Morgunblaðið - 16.08.2002, Blaðsíða 22

ERLENT
22 FÖSTUDAGUR 16. ÁGÚST 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Öldungadeild Menntaskólans
við Hamrahlíð
Er ekki kominn tími til að hefja nýtt nám,
rifja upp eða bæta við fyrra nám?
Þú getur valið námsgreinar eftir þörfum
Í MH er hægt að auka við þekkingu sína á mörgum sviðum án þess endilega að stefna
að stúdentsprófi. Við skólann eru nú þrjár bóknámsbrautir.
Í boði er fjölbreytt nám í raungreinum, tungumálum og samfélagsgreinum.
Er þetta ekki eitthvað fyrir þig?
Innritun í Öldungadeild MH fyrir haustönn 2002 fer fram dagana 19., 20. og 21. ágúst
nk. kl. 12.00-18.00.
Námsráðgjafar verða nemendum til aðstoðar þessa daga milli kl. 15.00 og 18.00.
Deildarstjórar verða til viðtals miðvikudaginn 21. ágúst milli kl. 17.00 og 18.00.
Mikilvægt er að þeir nemendur, sem vilja láta meta fyrra nám, leggi þau gögn inn á
skrifstofu.
Greitt er sérstaklega fyrir mat á fyrra námi.
Skólagjöld ber að greiða við innritun.
Þá er mögulegt að innrita sig í gegnum síma.
Sjá nánar í Fréttapésa öldunga á heimasíðu okkar.
Það getur þú gert hjá reyndum kennurum Menntaskólans við Hamrahlíð.
Komdu í heimsókn á heimasíðu okkar!
Þar má finna ýmsar hagnýtar upplýsingar, s.s. stundatöflu vorannar, Fréttapésa
öldunga, bókalista og innritunareyðublað fyrir símainnrituna, væntanleg
tómstundanámskeið o.fl.
Slóðin er; www.mh.is
Rektor.
KIRSTEN A. Seaver er við-
urkenndur og sjálfstætt starfandi
fræðimaður á sviði landakortarann-
sókna, hún er norsk að uppruna en
búsett í Kaliforníu þar sem eig-
inmaður hennar er prófessor við
Stanford-háskóla. Hún hefur komið
tvisvar til Íslands og þekkir vel
heimildirnar um siglingar Íslend-
inga vestur um haf. Grein eftir hana
um jesúítann Josef Fischer, sem hún
telur hafa falsað kortið á tuttugustu
öld, birtist árið 1995 í bresku fræði-
riti um kortagerð fyrri tíma.
„Ég er að ljúka við bók um Vín-
landskortið vegna þess að mér finnst
málið allt heillandi,“ segir Seaver í
samtali við Morgunblaðið. „Eitt af
því sem ég rak mig á þegar ég fór að
kanna textana á kortinu er að sagt
er að Leifur heppni og Bjarni Herj-
ólfsson hafi siglt saman þegar þeir
fundu Vínland. Þetta stangast alger-
lega á við það sem stendur í öllum
norrænu heimildunum, sögunum og
annálum. Þessu var haldið fram í
fyrsta sinn árið 1765, þá sigldu þeir
saman í fyrsta sinn!
Þýskur maður, David Crantz, birti
þá bók um sögu Grænlands. Hann
kunni engin norræn tungumál og
fékk upplýsingar hjá frönskum
sagnfræðingi, Henri Mallet, en mis-
skildi hann og sagði að Bjarni og
Leifur hefðu fundið Ameríku í sam-
einingu. Ég kannaði sjálf rit Mallets
og hann sagði ekkert í þessa veru.
Enginn hafði áður sagt þetta, þess
vegna hlýtur kort þar sem þessi vit-
leysa er endurtekin að vera seinni
tíma tilbúningur.
Ég las allt sem hafði verið ritað á
ensku, frönsku, þýsku og Norð-
urlandamálunum um þessi mál frá
1765 vegna þess að sá sem var svo
snjall að hann gat falsað Vínlands-
kortið hlaut að hafa skrifað eitthvað.
Frá sjónarhóli sérfræðings er Vín-
landskortið nefnilega afar vel gert.
Þetta er stórkostleg fölsun! Það er
stríðni sem tekur engan enda.“
Seaver segist hafa verið stödd í
British Museum þegar hún skyndi-
lega áttaði sig á því hver höfund-
urinn hlyti að hafa verið. „Ég fann
alls um 40 skilyrði, ákveðna kunn-
áttu, vanþekkingu og sérvisku, at-
riði sem falsarinn þurfti að full-
nægja og það eru yfirgnæfandi líkur
á að maðurinn sé faðir Josef Fischer.
