Morgunblaðið - 16.08.2002, Blaðsíða 41

sagði að það væri gott. Það fór þó svo
að harðstjóri sá hafði betur í þeim
ójafna leik sem í marga mánuði hefur
staðið og við hörmum að góður
drengur er fallinn frá langt um aldur
fram.
Það hefur alltaf verið gott að koma
í Hranastaði. Njóta einstakrar gest-
risni og hlýhugar, fá að koma með
hestana til beitar á haustin, fá að
sækja nýreyktan lambsskrokkinn.
Fyrir allt þetta og fleira finnst okkur
að verði aldrei fullþakkað.
Við Didda mín og börn okkar send-
um ykkur, kæra Þórdís, dætrum ykk-
ar, tengdasonum og barnabörnum
innilegar samúðarkveðjur á kveðju-
stund.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
(V. Briem.)
Óli Þór Ástvaldar.
Í dag kveðjum við Pétur á Hrana-
stöðum, þann vaska mann. Við kynnt-
umst og urðum vinir, vil ég segja, eft-
ir að ég varð landbúnaðarráðherra.
Ég hafði þá hugmynd um, að Pétur
var með sykursýki, sem farin var að
há honum, en þann sjúkdóm hafði
hann tekið á fermingaraldri. En svo
vel bar hann sig, að það þurfti sér-
staka aðgæslu til að sjá, að hann gekk
ekki heill til skógar. Hann fór þangað
sem hann ætlaði sér, vann það sem
hann vildi og trúnaðarstörf hlóðust á
hann. Svo skrýtilegt sem það er kom
það mér þess vegna á óvart, þegar
hann sagði mér, að nú gæti hann ekki
lengur tekið að sér trúnaðarstörf fyr-
ir bændur. Þórdís hefur sagt mér, að
hann fór síðast í fjós haustið 1999.
„Nú get ég ekki meira,“ hafði hann
sagt, en auðvitað fylgdist hann áfram
grannt með búskapnum og hafði
auga á öllu. Ári síðar hitti Þórdís
Kristrúnu og sagði henni, að Pétur
lægi þar líka á Landspítalanum eins
og ég. Á spítulum var hann æ síðan
ýmist sunnan eða norðan heiða. Mér
er í minni síðast þegar ég sá hann á
Landspítalanum, í mars fyrir rúmu
ári má ég segja, hversu glaður hann
var yfir því, að nú gæti hann farið
norður og verið þar, af því að Fjórð-
ungssjúkrahúsið væri nú betur tækj-
um búið, svo að hann þyrfti ekki suð-
ur.
Auðvitað voru heimsóknir mínar til
Péturs stopular á spítalann, en ég
man vel margt sem við spjölluðum og
skeggræddum, ekki orðrétt en anda
þeirrar umræðu. Pétur var bóndi og
Pétur var fjölskyldumaður. Þar var
hugur hans allur og gleði mikil yfir
því, að Ásta dóttir hans og Arnar
skyldu taka við búinu á Hranastöð-
um. Það átti ég létt með að skilja, svo
mörg handtök, sem Pétur hafði átt
þar og Þórdís hafði átt þar. Það er
kannski óvænt að komast svo að orði
eftir hina ströngu og löngu legu, að
Pétur hafi verið gæfumaður í sínu lífi.
En það var hann til hinstu stundar
með Þórdísi sér við hlið, húsmóðurina
og bóndann og lífsförunautinn.
Þetta eru orðin mörg orð um síð-
asta kapítulann í lífi Péturs á Hrana-
stöðum, af því að maður festir hug
sinn við hann á þessari stundu. En
þegar frá líður verða það hinir kapít-
ularnir, sem lífið geymir: Sagan af því
hvernig þau Þórdís kynntust og
byggðu upp stórbýlið á Hranastöð-
um, eignuðust börn og skiluðu arfi
sínum til næstu kynslóðar. En þó var
Pétur ekki nema 54 ára þegar hann
féll frá, svo ungur frá svo miklu dags-
verki.
