Morgunblaðið - 20.09.2002, Qupperneq 32

MINNINGAR
32 FÖSTUDAGUR 20. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Þórarinn Stef-ánsson, fyrrver-
andi smíða- og
teiknikennari á
Laugarvatni, fædd-
ist á Víðilæk í
Skriðdal í S-Múla-
sýslu 17. maí 1904
en ólst upp á Mýr-
um í sömu sveit.
Hann lést á hjúkr-
unarheimilinu Eir
11. september síð-
astliðinn. Foreldrar
hans voru Stefán
Þórarinsson, hrepp-
stjóri og bóndi á
Mýrum í Skriðdal, og kona hans,
Jónína Salný Einarsdóttir. Al-
systkini Þórarins voru níu og
eru sjö þeirra látin, en hálfsystk-
ini eru fimm.
Þórarinn lauk sveinsprófi í
húsgagnasmíði í Reykjavík 1931
og gerðist þá kennari í smíðum
ber 1932 Guðmundu Margréti, f.
19. mars 1908, d. 4. september
1996, Guðmundsdóttur Magnús-
sonar trésmíðameistara í Vest-
mannaeyjum og konu hans,
Helgu Jónsdóttur. Börn Þórarins
og Guðmundu eru tvö: 1) Erna
Helga, f. 1933, hússtjórnarkenn-
ari og fyrrv. hótelstjóri, gift
Daníel Emilssyni húsgagna-
sm.meistara, og eiga þau þrjú
börn, Hafstein, Þór og Helgu. 2)
Stefán Guðmundur, f.1934,
fyrrv. starfsmanna- og rekstrar-
stjóri Seðlabankans, kvæntur
Láru Kristínu Samúelsdóttur
myndmenntakennara og leir-
listakonu og eiga þau fjögur
börn, Þórarin, Ragnhildi, Mar-
gréti og Láru. Barnabarnabörn-
in eru nú fimmtán talsins.
Eftir fjörutíu ára búsetu á
Laugarvatni fluttust Þórarinn og
Guðmunda til Reykjavíkur árið
1971. Þau bjuggu á Ásvallagötu
15 til ársins 1988 er þau fluttust
að Dalbraut 20 þar sem Þór-
arinn átti heimili til æviloka.
Útför Þórarins fer fram frá
Grafarvogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
og teikningu við
Héraðsskólann á
Laugarvatni. Auk
kennslunnar var
honum falin verk-
stjórn við flestar
framkvæmdir á veg-
um skólans, jafn-
framt því sem hann
gegndi ýmsum trún-
aðarstörfum á staðn-
um og fyrir Laugar-
dalshrepp. Hann var
m.a. um árabil
fulltrúi Skógræktar
ríkisins á staðnum, í
stjórn sjúkrasam-
lagsins og form. áfengisvarnar-
nefndar. Hann var póst- og sím-
stjóri á Laugarvatni 1950–1971, í
hreppsnefnd Laugardalshrepps
1954–1970 og formaður skóla-
nefndar Húsmæðraskóla Suður-
lands á Laugarvatni 1960–1971.
Þórarinn kvæntist 23. septem-
Eitt bros getur dimmu í dagsljós breytt
sem dropi breytir veig heillar skálar.
Þel getur snúist við atorð eitt,
aðgát skal höfð í nærveru sálar.
(E. Ben.)
Mig langar í örfáum orðum að
minnast elskulegs föður míns, sem
nú hefur kvatt þennan heim eftir
langa og farsæla ævi, sáttur við Guð
og menn. Engu að síður er sökn-
uðurinn mikill, því allt í einu vantar
svo mikið þegar hann er ekki lengur
hér, en gott er að vera í fullvissu um
að þau mamma eru sameinuð á ný. –
Pabbi var mikill öðlingur, alltaf já-
kvæður og sá björtu hliðarnar á öll-
um málum. Þessir góðu eiginleikar
og manngæska hans gerðu það að
verkum að öllum leið vel í návist
hans og sóttust eftir félagsskap
hans.