Ég hef líka rannsakað vandlega
skrift Fischers og fundið augljósa
samsvörun við rithöndina á Vín-
landskortinu.
Hann fæddist 1858 og lést 1944.
Fischer var afburða snjall landa-
kortasérfræðingur og sagnfræð-
ingur, sérgrein hans var heim-
skortagerð á 15. og 16. öld. Hann
var hins vegar haldinn ofurtrú á því
að norrænir menn hefðu fundið Am-
eríku og var alveg sannfærður um
að einhvers staðar væru til kort sem
staðfestu frásagnirnar. Athugum að
þetta var löngu áður en fornleif-
arnar í L’Anse aux Meadows á Ný-
fundnalandi voru uppgötvaðar
skömmu eftir 1960.
Hann byrjaði frægðarferilinn á
því að finna merkilegt kort í göml-
um kastala í Þýskalandi. Það er frá
1507 og nafnið America er í fyrsta
sinn ritað á þetta kort, stundum er
það því nefnt fæðingarvottorð Am-
eríku. Hann var einstaklega leikinn í
að grafa upp „fyrsta“ kortið, til
dæmis fyrsta kortið með nafninu
Berlín, fyrsta kortið þar sem getið
er hertogadæmisins Lúxemborgar.
Það er ekki víst að honum hafi
fundist að hann væri beinlínis að
falsa Vínlandskortið vegna þess að
hann var í raun og veru sannfærður
um að slíkt kort hefði verið gert.
Uppsigað við nasista
Fischer var mikill kennari og
stundaði þau störf í Austurríki. En
1938 tóku nasistar landið og fóru
þegar að handtaka jesúíta og kaþ-
ólska presta, að ekki sé minnst á
gyðinga. Fischer var því mjög upp-
sigað við nasista.
Kenning mín er að hann hafi byrj-
að að rissa upp heimskort sem hon-
um fannst að hefði einhvern tíma
getað verið til. Smám saman bætti
hann við ýmiss konar atriðum sem
hann vissi að myndu fara hræðilega
í taugarnar á nasistum ef svonefndir
fræðimenn þeirra sæju kortið.
Fyrst og fremst var þetta áreið-
anlega spaug en hann vissi að ein-
hvern tíma myndi einhver sjá þetta.
Líklegast var því að nasískur menn-
ingarfrömuður yrði beðinn að segja
álit sitt á kortinu. Ef það er skoðað
grannt er tvennt sem vekur athygli.
Mjög víða eru merktir fjarlægir og
afskekktir staðir sem sendimenn
Rómarkirkjunnar sóttu heim fyrir
óralöngu. Merktar eru inn eyjar
heilags Brendans, skýrt frá ferð
sendinefndar páfa til Mongóla og
ferð Eiríks biskups til Grænlands.
En svo er líka sagt frá siglingum
norrænna manna vestur um haf.
Nasistar voru hugfangnir af víking-
unum, litu svo á að þeir væru hluti
samgermanskrar ofurmenningar.
Hvað hefði nasisti átt að gera ef
hann sæi Vínlandskortið? Átti hann
að vera hreykinn af landafundum
bræðraþjóðanna en kyngja því að
fulltrúar páfans væru nær alls stað-
ar búnir að stinga niður fæti á undan
öllum öðrum, um allan heim? Eða
ættu þeir að hunsa þetta allt og þá
um leið norrænu afrekin sem minnst
er á? Nasistar dunduðu sér oft við að
breyta gömlum kortum til að falsa
þannig rök fyrir því að germanskt
risaveldi ætti sögulegan rétt á því að
vera til. Og sögur um nýlendur vík-
inga í vestri og austri var hægt að
nota í þessum tilgangi – en að sjálf-
sögðu ekki jafn auðveldlega ef stað-
fest væri að kaþólska kirkjan og
sendiboðar hennar hefðu verið
löngu búin að kanna þessi lönd.
Ég held að Fischer hafi verið viss
um að ef raunverulegur fræðimaður
rannsakaði kortið myndi hann átta
sig á því að um stríðni og fölsun væri
að ræða. En hann vildi svo sann-
arlega láta manninn hafa fyrir því!“
Kunna ekki norræn mál
– En hvers vegna er því enn hald-
ið á lofti í Bandaríkjunum að kortið
sé ósvikið?