Pétur á Hranastöðum var mynd-
arlegur á velli og hreinskiptinn, góð-
ur bóndi glöggur og fylginn sér.
Hann var röggsamur fundarmaður
og lá hátt rómur, óragur að taka
ákvarðanir og vildi ekki bráðabirgða-
lausnir. Hann átti traust bænda, enda
var hann metnaðarfullur fyrir þeirra
hönd og horfði langt fram. Hann var
vaskur maður í sínum veikindum og
vildi ekki láta á þeim bera. Hann
gegndi trúnaðarstörfum meðan þess
var kostur, af því að menn vildu hafa
hann með í ráðum.
Að leiðarlokum er mér efst í huga
þakklæti fyrir vináttu og stuðning á
liðnum árum. Ég mun sakna Péturs á
Hranastöðum. Blessuð sé minning
hans.
Halldór Blöndal.
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. ÁGÚST 2002 41
✝ Hrefna Björns-dóttir fæddist í
Stóra Sandfelli í
Skriðdal 8. ágúst
1911. Hún lést á
Hjúkrunarheimilinu
Sunnuhlíð 7. ágúst
síðastliðinn. Hún var
elsta barn hjónanna
Guðrúnar Einars-
dóttur, f. 8.3. 1884, d.
17.5. 1959, og Björns
Antoníussonar, f.
4.10. 1876, d. 30. 5.
1930. Albræður
Hrefnu eru: Einar, f.
1913, d. 1996, Hjalti, f. 1915, Ari, f.
1917, d. 1993, Ólafur, f. 1920, d.
1979, og Fjölnir, f. 1922 d. 1995.
Auk þess hálfsystkini samfeðra,
Leifur og Kristrún. Eiginmaður
Hrefnu var Halldór Kristmunds-
son, f. 24.2. 1907, d. 9.3. 1972, vél-
stjóri, verkamaður og síðar bað-
vörður í Kópavogi. Foreldrar
hans voru Margrét Magnúsdóttir
frá Lambhól, f. 8.10. 1873, d. 30.6.
1953, og Kristmundur Bjarnason
frá Bala í Görðum, f. 14.12. 1873,
d. 5.1. 1954. Börn þeirra Hrefnu
og Halldórs eru: Kristmundur, f.
1939, maki Gróa
Jónatansdóttir,
Högni Björn, f. 1943,
d. 1999, maki Stein-
unn Karlsdóttir,
Baldur, f. 1946, maki
Sólveig Svavarsdótt-
ir, og Edda, f. 1948,
maki Sturla Snorra-
son. Auk þess ólst
upp hjá henni sonur
Halldórs af fyrra
hjónabandi, Harald-
ur f. 1933. Barna-
börn Hrefnu eru ell-
efu og barnabarna-
börnin níu.
Hrefna ólst upp hjá foreldrum
sínum sem fluttu að Mýnesi í Eiða-
þinghá árið 1921. Þau Halldór
bjuggu fyrst í Reykjavík, en fluttu
í Kópavog sumarið 1942 og
bjuggu þar síðan. Þau voru á með-
al frumbyggja í Kópavogi. Fyrstu
árin var hún heimavinnandi en
þegar börnin uxu úr grasi hóf hún
störf við ræstingar í Kópavogs-
skóla og vann þar til 75 ára aldurs.
Útför Hrefnu fer fram frá
Digraneskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Tengdamóðir mín, Hrefna
Björnsdóttir, lést á Hjúkrunarheim-
ilinu Sunnuhlíð, einum degi fyrir 91
árs afmælisdaginn, södd lífdaga. Á
Sunnuhlíð hafði hún dvalið um 8
mánaða skeið. Langri ævi er lokið.
Ævi sem ekki alltaf var dans á rós-
um, en upp úr standa góðu stund-
irnar.
Aðeins 19 ára gömul kom hún
austan af Héraði til Reykjavíkur
ásamt veikum föður sínum. Hvorugt
sneri aftur heim til langdvalar. Fað-
irinn hélt í sína hinstu för, og hefur
fráfall hans verið mikil lífsreynsla
fyrir svo unga stúlku. Hún fór fljót-
lega að vinna í höfuðborginni, var
m.a. í vist, starfsstúlka á Kleppi og
fleira.