Pabbi var kennari af lífi og sál, en
það hafa fjölmargir fyrrverandi
nemendur vitnað um. Samhliða
kennslunni hlóðust á hann ótal verk-
efni, þar á meðal margvísleg nefnd-
ar- og stjórnunarstörf, og var undra-
vert hvernig hann komst yfir þetta
allt. Samt var ekkert fjær honum en
að sækjast eftir völdum og manna-
forráðum og umbun var oftar en
ekki sú ein sem felst í gleðinni yfir
vel unnu verki. – Sérstaklega fannst
mér spennandi sumarið sem pabbi
stjórnaði hótelinu í héraðsskólanum.
Þetta var eina hótelið á stóru svæði
og því vel sótt. Glæsilegt hlaðborð
var haft á hverju kvöldi með nógu af
nýju grænmeti úr gróðrarstöðinni.
Skógrækt og garðyrkja voru
pabba hugleikin. Þau mamma áttu
gróðurhús og ræktuðu þar m.a. tóm-
ata, agúrkur og vínber og í garð-
inum var ræktað allskyns grænmeti
undir góðri handleiðslu Ragnars Ás-
geirssonar ráðunautar og Grethe
konu hans, sem voru góðvinir for-
eldra minna. Þetta voru mikil bú-
drýgindi, auk þess sem þeim var þá
þegar ljós hollusta þess að neyta líf-
ræns ræktaðs grænmetis.
Ekki má gleyma silungnum sem
nóg var af í vatninu og var oft gam-
an að fara með pabba að vitja neta
og var þá stundum róið út í Álfta-
hólma í leiðinni. Einnig má minnast
á hvíta gæsahópinn okkar, sem synti
með álftunum og margir rugluðu
saman. Gæsirnar gáfu okkur egg á
vorin í eggjaköku, sem mamma bar
fram með njólajafningi sem tilbreyt-
ingu frá silungnum og rabarbara-
grautnum. Á haustin var farið í
fjallagrasa- og berjatínslu, en í
Stóragili var oft mikið af hrútaberj-
um sem þóttu nauðsynleg með rjúp-
unum á jólum, en þær sótti pabbi
upp í fjall fyrir hver jól.
Ungur að árum hafði pabbi lært á
orgel, en píanó eignuðumst við ekki
fyrr en ég var á tólfta árinu, og sett-
ist pabbi þá niður eftir margra ára
hlé og spilaði sálma og ættjarðarlög
eins og ekkert væri. Hann var mikill
fagurkeri og naut þess að hafa fal-
lega hluti í kringum sig. Áhugi á
myndlist var mikill og oft fór hann
með okkur systkinin á listasöfn
borgarinnar. Hann var sjálfur
gæddur listrænum hæfileikum og
málaði fjölda mynda, auk þess sem
hann skar út ótal fallega muni.
Hlut mömmu má ekki gleyma, en
hún tók virkan þátt í flestu því sem
hann tók sér fyrir hendur og var
honum ómissandi hjálparhella. Þau
báru gæfu til að njóta hamingjuríkra
samvista í 64 ár. Einstök gestrisni
og myndarskapur einkenndi heimili
þeirra alla tíð. Þrátt fyrir mikinn
söknuð við fráfall mömmu, hélt hann
áfram að halda heimili og alltaf var
þar hver hlutur á sínum stað.
Í dag fylgjum við pabba síðasta
spölinn. Hann hefur sannarlega lok-
ið góðu dagsverki og á ég honum
mikið að þakka fyrir allar góðu
stundirnar sem við áttum saman. –
Hann var yndislegur faðir. Guð
blessi minningu hans.
Erna Helga.
