi á
tilveru íbúa á Balkanskaganum í
skugga borgarastyrjaldar og menn-
ingarlegra átaka. Þessi nýjasta
mynd Tanovic hefur síðan áunnið sér
verðlaun og tilnefningar á kvik-
myndahátíðum beggja vegna Atl-
antsála.
Í Einskismannslandi fjallar
Tanovic á allegórískan hátt um borg-
arastyrjöldina á Balkanskaganum.
Sagan á sér stað árið 1993 og segir
frá þremur hermönnum sem verða
strandaglópar í „Einskismanns-
landi“, þ.e. í skotgröf milli víglína
Serba og Bosníumanna á átakasvæði
fyrrverandi Júgóslavíu. Tveir her-
mannanna, Serbinn Nino (Branko
Djuric) og Bosníuhermaðurinn Tsjiki
(Rene Bitorajac), eru þar nokkurs
konar fulltrúar andstæðra fylkinga,
og reyna þeir að hafa gætur hvor á
öðrum meðan þeir leita leiða til að
forða sér úr hinum hættulegu að-
stæðum, meðan þriðji hermaðurinn
liggur særður ofan á jarðsprengju
sem mun springa við minnstu hreyf-
ingu. Inngrip gæsluliða Sameinuðu
þjóðanna og samskipti þeirra, fjöl-
miðla og stríðandi fylkinga sem
fylgja í kjölfarið eru sláandi lýsing á
ringulreið borgarastríðsins í fyrrver-
andi Júgóslavíu og stríðs- og átaka-
vanda hins „siðmenntaða“ nútíma.
Sú nálgun sem Danis Tanovic vel-
ur á viðfangsefni sitt er jafn yfirveg-
uð og hún er sterk. Hann nær að
draga upp gríðarlega breiða mynd af
ástandinu um leið og kafað er djúpt
ofan í þær persónur sem við sögu
koma. Frammistaða þeirra Banko
Djuric og Rene Bitorajac er þungt
lóð á vogarskálarnar, sem og
frammistaða annarra.
Ólíkt flestum stríðsmyndum sem
framleiddar hafa verið er leikstjór-
inn ekki í einhverjum tindáta- og
þyrluleik og er sú mynd sem dregin
er upp af hermönnunum sjálfum,
stríðstólum og umhverfi langt frá því
að vera glæst eða glansandi. Sú stað-
reynd ein að í Evrópu eru framleidd-
ar svonefndar „stökksprengjur“ vek-
ur sterkar efasemdir um tilverurétt
mannkynsins á jörðinni. Það er eng-
inn óvinur í sögunni, engin hetja, að-
eins manneskjur í stríði. Og líkt og
sagan leiðir í ljós eru engir sigrar í
þessu stríði, aðeins ósigrar.
KVIKMYNDIR
Regnboginn
Leikstjórn og handrit: Danis Tanovic.
Kvikmyndataka: Walther Vanden Ende.
Aðalhlutverk: Branko Djuric, Rene Bi-
torajac, Filip Sovagovic, Georges Siatid-
is og Katrin Cartlidge. Sýningartími: 98
mín. Belgísk/bosnísk/frönsk/ítölsk/
slóvensk/bresk samframleiðsla. Fa-
brica, 2001.
NO MAN’S LAND (EINSKISMANNSLAND)
Stríð án sigra
Úr No Man’s Land.
Heiða Jóhannsdóttir
ÞEIM sem fá sér bita milli mála er
hættara við tannskemmdum en öðr-
um, segir í upplýsingapésa frá tann-
verndarráði um bita milli mála.
Tannverndardagurinn var haldinn
fyrir nokkru og vill Tannverndarráð
beina sjónum fólks að því að árs-
neysla á sykri á Íslandi er að með-
altali 53,1 kíló á hvert mannsbarn
og neysla gosdrykkja 160 lítrar að
meðaltali. „Þrátt fyrir þessa miklu
sykurneyslu höfum við náð veruleg-
um árangri í baráttunni við tann-
skemmdir á síðustu árum og má
meðal annars þakka það miklu átaki
í forvörnum,“ segir í upplýsingum
Tannverndarráðs. Vakin er athygli
á því að stöðugt nart skemmi tenn-
ur og að slæmar matarvenjur stuðli
að tannskemmdum. Sérstaklega á
þetta við sé sykurríkrar fæðu neytt.
Bent er á að sá siður að dreypa í
sífellu á súrum og sætum drykkjum
geti valdið glerungseyðingu og það
að hafa gosdrykk, ávaxtasafa eða
djús á borðinu hjá sér og dreypa á
allan daginn hafi mun verri áhrif á
tennurnar en að þamba umrædda
drykki á stuttum tíma.