Að því kom að hún fann sinn lífs-
förunaut, Halldór Kristmundsson.
Hann var þá einn með ungan son
sinn en eiginkona hans hafði látist
úr berklum.
Í Kópavog fluttu þau 1942, í bú-
stað sem þau Halldór höfðu byggt
og nú var gerður að ársbústað. Þá
taldi fjölskyldan fjóra. Ekki var þá
komið rafmagn eða rennandi vatn
og flestalla aðdrætti til heimilisins
þurfi að sækja til Reykjavíkur. Þar
ræktuðu þau kartöflur og garðá-
vexti til heimilisins og höfður nokkr-
ar hænur. Þá þurfti að fara með
Hafnarfjarðarstrætó báðar leiðir og
bera síðan allt til heimilisins heim á
Digranesveg 14 en þar bjó Hrefna í
49 ár. En Kópavogur óx og dafnaði
og þjónustan batnaði.
Hrefna hafði mikið yndi af ferða-
lögum um landið og ferðaðist hún
þónokkuð hin síðari ár. Á árunum
1966–1975 ferðast hún mikið með
ferðahóp sem við hjónin vorum einn-
ig þátttakendur í. Þessi hópur fór
víða um óbyggðir og á fáfarna staði
sem erfitt var að komast til nema á
góðum fjallabílum. Hrefna naut
þessara ferða til hins ýtrasta og
vitnaði oft í ýmsa staði sem við höfð-
um komið á. Hin síðari ár fór hún í
ýmsar ferðir með fjölskyldunni og
eldri borgurum auk sem að fara
nokkuð reglulega meðan heilsan
leyfði, austur á æskustöðvarnar á
Héraði og fleira. Mér er minnisstætt
þegar hún stóð á áttræðu og hafði
verið í sumarhúsi með okkur hjón-
um austur við Laxárvirkjun og við
ókum henni til Húsavíkur þar sem
hún skellti sér upp í rútu og hélt til
Bakkafjarðar að heimsækja frænku
sína. Hélt það væri nú minnsta mál
að ferðast ein.
Hún lét sér annt um allt og alla
sem minna máttu sín. Fuglunum var
gefið á vetrum, á sumrin var hlúð að
blómum og öðrum gróðri. Fyrir
nokkrum árum tók hún land í fóstur,
ásamt sonarsyni sínum til trjárækt-
ar uppi á Vatnsenda. Þar hefur verið
gróðursett þónokkuð af trjám og
síðast núna í sumar fór hún og leit
yfir landið sitt.
Barnabörnin og barnabarnabörn
áttu hauk í horni þar sem Hrefna
var. Hún fylgdist vel með hópnum
sínum og gladdist með honum á há-
tíðastundum. Meira segja hundarnir
í fjölskyldunum voru sérstakir vinir
hennar og vissu að þegar hún kom í
heimsókn var von á nammi.
Hrefna var fremur hlédræg og á
mannmótum bar ekki mikið á henni,
en af hjálpsemi og fórnarlund átti
hún nóg. Ef einhver þurfi aðstoð
vegna veikinda eða annars var hún
boðin og búin til aðstoðar og skipti
þá ekki máli hvort um ættingja eða
óskylda var að ræða – hún var stór-
brotin kona. Hafðu þökk fyrir allt.
Gróa Jónatansdóttir
(Stella).
Hrefna frænka mín lést 7. ágúst
sl. Hún hafði átt við vanheilsu að
stríða í rúmt ár, var svo komið að
hvíldin hefur verið henni kærkomin
eftir langan ævidag. Ég fann sáran
harm í hjarta, minningar um sam-
veru okkar og vináttu í marga árta-
tugi, sem aldrei bar skugga á, komu
upp í hugann.