Þórarinn ólst upp í stórum systk-
inahópi á Mýrum í Skriðdal og var
Stefán faðir hans hreppstjóri þar í
sveit. Móður sína Jónínu Salnýju
missti hann 13 ára og hafði oft á orði
hversu sár sá missir hefði verið, sem
leiddi til þess að hann varð líka að
sjá á eftir tveim yngstu systkinum
sínum í fóstur. Fjölskylduböndin
slitnuðu þó aldrei og hefur sam-
heldnin ávallt verið mikil innan
Mýraættarinnar.
Um tvítugt hélt Þórarinn til höf-
uðborgarinnar til að nema hús-
gagnasmíði og var lokaverkefni hans
meistaralega vel smíðað og marg-
flókið skatthol sem prýddi heimili
hans alla tíð. Hann var einstaklega
handlaginn og hélt styrkleika hand-
anna fram á háan aldur. Eftir hann
liggja óteljandi smíðisgripir, askar,
spænir o.fl. og í þrem kirkjum finn-
ast fagurlega útskornir skírnarfont-
ar, sem hann vann að öllu leyti.
Þórarinn var mikill gæfumaður í
sínu langa lífi og steig stórt gæfu-
spor þegar hann valdi sér að lífs-
förunaut Guðmundu Margréti Guð-
mundsdóttur frá Vestmannaeyjum.
Þau gengu í hjónaband 23. septem-
ber 1932 og varð sambúð þeirra sér-
staklega farsæl og samstillt. Þau
kynntust á Laugarvatni þar sem þau
stofnuðu heimili og eignuðust óska-
börnin sín tvö, Lillý og Bóbó. Þau
voru afar umhyggjusamir foreldrar
og sú umhyggja var vel endurgoldin
þegar aldurinn færðist yfir þau.
Áttu þau 60 ára brúðkaupsafmæli
1992, en Guðmunda lést 1996.
Fyrir milligöngu Jónasar frá
Hriflu, sem var mikill áhugamaður
um uppbyggingu Laugarvatns, hóf
Þórarinn störf sem smíðakennari við
nýstofnaðan héraðsskólann þar árið
1931. Kennarastarfið varð hans að-
alævistarf, en hann tók virkan þátt í
málum Laugvetninga og má segja
að hann hafi verið þar allt í öllu.
Hann var forgöngumaður í skóg-
ræktarmálum og kom ásamt tveim
öðrum á fót gróðurhúsarækt á
staðnum. Hann sat lengi í hrepps-
nefnd og var einnig formaður skóla-
nefndar húsmæðraskólans. Hann sá
um flestar verklegar framkvæmdir
á vegum héraðsskólans, þ. á m. end-
urbyggingu skólans eftir stórbruna,
en þar hafði hann áður verið hót-
elstjóri eitt sumar – einnig treysti
Bjarni skólastjóri honum vel fyrir
embætti sínu þegar hann þurfti að
bregða sér af bæ.
Þórarinn tók ásamt konu sinni við
rekstri póst- og símstöðvar staðar-
ins 1950 og seinna tóku þau að sér
sölu námsbóka og ritfanga fyrir alla
skólana. Það var því alltaf nóg að
gera í Hlíðinni, sem var kennara- og
nemendabústaður, sem þau fluttu í
eftir að hafa í tíu ár búið við afar
þröngan og ófullkominn húsakost,
sem tæpast þætti boðlegur í dag.
Alla tíð var heimili þeirra hjóna
opið gestum og gangandi og var
Þórarinn í essinu sínu sem gestgjafi
því hans helsta yndi var að vera veit-
andi, sá sem gefur og gleður. Hann
var mikill allra barna vinur og þá
ekki síst barnabarnanna sinna sjö
sem eiga sterkar og góðar minning-
ar um afa sem var óþreytandi að
finna upp á ýmsu skemmtilegu og
óspar á tíma sinn þegar þau voru í
heimsókn hjá afa og ömmu á Laug-
arvatni.
Þórarinn ávann sér virðingu allra
sem hann starfaði fyrir og með og
brást ekki því trausti sem Jónas þá-
verandi menntamálaráðherra hafði
sýnt honum við ráðningu hans 1931.