„Athugaðu að allur sykur getur
skaðað tennurnar, sama hvort hann
Hollur biti til varnar
skemmdum í tönnum
kemur frá náttúr-
unnar hendi eða
honum er bætt í
matinn. Athugaðu
að „falinn sykur“ er
í ýmsum fæðuteg-
undum, svo sem
sinnepi, tómatsósu,
niðursoðnum ávöxt-
um og sykruðu
morgunkorni. Góð
og nauðsynleg tann-
vernd er að börn
neyti helst aldrei
sætinda á dagheim-
ilum, leikskólum og
í skólum. Þeir sem
ekki geta án sæl-
gætis verið ættu að
reyna að binda átið
við eitt skipti í viku,
til dæmis laugar-
dagskvöldið. Það er
betra fyrir tennurn-
ar að borða allt sæl-
gætið í einu í stað
þess að narta í það í tíma og ótíma,“
segir í upplýsingum Tannverndar-
ráðs.
Stungið er upp á heppilegum mat
í nestispakkann í staðinn fyrir sæt-
meti, til dæmis
ósykruðum mjólk-
urvörum, grófu
brauði með græn-
meti og fitulitlu
áleggi, fersku
grænmeti, ferskum
ávöxtum, harðfiski
og poppkorni.
Fæða sem ætti
að varast er sæl-
gæti og gosdrykkir,
sætar kökur, tertur
og kex, sulta,
ávaxtamauk og
hunang.
„Sérstaklega ber
að varast sætindi
sem eru lengi í
munninum, svo sem
hlaup, lakkrís og
karamellur sem
klístrast við tenn-
urnar og ýmsar
töflur og brjóstsyk-
ur sem er lengi að
leysast upp.
Fræðsluefni um tannheilsu og
tannvernd fyrir fagfólk og almenn-
ing er að finna á heimasíðu Tann-
verndar, www.tannvernd.is.
HAB á Íslandi hefur fengið umboð
fyrir heilsubrunna úr orkusteinum,
segir í tilkynningu frá fyrirtækinu.
Hægt er að fá brunnana með eða án
ljóss og úr mörgum tegundum
steina. Brunnarnir eru með renn-
andi vatni, hafa róandi áhrif og
stuðla að vellíðan, segir ennfremur.
„Henta vel bæði á vinnustöðum og
heimilum og sem náttúruleg raka-
tæki.“
Nánari upplýsingar fást í verslun
Aloe Vera við Reykjavíkurveg í
Hafnarfirði.
NÝTT
Heilsubrunnar
úr orkusteinum
NEYTENDUR
30 LAUGARDAGUR 9. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
RJÓMABOLLUR sem Íslendingar
neyta eru almennt undir viðmiðunar-
mörkum um gerlafjölda og fjölda
staphylococcus aureus, að því er fram
kemur í niðurstöðum um örveru-
ástand sem kannað var á heilbrigð-
iseftirlitssvæðum um landið. Einung-
is 3 sýni voru yfir viðmiðunar-
mörkum, þar af tvö ósöluhæf,
samkvæmt skýrslu frá Hollustu-
vernd ríkisins.
Eftirlitið fór fram í febrúar á veg-
um Hollustuverndar ríkisins og Heil-
brigðiseftirlits sveitarfélaga. Sýni
voru tekin úr rjómabollum á átta heil-
brigðiseftirlitssvæðum og var fram-
kvæmdin í höndum heilbrigðiseftir-
lits í Reykjavík, Hafnarfirði,
Kópavogi, á Vestfjörðum, Norður-
landi eystra og vestra, Austurlandi,
Kjósarsvæði og Suðurlandi.
72 sýni úr
17 bakaríum
Tekin voru 72 sýni af rjómabollum
úr 17 bakaríum víða um land og rann-
sökuð á rannsóknastofu Hollustu-
verndar ríkisins. Ýmist var um að
ræða sýni úr vatnsdeigs- og gerdeigs-
rjómabollum og voru sýni tekin á höf-
uðborgarsvæðinu og landsbyggðinni,
ekki endilega af matvælum sem voru
framleidd á viðkomandi svæði.
„Við rannsókn á rjómabollunum
voru skoðuð helstu atriði sem hafa
áhrif á örverufræðilegt öryggi þeirra.
Athugaður var heildargerlafjöldi,
staphylococcus aureus, kólí- og saur-
kólígerlar sem gefa til kynna per-
sónulegt hreinlæti starfsfólks og al-
mennt hreinlæti við framleiðslu
vörunnar,“ segir Hollustuvernd.