Hrefna varð snemma að horfast í
augu við alvöru lífsins, nítján ára
fylgdi hún föður sínum, Birni í Mý-
nesi, fársjúkum til Reykjavíkur. Það
er fjarlægt nútímanum hvernig sú
ferð var farin. Frá Mýnesi á hestum
yfir langan fjallveg og vegleysur til
Reyðarfjarðar, þaðan með skipi til
Reykjavíkur, a.m.k. tíu daga ferð.
Björn afi minn átti ekki afturkvæmt
og lést í Reykjavík. Ekki voru nein
tök á að fjölskyldan kæmi suður
sökum fjarlægðar. Varð Hrefna
frænka mín að standa ein að útför
föður síns fjarri sínum nánustu. Það
hefur verið mikil reynsla fyrir óh-
arnað ungmenni að þurfa gegna
slíku hlutverki fjarri móður og
bræðrum.
Hrefna stundaði nám í Eiðaskóla
en ekki var kostur á frekari skóla-
göngu, vann hún alla tíð hörðum
höndum til að sjá sér og sínum far-
borða. Hún var bókgefin, átti góðar
bækur, var bæði víðlesin og fjölfróð,
fylgdist vel með þjóðfélagsmálum;
hafði ákveðnar skoðanir á lífinu og
tilverunni. Frænka mín var af þeirri
kynslóð, sem lagði grunninn og tók
þátt í uppbyggingu borgarsam-
félagsins, sem reis ört hér á landi á
síðustu öld. Má segja að síðan hafi
stöðugur straumur fólks legið til
þéttbýlis, einkum hingað suður þar
sem menntun og atvinna voru fyrir
hendi. Leið Hrefnu lá snemma til
Reykjavíkur í leit að betri framtíð.
Ásamt Halldóri manni sínum var
Hrefna ein af frumbyggjum Kópa-
vogs, bjó lengst af á Digranesvegi
20a. Það var ekki stórt hús í fer-
metrum en þar sem er hjartarúm
þar er húsrúm; öllum tekið opnum
örmum sem þangað leituðu.
Hrefna bar ekki eingöngu um-
hyggju fyrir sínum börnum og fjöl-
skyldum þeirra, hugtakið stórfjöl-
skylda var óþekkt stærð í hennar
huga. Þess nutu bræður hennar og
bróðurbörn í ríkum mæli. Við börn
Einars Arnar bróður hennar í Mý-
nesi nutum þess ríkulega. Hjörleifur
bróðir minn dvaldist öll námsár sín
hjá Hrefnu og var henni eins kær og
hann væri sonur hennar. Ekki var
harmur hennar minni en okkar sem
nær stóðum Hjörleifi bróður mínum
er hann lést af slysförum ungur að
árum. Laufey dóttir mín dvaldist hjá
Hrefnu sín námsár, sonum mínum
Einari Erni og Snæbirni veitti hún
skjól og umhyggju þegar þeir urðu
að fara barnungir til sjós fjarri
heimili sínu. Hrefnu var mjög um-
hugað um að allir ættu kost á
menntun og atvinnu, skildi svo vel af
eigin reynslu okkur sem komum ut-
an af landi til að leita betri lífsskil-
yrða.
Það sem einkenndi Hrefnu
frænku mína mest var framtak,
dugnaður og lífsgleði í öllu sem hún
tók sér fyrir hendur. Stóð föst fyrir
ef henni þótti á sér og öðrum brotið,
gat verið hvassyrt ef henni þótti
réttlætinu misboðið. Hrefna var
hreinskiptin, mátti ekkert aumt sjá
svo að hún vildi ekki úr bæta; sann-
ur vinur í raun og vinaföst. Hún var
mikill náttúruunnandi, ferðaðist víða
um landið eftir að hún hætti störf-
um; lagði gjörva hönd á garðrækt og
skógrækt.
