Morgunblaðið - 07.09.2002, Blaðsíða 33

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. SEPTEMBER 2002 33
ÞAÐ skar í hjartað
ákallið, sem birtist í
Morgunblaðinu 27.
ágúst sl. frá einum elsta
og virtasta listmálara
þjóðarinnar, Kjartani
Guðjónssyni, vegna
þess að hvergi er lengur
hægt að sækja um sýn-
ingaraðstöðu í hinum
opinberu sýningarsöl-
um. Og víst er að list-
fræðingarnir, sem flestu
ráða á sviði myndlistar í
landinu, viðurkenna
ekki þær staðreyndir, er
fram koma í grein
Kjartans. Stjórnmála-
mennirnir sem altaf tala
af svo miklum fjálgleik um menn-
inguna hafa afsalað sér lögbundnum
völdum til svokallaðra „sérfræðinga“
á sviði myndlistar. Ekki er hægt að
koma auga á að neitt eftirlit sé haft
með framferði þeirra frá ári til árs. Á
árinu 1991 voru nokkur blaðaskrif
vegna greinar, sem undirritaður skrif-
aði í Morgunblaðið, undir fyrirsögn-
inni „Er verið að eyðileggja Kjarvals-
staði?“. Greinin sú gæti verið skrifuð í
dag, því ef eitthvað er þá hafa hlut-
irnir versnað. Afmenntunarstefna sér-
fræðinganna og fylgifiska þeirra í
krafti opinberra peninga hefur virkað
sérlega vel, sem lýsir sér í algjöru
áhugaleysi almennings og doða mynd-
listarmanna. Viðbrögð forstöðumanna
hinna opinberu myndlistarstofnana
eru að þegja þegar þeir verða fyrir
gagnrýni. Hannes Sigurðsson list-
fræðingur, sem ræður yfir Listasafni
Akureyrar, fullyrti í útvarpsviðtali á
útvarpsstöðinni Sögu nýlega að ís-
lenskir myndlistarmenn hefðu hætt
að mála um 1960 og bætti um betur
með því að reyna að gera lítið úr Fær-
eyingum, því þeir væru enn að mála
málverk. Þessi ummæli lýsa í hnot-
skurn þeim viðhorfum og þeirri
stefnu, sem rekin er í opinberum sýn-
ingarsölum þessa lands og ef marka
má af máli manna og greinaskrifum
Braga Ásgeirssonar nú nýverið um
Listaháskóla Íslands hefur allri hefð-
bundinni myndlistarfræðslu verið ýtt
út af borðinu.
Heilaþvottur í anda sértrúasafnaða
tekinn við sem skilar nemendum ráð-
villtum út í þjóðfélagið. Það er einnig
mjög alvarlegt mál hvernig forstöðu-
maður Listasafns Íslands, Ólafur
Kvaran listfræðingur,
fær óátalið að falsa lista-
söguna að eigin geð-
þótta eftir formúlunni
að málverkið hætti nán-
ast að vera til eftir 1960.
Söguskoðun hans fær
engan veginn staðist á
þeirri sýningu sem stað-
ið hefur yfir í sumar og
á að sýna yfirlit yfir ís-
lenska myndlist á seinni
hluta 20. aldar.
Að draga fjöður yfir
heila kynslóð íslenskra
málara sem mikið hafa
komið við sögu íslenskr-
ar myndlistar lýsir
annðhvort algjöru virð-
ingarleysi við staðreyndir eða þá til-
finningalegum viðbrögðum við gagn-
rýni, sem komið hafa fram á hendur
honum frá nokkrum málurum af þess-
ari kynslóð. Væl hans um peninga-
leysi hefur ekkert með þessi mál að
gera. Stjórn Listasafns Íslands með
Knút Bruun lögfræðing í broddi fylk-
ingar virðist ekki bera meiri ábyrgð á
starfsemi safnsins en að mæta á opn-
unum og skála í hvítvíni. Já, mikil er
ábyrgð stjórnmálamannanna og
hvernig væri nú að athuga með allt
það fé sem ofangreindir aðilar fá að
ráðstafa í rétttrúnað sinn að ég tali nú
ekki um úthlutun starfslauna. Það
liggur við að taka megi undir með
Heimdellingum um að leggja af stuðn-
ing við listir. Leyfa listamönnum að
keppa á jafnréttisgrundvelli. Örva má
myndlistir á margan annan hátt en
með því að láta klíkunefndir úthluta til
vina, skoðanabræðra og -systra.
