Morgunblaðið - 01.11.2002, Blaðsíða 24

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
24 FÖSTUDAGUR 1. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
„ÞAÐ er ljóst að tilfærsla veiðiheim-
ilda, sem leitt hefur til fækkunar
skipa í útgerð, hefur haft afgerandi
áhrif til bættrar afkomu útgerðar-
innar í heild. Í upphafi núverandi
fiskveiðistjórnunarkerfis árið 1984,
gerðum við út 106 togara en nú 70,
en hluti þeirra veiðir nú úthafsrækju
en veiddi áður botnfisk. Uppsjávar-
veiðiskip eru nú 38 en voru 52. Þessi
skip veiða nú alla síld við Íslands-
strendur, norsk-íslensku síldina, alla
loðnuna og auk þess veiddu þau
350.000 lestir af kolmunna á sl. ári. Í
þessum flota eru nokkur ný skip og
mörg eldri skip hafa verið endur-
bætt,“ sagði Kristján Ragnarsson,
formaður LÍÚ, meðal annars á aðal-
fundi samtakanna í gær.
„Á árinu 1984 gerðum við út 518
báta sem stærri voru en 20 rúmlestir
en nú eru þeir 233 þegar ekki eru
taldir með bátar án aflahlutdeildar.
Hér skyggir á að Hæstiréttur Ís-
lands hefur komist að þeirri pólitísku
niðurstöðu að hér sé ekki heimilt að
lögum að takmarka stærð fiskiskipa-
flotans, sem þó er gert alls staðar í
heiminum því um er að ræða sókn í
takmarkaða auðlind. Við sitjum því
uppi með alltof mörg kvótalaus skip,
sem menn freistast til að gera út án
þess að forsendur séu fyrir rekstri
þeirra. Verð á skipum hefur hrunið
og er aðeins brot af smíðakostnaði
nýs skips. Gríðarleg fjárfesting í
hundruðum smábáta á liðnum árum
er í fullkominni andstæðu við það
hagræði sem náðst hefur í afla-
markskerfinu.
Af þeim tölum sem ég nefndi má
sjá hve hagræðing í greininni hefur
verið mikil. Ljóst má vera hverjum
manni hver staða útgerðar væri nú
ef ekki hefði komið til þessarar hag-
ræðingar. Hér væri efnahagslegt
ástand eins og fyrir daga núverandi
fiskveiðistjórnunarkerfis. Gengið
fellt oft á ári, óðaverðbólga, átök á
vinnumarkaði, fjöldagjaldþrot í
greininni og efnahagsleg upplausn.
Einfalt dæmi ætti að skýra þetta
enn betur. Í sameinuðu fyrirtæki á
Suðurnesjum eru nú notuð 11 skip til
að nýta fiskveiðiheimildir, sem áður
voru nýttar af 36 skipum. Allt þetta
hagræði hefur verið kostað af út-
gerðinni sjálfri og engir opinberir
styrkir hafa komið til, gagnstætt því
sem gerst hefur í samkeppnislönd-
unum,“ sagði Kristján.
Hann kom víða við í ræðu sinni og
benti á mikla umframveiði svokall-
aðra dagabáta. Kristján sagði brýnt
að auka veiðiheimildir í þorski, ufsa,
skarkola og sandkola og ná stjórn á
djúpkarfaveiðum.
Öllu kastað á glæ
Þá sagði hann erfitt að skilja,
hvernig það mætti vera að samtök
launafólks komist að þeirri niður-
stöðu að rústa eigi fiskveiðistjórn-
unarkerfið og fórna allri þeirri hag-
ræðingu sem náðst hefur í
útgerðinni. „Lífeyrissjóðir launa-
fólks hafa lagt fram verulega fjár-
muni í formi hlutafjár í útgerðar-
félög, sem fjárfest hafa í varanlegum
aflaheimildum. Þessum fjármunum
yrði öllum á glæ kastað ef fara ætti
eftir samþykkt Starfsgreinasam-
bandsins auk þess sem atvinnuör-
yggi starfsfólks þessara fyrirtækja
væri sett í uppnám,“ sagði Kristján.
Kristján ræddi síðan um breyting-
ar á ákvörðun um fiskverð og vék
síðan að hlutaskiptakerfinu: Í mín-
um huga er það umhugsunarefni
hvort núverandi hlutaskiptakerfi
standist til framtíðar nema gerðar
verði á því mikilvægar breytingar
eins og að taka stærri hluta af kostn-
aði frá áður en til hlutaskipta kemur.
Á ég þar sérstaklega við nauðsyn
þess að fjármagnskostnaður hafi
áhrif á hlutaskiptin og bendi á þann
kostnað sem því fylgir að endurnýja
skip. Í flestum tilfellum er nýtt skip
til mikilla muna afkastameira en
eldra skip og færir sjómönnum
auknar tekjur. Dæmi er um að skip-
stjórahlutur geti numið allt að 50
milljónum króna á ári og ætti það að
sýna nauðsyn þess að taka þessi mál
til endurskoðunar.
Síðasta árið
Kristján sagði aðild að Evrópu-
sambandinu útilokaða og að við ætt-
um enga samleið með evrunni.