Það er mér og minni fjölskyldu
mikil gæfa að hafa átt Hrefnu að,
notið nærveru hennar og mann-
kosta. Frænka mín hafði góða
kímnigáfu, var orðheppin í besta
lagi. Marga stundina áttum við sam-
an yfir kaffi, pönnukökum og kerta-
ljósi. Minning hennar er mér og öðr-
um sem henni kynntust góð
fyrirmynd þar sem sönn mennska
og lífsgleði gefa lífinu gildi hvort
sem er í erfiðleikum, sorg eða gleði.
Frænka mín hélt reisn sinni og lífs-
vilja fram á síðasta dag ævi sinnar.
Hrefna hafði mikið dálæti á Hall-
dóri Laxness, mér finnst orð skálds-
ins í Barni náttúrunnar tjá kveðju-
orð mín til hennar: „Sá sem hefur
fundið gleðina – hina sönnu lífsgleði,
hann er á veginum til guðs.“ Guð
blessi minningu Hrefnu frænku
minnar,
Sigríður Laufey Einarsdóttir.
Mig langar að skrifa nokkur orð
um ömmu mína hana Hrefnu
Björnsdóttur. Amma var ein sú
hressasta, skemmtilegasta og um-
hyggjusamasta kona sem um getur.
En auðvitað eru allar ömmur svo-
leiðis. Amma var mikið með mig
þegar ég var lítil. Hún passaði mig
öðru hvoru þegar ég var í leikskóla
og var svo meira með mig þegar ég
byrjaði í Kópavogsskóla en ég byrj-
aði þar tveimur árum eftir að amma
hætti störfum þar, eftir um þrjátíu
ára starf. Amma fylgdi mér alltaf á
morgnana í skólann. Það var venja
að ég labbaði sjálf upp göngustíginn
og að húsinu hennar ömmu sem var
við Digranesveginn, þar tók hún á
móti mér og fylgdi mér yfir götuna
og upp í skóla. Þegar snjórinn var
mestur varði hún mig gegn hrekkju-
svínunum sem voru að kasta snjó-
boltum og lét þá heyra það. Þegar
ég var komin í fjórða bekk voru
flestir vinir mínir farnir að kannast
við ömmu mína og einn þeirra kall-
aði hana tröllaömmu. Það var ekki
vegna þess að hún var stór. Heldur
var það vegna þess að þegar hún
labbaði tók hún mjög stór skref. Það
var alveg rétt hjá honum. Amma
arkaði um Kópavoginn daginn út og
inn eða allavega þegar hún var ekki
að baka pönnukökur eða líta eftir
okkur barnabörnunum. Þegar ég
sagði í byrjun að amma hefði verið
mjög umhyggjusöm þá er það alveg
rétt. Hún var alltaf að ítreka að við
klæddum okkur vel og þegar við
vorum veik áttum við alltaf að vera í
sokkum, sama hvað var að okkur, og
þótt við lægjum undir sæng. Því að
það skipti máli fyrir heilsuna að
vera hlýtt á fótunum. Ég vildi ekki
koma til ömmu á veturna illa klædd,
jafnvel þótt hún byggi innan við
hundrað metra frá mér. Þá sneri ég
oft við og náði í húfu eða fór í úlpu
þegar ég áttaði mig á því að það
væri kalt úti.
Amma var oft heima þegar ég
kom heim úr skólanum að taka til í
eldhúsinu eða ryksuga. Svo rak hún
mig til að fara að taka til í mínu her-
bergi þegar ég kom heim, því hún
vildi ekki með drasl hafa. Ég á
margar góðar minningar um ömmu
kóp sem ég mun geyma í huga mér
um aldur og ævi og aldrei skal ég
gleyma þér amma mín. Þú varst og
ert og munt alltaf vera BEST! Þín
Guðrún Svava (Dúna).
Góður granni og kær vinkona er
kvödd í dag. Hún lauk langri og far-
sælli ævi daginn fyrir nítugasta og
fyrsta afmælisdaginn sinn 8. þ.m.
Það var fyrir 11 árum að við
Hrefna fluttum inni nýbyggðar
íbúðir í Vogatungunni. Ég flutti um
það bil einum mánuði á undan henni.