Spor í þá átt var ágæt þingsálykt-
unartillaga Ágústar Einarssonar, fv.
alþingismanns, um stuðning við listir
og vísindi í gegnum skattakerfið. Eins
og málum er nú háttað elur stuðn-
ingur við myndlistir ekki á neinu öðru
en sundrungu og ójöfnuði meðal
myndlistarmanna og spurningin er
hvort ekki sé verið að brjóta lög um
samkeppni við það að búa til atvinnu-
grundvöll fyrir suma og aðra ekki.
Þessi ójöfnuður að viðbættri útilokun
til sýningarhalds í sýningarsölum,
sem standa undir nafni og listfræðing-
arnir ráða í krafti áhugalausra stjórna
og nefnda, er hægt og bítandi að
draga allan móð úr listmálurum og
stórhættulegt lifandi listsköpun í
landinu. Allt tal um að það þurfi fleiri
stóra opinbera sýningarsali fær ekki
staðist. Betra væri að breytt væri um
stefnu og þeir glæsilegu salir, sem
fyrir eru væru opnaðir fyrir umsókn-
um frá öllum starfandi listamönnum,
einnig listmálurum. Sem hugmynd
gæti þriggja manna sýningarnefnd,
sem skipuð væri til eins árs í senn, val-
ið úr og úthlutað sýningartíma til
listamanna.
Ég hef nýverið kynnt mér menn-
ingarstefnu Reykjavíkurborgar, sem
samþykkt var á síðastliðnu ári. Þar
kemur fram mjög svo jákvæður tónn
um ýmiskonar stuðning við listir og að
borgarbúum og öðrum gestum sé gert
kleift að „fylgjast með því sem er að
gerjast í myndlist“. En hefur það ver-
ið svo? Því miður ekki og ástæða þess
sú að listfræðingarnir sem farið hafa
með stjórn sýningarsalanna bæði
Kjarvalsstaða og Listasafns Reykja-
víkur hafa haft það í hendi sér hverj-
um er boðið að sýna og hverjum ekki.
Í áðurnefndri menningarmálastefnu
er hvergi minnst á að þessi háttur
skuli vera á. Því segi ég opnið aftur
fyrir umsóknir að sýningarsölunum,
bjóðið út sýningar til verktaka, sýnið
öldruðum myndlistarmönnum þá virð-
ingu, sem þeim ber á annan hátt en
kom fram í þeim hrokafullu svörum er
listfræðingarnir gáfu við opnu bréfi
Kjartans Guðjónssonar til borgar-
stjórnar Reykjavíkur. Ég er bjart-
sýnn á að nýskipaður formaður menn-
ingarmálanefndar Reykjavíkur,
Stefán Jón Hafstein, muni taka á
þessum málum af festu eftir að hafa
lesið svar hans við bréfi Kjartans. Það
ástand sem nú ríkir í sýningarmálum
íslenskra listmálara er með öllu óvið-
unandi og alls ekki í anda þeirrar
menningarmálastefnu sem Reykja-
víkurborg hefur gefið út.
Listmálarar í vanda
Einar
Hákonarson
Myndlist
Stuðningur við mynd-
listir, segir Einar Há-
konarson, elur ekki á
neinu öðru en sundr-
ungu og ójöfnuði meðal
myndlistarmanna.
Höfundur er listmálari.