Jónas segir m.a. um Þórarin fimm-
tugan: „Á fjölmennasta skólaheimili
landsins hefur hann með prúðmann-
legri umgengni, viturlegum afskipt-
um og lagni í sambúðinni við unga
fólkið unnið kyrrlátt en markvisst
uppeldisstarf.“ Um hann sextugan
skrifar Bjarni Bjarnason fyrrv.
skólastjóri og lýsir mannkostum
hans og segir í lok greinar sinnar:
„Ég er honum mjög þakklátur, ekki
einungis fyrir þá miklu vinnu í þágu
Laugarvatns og hollráð meðan ég
var skólastjóri, heldur miklu fremur
fyrir hans óbrigðulu vinfestu og
drengskap hvar sem á reyndi. Tel ég
Þórarin í fremstu röð allra þeirra
mörgu manna sem ég hef starfað
með á langri starfsævi.“ Á áttatíu og
fimm ára afmæli Þórarins skrifar
Jensína Halldórsdóttir fyrrv. skóla-
stjóri Húsmæðraskóla Suðurlands
og vekur upp minningar: „Oft var
gaman að horfa á Þórarin næstum
prúðbúinn með hatt á höfði ganga úr
smíðahúsinu að aflokinni kennslu-
stund með strákahópinn á eftir sér.
Strákarnir virtust keppast við að
ganga sem næst honum til þess að
geta spjallað við hann. Þær eru líka
eftirminnilegar stundirnar á vorin
þegar Þórarinn gekk með allan
nemendaskarann í Héraðsskólanum
upp í skóg til að kenna þeim að gróð-
ursetja tré.“ Það má því segja að
þrívegis á æviferlinum hafi hann séð
á prenti um sig þvílíkar lofgreinar
að engin minningargrein gæti bætt
þar um.
Á fjórða og fimmta áratugnum
var algengt að ýmsir mektarmenn
dveldu hluta úr sumri á Laugar-
vatni, þar á meðal skáld og listmál-
arar. Þórarinn kynntist nokkrum
þessara málara vel og fylgdist með
vinnu þeirra og má þar sérstaklega
nefna vin hans, Höskuld Björnsson.
Kviknaði fljótlega mikill áhugi á
málaralistinni og fór hann sjálfur að
mála sér til gamans þegar tími gafst.
Pensilinn lagði hann ekki alveg á
hilluna fyrr en um níutíu og sex ára
aldur þegar sjónin var farin að dapr-
ast og prýða myndir hans víða veggi.
Á unglingsárum sínum lærði Þór-
arinn að leika á orgel hjá sinni mætu
fóstru Ingifinnu og var hann um
skeið organisti við kirkjuna í Múla
þar eystra. Seinna á námsárunum í
Reykjavík leigði hann herbergi með
hinum landskunna flugmanni Birni
Pálssyni og fékk Björn hann til að
ganga með sér í stúku af því að þar
vantaði tilfinnanlega orgelleikara á
samkomum. Þórarinn var söngelsk-
ur og kunni firnin öll af ljóðum og
hnyttnum stökum, sem hann hafði á
hraðbergi þegar og þar sem við átti.
Uppáhaldsskáldið var þó alltaf Ein-
ar Benediktsson.
Þórarinn og Guðmunda fluttust til
Reykjavíkur árið 1971, eftir 40 góð
ár á Laugarvatni. Þau bjuggu á Ás-
vallagötu 15 um 17 ára skeið, en
fluttu þá í þjónustuíbúð á Dalbraut
20, þar sem þau urðu sem fyrr vina-
mörg. „Hann er höfðingi,“ sagði
einn góðvinurinn þar nýlega með
áherslu í orðum, og víst er að ald-
urinn bar Þórarinn vel og reisn sinni
vildi hann halda fram til hinstu
stundar.