Þá var ekki búið að ganga frá neinu
utanhúss, varla komin gata. Ég vissi
ekkert um hver yrði nágranni minn,
en sá strax að við yrðum í nokkuð
nánu sambýli, útihurðirnar okkar
sneru hvor á móti annarri, aðeins
verönd á milli sem við deildum sam-
an. Ég var því nokkuð forvitin að sjá
nýja nágrannann. Og mikið leist
mér vel á Hrefnu strax þegar ég sá
hana þó aldursmunur væri nokkur.
Hún var áttræð þegar hún flutti
hingað en það voru ekki mikil elli-
merki. Hún var svo létt og kvikk, að
mér datt oft í hug fjallahind þegar
ég horfði á eftir henni ganga upp
brekkuna í Vogatungunni. Og svo
þegar synir mínir hittu hana hér, þá
urðu óvæntir fagnaðarfundir, því
þau höfðu ferðast saman í öræfa-
ferðum, þeir unglingar og hún kom-
in yfir miðjan aldur. Þá sögðu þeir
við mig: Mikið ertu heppin að fá
Hrefnu fyrir nágranna. Það var
sannarlega rétt. Þarna var Hrefna
lifandi komin, að leggjast í öræfa-
ferðir komin yfir miðjan aldur og vel
það. Hún var einstakt náttúrubarn
og náttúruunnandi og mikil blóma-
og skógræktarkona. Það var nú
mikið fjör hjá okkur þegar loks kom
að því að farið var að gera lóðina í
stand og Einar kom með mold,
steina og plöntur. Hann var strax
tekinn í „dýrlingatölu“ og þá voru
nú bakaðar pönnukökur og kleinur,
sem gengu hér heitar um alla lóðina,
þegar tilefni gáfust. Og svo komu öll
sumrin, þar sem verið var að
hreinsa, planta og vökva, með kerfi
sem Hrefna hannaði, ég sá hún hefði
verið gott efni í verkfræðing, en áð-
ur hafði ég séð að hún hefði orðið
skógfræðingur sem var nú hennar
hjartans mál, ef hún hefði fæðst á
síðari tímum þegar stúlkur gátu far-
ið í langskólanám, og numið það sem
hugur þeirra stóð til.
Hrefna hafði dæmalaust góða
kímnigáfu og mikið gátum við oft
hlegið saman, já, það var svo oft sól-
skin í Vogatungunni, líka í rigningu,
og þegar við sátum úti á veröndinni
okkar og hún fór að byggja skýja-
borgir – fyrir framtíðina auðvitað –
við gætum byggt glerhús hérna ofan
á veröndina, þar yrði svo ágætt að
dansa og við gætum deilt með okkur
öllum kærustunum okkar, það gæti
verið svo hentugt, þá væri alltaf
önnur hvor okkar heima, ef hin
þyrfti að bregða sér af bæ.
Svo var það þegar hún var nokk-
uð yfir áttrætt, þá fékk hún sér land
til ræktunar til 20 ára. Hún skemmti
sér vel þegar hún var að segja frá
þessu uppátæki sínu, og mikið var
gaman að sjá svipinn á henni og
Einari garðyrkjumanni þegar hún
var að segja frá þessari síðustu
framkvæmd sinni og nú yrði nóg að
gera hjá sér næstu 20 árin. Þetta
hefði nú alltaf verið áhugamál sitt.
Aldrei heyrði ég hana nefna á nafn
að hún væri orðin gömul, og gæti
ekki þetta eða hitt vegna aldurs, en
þó sagði hún á níræðisaldri að hún
væri orðin hálflöt við að tjalda, það
væri nú kannske hentugra að fá sér
bara svefnpokapláss. Já, svona var
Hrefna mín, alltaf að standa sig,
aldrei að kvarta meðan stætt var.
Þeir sem eftir eru í Vogatung-
unni: blóm, fuglar og fólk, sakna vin-
ar í stað.
Megi almættið umvefja Hrefnu
og ástvini hennar birtu og blessun.
Guðrún Hulda.
HREFNA
BJÖRNSDÓTTIR