Tvö af þeim 72 sýnum sem tekin
voru til greiningar, eða um 2,8%, voru
talin ósöluhæf samkvæmt mörkum
viðmiðunarreglna sem getið er í riti
heilbrigðisráðuneytis, nr. 3/1981 og
eitt sýni var talið gallað samkvæmt
sama riti. Sýnin tvö voru ósöluhæf
vegna of hás heildargerlafjölda ann-
ars vegar og of hás saurkólígerla-
fjölda hins vegar. Sýni sem var gallað
innihélt talsverðan fjölda af staphylo-
coccus aureus og háan heildargerla-
fjölda, samkvæmt skýrslu Hollustu-
verndar ríkisins.
2,8% rjómabolla
talin ósöluhæf
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Rjómabollur koma almennt vel út í könnun hjá heilbrigðiseftirliti.
Kotasæla
í nýjum
umbúðum
KOTASÆLA er nú komin á mark-
að í nýjum umbúðum sem eru með
tvískiptu loki. Annars vegar er ál-
filma sem innsiglar dósina og hins
vegar plastlok, sem heldur henni
þéttlokaðri eftir að innsiglið hefur
verið rofið, að því er segir í tilkynn-
ingu.
Allar gerðir Kotasælu eru fáan-
legar í þessum nýju umbúðum.
Uppskriftir og nánari upplýsingar
má finna á www.ostur.is.
Fleiri brauð
og sósur hjá
Subway
VEITINGASTAÐIR Subway hafa
bætt brauðtegundum á matseðilinn
og bjóða nú jafnframt í fyrsta sinn
upp á sósur með kafbátunum, að því
er segir í tilkynningu frá Subway.
Nýju brauðin eru ítalskt kornbrauð,
parmesan og óreganó brauð og
country wheat en brauðin sem fyrir
voru eru ítalskt brauð og heilhveiti-
brauð. Auk nýju brauðanna hefur
Subway líka á boðstólum í fyrsta sinn
svokallað Subway wrap sem er brauð-
vafningur úr mexíkóskum hveitikök-
um.
„Nýju sósurnar eru hunangs/sinn-
epssósa, asiago, southwest og pipar-
rótarsósa og jafnframt hefur skurði
brauðanna verið breytt,“ segir í til-
kynningu frá Subway. Þar segir enn-
fremur að Subway veitingastaðir séu
orðnir fleiri en veitingastaðir McDon-
alds í Bandaríkjunum. Subway veit-
ingastaðir eru níu talsins á Íslandi.
LISTIR
GÆÐI þeirra muna sem Ingi-
björg Þ. Klemenzdóttir sýnir í Gall-
erí Reykjavík - á Ljósahátíð, undir
heitinu „Ljósbrot“ - eru fólgin í því
hve þunnt hún vinnur leirinn. Yfir-
leitt er íslensk leirlist gerð úr mun
þykkari efniviði en Ingibjörg sýnir á
stuttsýningu sinni í Gallerí Reykja-
vík.
Fyrir vikið ná þessir tiltölulega
fáu hlutir - lampar, vegglampar og
skálar - að fanga áhorfandann með
léttleik sínum og brothættum skráp.
Ljósir litir auka enn á fínlegt svip-
mót þessara fremur látlausu nytja-
hluta og sýna okkur hve ágætlega
Ingibjörgu tekst að nýta sér litræn
blæbrigði án þess að þurfa að hverfa
á náðir sterkra lita.
Eggjaskurn er vissulega það
fyrsta sem manni kemur í hug, svo
þunnur er postulínsleirinn sem Ingi-
björg holubrennir, en það er tækni
þar sem sjálf jörðin er notuð í stað
brennsluofnsins. Sú tækni hefur
löngum verið eftirlæti listakonunnar
enda tekst henni að nýta sér hana
með góðum árangri.
Í allt sýnir Ingibjörg ekki fleiri en
átta muni, sem er ef til vill í það
minnsta á stað eins og Gallerí
Reykjavík, þar sem flest allt um-
hverfis hótar að gleypa athyglina.
Það hefði vissulega verið fengur að
stærra umfangi og fjölbreyttara úr-
vali af listmunum. En það ber ef til
vill einnig að þakka það sem þó er
sýnt, sem vissulega sannar að Ingi-
björg Þ. Klemenzdóttir er vaxandi
leirkerasmiður með mikla tilfinningu
fyrir efniviði sínum og mótun hans.
MYNDLIST
Gallerí Reykjavík
Til 12. mars. Opið virka daga frá kl. 12 –
18; laugardaga frá kl. 11 - 16; en lokað
sunnudaga.
LEIRLIST
INGIBJÖRG Þ. KLEMENZDÓTTIR
Frá stuttsýningu Ingibjargar Þ. Klemenzdóttur – Ljósbrot.
Halldór Björn Runólfsson
Ljós og postulín