Seinasta hálfa árið dvaldist Þór-
arinn á hjúkrunarheimilinu Eir þar
sem hann naut mikillar hlýju og frá-
bærrar umönnunar, sem hann var
mjög þakklátur fyrir. Tengdaföður
minn kveðjum við fjölskyldan með
söknuði og þakklæti fyrir allt og allt.
Blessuð sé minning hans.
Lára Kristín Samúelsdóttir.
Nú hefur hann elsku afi kvatt
okkur í hinsta sinn og við afabörnin
komum saman til að rifja upp allar
góðu stundirnar sem við áttum með
honum og ömmu í Hlíðinni á Laug-
arvatni og seinna í Reykjavík.
Afi var fastur punktur í tilveru
okkar, hann tengdi okkur saman á
margan hátt. Þegar við vorum yngri
fórum við á hverju sumri að Laug-
arvatni til afa og ömmu. Við fengum
að fylgja afa í öllu sem hann þurfti
að sinna. Hann fór snemma morg-
uns út á vatn að vitja um netin og í
hádeginu var soðinn silungur í mat-
inn. Amma bjó til rúgbrauðsdeig og
setti í dós sem við grófum með afa í
hverinn niður við vatnið og fengum
nýbakað seytt rúgbrauð með smjöri
daginn eftir.
Afi var skógarvörður á Laugar-
vatni. Hann fór oft með okkur í fjall-
göngur, stundum til að reka kindur
úr skóginum eða til að planta trjám.
Við töldum fyrir víst að hann ætti
skóginn og því var hann aldrei kall-
aður annað en skógurinn hans afa. Á
ferðalögum um landið þekkti hann
hvern hól og hverja hæð og tengdi
oft við sögu eða ljóð.
Afi var smíða- og teiknikennari
við Héraðsskólann á Laugarvatni.
Hjá honum lærðum við að teikna,
smíða og fara með verkfæri. Hann
var svo ótrúlega þolinmóður við okk-
ur börnin og kom ætíð fram við okk-
ur sem jafningja. Sögustundirnar
hjá afa eru minnisstæðar. Hann las
sjaldnast fyrir okkur sögur upp úr
bók, heldur endursagði þær eða ein-
faldlega skáldaði þær jafnóðum.
Jólin eru sérstök í huga okkar. Þá
komum við öll saman í Hlíðinni á
Laugarvatni hjá afa og ömmu. Afi
lék alltaf jólasveininn. Hann var al-
vöru, því hann kom þrammandi
langt ofan úr fjallshlíðinni með full-
an poka af gjöfum. Svo settist hann
við píanóið og spilaði jólalögin. Héld-
um við að jólin væru bara til þar.
Afi keypti snemma kvikmyndavél
og eftir hann liggja á filmu brot úr
sögu okkar allra, allt frá barnsaldri
fram á fullorðinsár.
Afi var listamaður og mikill list-
unnandi. Eftir að hann og amma
fluttu til Reykjavíkur hafði hann
meiri tíma til að skera út og mála.
Við eigum öll myndir, aska, strokka,
spæni og fleiri fallega hluti eftir afa.
Afi bjó yfir ótrúlegri ró og yfir-
vegun. Hann varð einhvern veginn
aldrei gamall því honum tókst alla
tíð að varðveita barnið í sér. Hann
hafði mikla frásagnargleði og sagði
svo skemmtilega frá. Hjá honum
fræddumst við um gamla tíma, en
hann hafði lifað tímana tvenna.
Nærvera hans geislaði af hlýju, um-
hyggju og einstökum skilningi.
Heimsókn til afa og ömmu var alltaf
skemmtileg. Allt kapphlaup við tím-
ann stöðvaðist í nærveru þeirra og
maður fór óneitanlega að hugsa um
hvað það er sem skiptir máli í lífinu.
Við búum að því alla okkar ævi að
hafa átt hann afa. Við komum til
með að sakna hans sárt, enda er
hann búinn að vera svo lengi stór
partur af tilveru okkar. Í huga okkar
barnabarnanna voru afi og amma
einhvern veginn óaðskiljanleg og við
trúum því í hjarta okkar að þau séu
sameinuð á ný.