„Því miður er það svo að enda þótt
nokkuð hafi verið um virðing-
arverðar rannsóknir á kortinu hér í
Bandaríkjunum eru þær oftast
stundaðar af fólki sem kann lítið fyr-
ir sér í norrænum fræðum eða nú-
tímatungumálum norrænna þjóða.
En svo er annað sem er erfitt fyrir
fólk utan Bandaríkjanna að skilja.
Stundum verða hlutir eins og Vín-
landskortið eða Kensington-
rúnasteinninn alræmdi að helgi-
sögnum og skurðgoðum. Fjöldi fólks
gerir þá bókstaflega ekkert annað
en að staglast á öllu sem viðkemur
þessum hlutum, menn mynda sam-
tök og leggja virkilega hart að sér.
Þeir geta verið býsna grimmir.
Og það er ekki hægt að rökræða við
þá sem trúa, fólk sem hlustar ekkert
á rök, þá gefst maður upp. Sumir
hafa meira að segja plantað veirum í
tölvurnar mínar af því að þeir eru
svo reiðir yfir því sem ég hef skrifað.
En Vínlandskortið er falsað og
hvorki Yale-háskóli né British Mus-
eum hafa nokkurn tíma talið þennan
handritsræfil vera einhvers virði!“
sagði Kirsten A. Seaver.
„Þetta er alveg
stórkostleg fölsun!“
Morgunblaðið/Gunnlaugur Árnason
Afkomendur víkinga æfa gamlar bardagalistir á Leifshátíð í Haukadal.
KIRSTEN Seaver, bandarískur
sagnfræðingur af norskum ætt-
um, telur sig hafa fundið höfund
Vínlandskortsins svokallaða, sam-
kvæmt frétt í franska dagblaðinu
Le Monde. Telur Seaver margt
benda til að þýskur jesúíti að nafni
Josef Fischer sé höfundur korts-
ins.
Deilt hefur verið um Vínlands-
korið frá því á sjöunda áratug síð-
ustu aldar. Bandarískur læknir,
Paul Mellon, gaf þá Yale-háskóla
kortið. Það hafði Mellon keypt á
sjötta áratugnum af manni í Con-
necticut í Bandaríkjunum. Sá upp-
lýsti aldrei hvernig kortið komst í
hendur hans. Fljótlega eftir að
kortið kom í leitirnar hófust deilur
um hvort það væri falsað.
Rannsókn var gerð á kortinu á
áttunda áratugnum og var niður-
staðan sú að það væri falsað.
Fleiri rannsóknir hafa verið gerð-
ar á kortinu síðan en niðurstöður
þeirra hafa verið mjög misvísandi.
Niðurstaða rannsóknar á vegum
University College í London fyrr
á þessu ári benti til að Vínlands-
kortið hefði verið teiknað eftir
1923. Önnur rannsókn var sögð
benda til þess að kortið hafi verið
gert árið 1434, tæpum 60 árum áð-
ur en Kólumbus sigldi til Amer-
íku, og sanni það því að hann hafi
ekki verið fyrsti Evrópumaðurinn
sem náði ströndum álfunnar.
Kortið er geymt í bókasafni
Yale-háskóla en stofnunin hefur
ekki tekið afstöðu til þess hvort
það er fölsun eða ekki.
Kortið sýnir heiminn eins og
víkingar þekktu hann. Á því er að
finna teikningu af Atlantshafs-
strönd Norður-Ameríku og segir í
texta sem þar er að finna á mið-
aldalatínu að Leifur Eiríksson
hafi fundið Vínland um árið 1000.
Í frétt Le Monde er haft eftir
Seaver að Josef Fischer sé eini
maðurinn sem á tímabilinu 1923–
1957 hafi haft bæði pólitíska og
trúarlega ástæðu til verknaðarins
sem og hæfileika til að falsa kort-
ið. Fischer var sannfærður um að
fréttir af landafundum víkinga
hefðu borist til Evrópu og Græn-
land og Ameríka verið teiknuð inn
á landakort á miðöldum. Seaver
telur að hann hafi teiknað kortið á
árabilinu 1933–1935.
Fischer, sem var fæddur í
Þýskalandi en bjó í Austurríki,
reiddist mjög er nasistar hand-
tóku kaþólska presta eftir valda-
töku Hitlers árið 1933. Nasistar
dáðust mjög að víkingum en
Fischer vildi, samkvæmt kenn-
ingu Seavers, sýna fram á hversu
sterk áhrif kaþólska kirkjan hefði
haft á víkinga. Víkingar tóku flest-
ir kristni á árunum 800–1000.
AP
Segir jesúíta
höfund Vín-
landskortsins