Þitt hjarta geymdi gullið dýra og sanna,
að gleðja og hjálpa stærst þín unun var.
Því hlaust þú hylli Guðs og góðra manna,
og göfugt líf þitt fagran ávöxt bar.
(I.S.)
Afabörnin sjö.
Á litlum skóm ég læðist inn
og leita að þér, afi minn.
Eg vildi að þú værir hér
og vært þú kúrðir hjá mér.
Ég veit að þú hjá englum ert
og ekkert getur að því gert.
Í anda ertu mér alltaf hjá
og ekki ferð mér frá.
Ég bið guð að gæta þín
og græða djúpu sárin mín.
Í bæn ég bið þig sofa rótt
og býð þér góða nótt.
( S.P.Þ.)
Guð geymi þig, elsku langafi okk-
ar.
Ísabella, Gabríela, Daníela.
Emil og Embla.
Í dag er til moldar borinn hjart-
kær bróðir og mágur, Þórarinn Stef-
ánsson. Hann fæddist 17. maí 1904 á
Víðilæk í Skriðdal. Hann flytur með
foreldrum sínum til Mýra í sömu
sveit árið 1907 og þar bjuggu for-
eldrar hans síðan allan sinn búskap.
Ólst Þórarinn upp á Mýrum í Skrið-
dal þar til hann fer suður til Reykja-
víkur að læra húsgagnasmíði. Síðar
fór hann til Laugarvatns og kenndi
þar.
Árið 1944 fer ég að Laugarvatni
til sumardvalar til að vinna fyrir
skólavist minni fyrir veturinn. Eru
mér minnisstæðar móttökur þeirra
hjóna Þórarins, Guðmundu og barna
þeirra. Það var svo mikil umhyggja
og hlýja sem ég fékk hjá þessari
dásamlegu fjölskyldu að því get ég
aldrei gleymt. Heimili þeirra bar
merki þess hve miklir fagurkerar
þau hjón voru. Þórarinn var góður
listamaður, smíðaði og skar út alls-
konar muni og einnig var hann góð-
ur listmálari. Hann gaf öll sín verk
til vina og vandamanna, sem prýða
nú heimili margra. Á Laugarvatni
höfðu þau gróðurhús sem þau rækt-
uðu í margs konar grænmeti og bök-
uðu rúgbrauð í sandinum nálægt
hvernum. Einnig var veiddur silung-
ur í vatninu og mikið var þessi mat-
ur gómsætur á bragðið. Mikið höfð-
um við gaman af að horfa á hvítu
gæsirnar sem Þórarinn átti synda
með ungana sína eftir spegilsléttu
vatninu. Þær þurftu ekkert að óttast
því þær voru aldar eingöngu til
ánægju. Mikill gestagangur var á
heimilinu og margir í mat og kaffi,
enda Þórarinn í mörgum störfum;
kennari, hreppstjóri, sá um síma-
vörslu, bóksölu fyrir skólana o.fl.
Það þurfti því mikla útsjónarsemi til
að hafa alltaf nóg til, því ekki var
hægt að hlaupa út í búð og kaupa, en
aldrei heyrði ég Mundu kvarta, allt
framreitt með bros á vör. Þegar við
hjónin fórum okkar fyrstu ferð að
Laugarvatni þá fórum við með þeim
Metúsalem, Svövu og dóttur þeirra,
Eddu Kolbrúnu. Þegar við komum
til Þórarins var fullt af gestum og þó
að fólkinu fjölgaði virtist það ekki
raska ró eða gleði húsbændanna.
Þórarinn faðmaði okkur öll og bauð
okkur hjartanlega velkomin, mikið
væri nú gaman að fá að hafa okkur
yfir helgina og sagðist vilja sýna
mér skógarreitina sem hann var að
planta í og alla fallegu staðina á
Laugarvatni sem ég mætti til með
ÞÓRARINN
STEFÁNSSON