Í lok ræðunnar sagði Kristján svo:
„Ég hef nú starfað hjá samtökum út-
vegsmanna í nær 45 ár, frá 19 ára
aldri, eða alla mína starfsævi. Sumir
ykkar og aðallega forverar ykkar
tókuð upp á því fyrir 32 árum á aðal-
fundi, sem þá var haldinn í Vest-
mannaeyjum, að kjósa mig formann
samtaka ykkar. Ég hef tekið þá
ákvörðun að leita nú í síðasta sinn
eftir endurkjöri. Ég vil gefa ykkur
gott ráðrúm til að ákveða á hvern
veg þið viljið skipa ykkar málum í
framtíðinni og kýs því að greina ykk-
ur nú frá þessari ákvörðun minni.“
Hagræðing hefur leitt
til bættrar afkomu
Kristján Ragnarsson sækist nú eftir endurkjöri sem
formaður LÍÚ í síðasta sinn eftir 32 ára formennsku
Morgunblaðið/Jim Smart
Kristján Ragnarsson, formaður LÍÚ. Honum á vinstri hönd eru Árni Mathiesen sjávarútvegsráðherra, Friðrik
Arngrímsson, framkvæmdastjóri LÍÚ, og Þorsteinn Geirsson, ráðuneytisstjóri í sjávarútvegsráðuneytinu.
ÍSLENSK stjórnvöld hafa sagt upp
samningi milli Íslands, Grænlands og
Noregs um loðnustofninn á hafsvæð-
inu milli Grænlands, Íslands og Jan
Mayen sem gerður var 18. júní 1998.
Uppsögnin kemur til framkvæmda 1.
maí 2003. Þetta kom fram í ræðu
Árna M. Mathiesen, sjávarútvegsráð-
herra, á aðalfundi LÍÚ í gær. „Norsk
stjórnvöld hafa lýst því yfir í samn-
ingaviðræðum um stjórn veiða úr
norsk-íslenska síldarstofninum fyrir
árið 2003 að þau sé ekki reiðubúin til
að ganga frá samningi á sama grund-
velli og á undanförnum árum og hafa
þau krafist þess að 70% aflaheimilda
úr síldarstofninum komi í hlut Nor-
egs.
Íslensk stjórnvöld hafa hafnað
þessum kröfum Norðmanna og lýst
sig reiðubúin til að ganga frá samn-
ingi á óbreyttum grundvelli. Náist
ekki samningar um stjórn veiða úr
norsk-íslenska síldarstofninum fyrir
árið 2003 vegna framangreindrar af-
stöðu norskra stjórnvalda telja ís-
lensk stjórnvöld óhjákvæmilegt að
taka aðra fiskveiðisamninga milli
landanna til endurskoðunar.
Við getum ekki verið bundnir í
loðnunni til margra ára og haft það
hangandi yfir okkur að Norðmenn
setji fram nýjar kröfur varðandi síld-
ina á hverju ári,“ sagði Árni.
Hann ræddi einnig um aukin verð-
mæti sjávarfangs og umhverfismerk-
ingar á fisk, en vék síðan að málefnum
smábáta.
Minni afli smábáta
„Ég veit að þið hafið á undanförn-
um árum haft miklar áhyggjur af því
stjórnkerfi sem smábátar búa við.
Það er ekki að ástæðulausu þar sem
svigrúm þeirra, sem hafa verið utan
aflamarkskerfisins, er með þeim
hætti að þeir hafa getað aukið afla
sinn á milli fiskveiðiára á sama tíma
og heildarveiði hefur dregist saman.
Þegar litið er yfir þann tíma sem af er
kjörtímabilinu er óhætt að segja að
eitt stærsta viðfangsefnið hafi verið
að koma böndum á frjálsar veiðar
þorskaflahámarksbáta sem voru
frjálsir í ýsu, ufsa og steinbít. Þessi
bátaflokkur hafði verið að auka veiði
sína með afgerandi hætti frá ári til árs
sem að sjálfsögðu bitnaði á heildar-
úthlutuninni. Nú er svo komið að
þessi flokkur lýtur sömu lögmálum og
aðrir aflamarksbátar. Niðurstaðan er
sú að síðasta fiskveiðiár var það fyrsta
í fimm ár þar sem afli smábáta minnk-
ar á milli ára. Það hefði ekki gerst ef
þeir hefðu áfram verið frjálsir í auka-
tegundum. Og mér finnst ástæða til
að minna á, að það gekk ekki þrauta-
laust fyrir sig að koma krókaafla-
markskerfinu í gegnum þingið.“
Loðnusamningi sagt upp
ÞAÐ er afar erfitt að koma á þeim
breytingum í Bandaríkjunum sem
þarf til að tryggja að heimavarnir
séu í betri farvegi en þær voru fyrir
hryðjuverkaárásirnar 11. september
í fyrra. Ýmis skref hafa þó verið stig-
in í rétta átt og t.a.m. má fullyrða að
almenningur og stjórnvöld í landinu
eru betur upplýst en áður um þær
hættur sem að gætu steðjað. Stærð
landsins og fjöldi íbúanna, auk
tregðulögmálsins í stjórnkerfinu,
gerir hins vegar að verkum að ár-
angurinn er ekki ennþá mjög sjáan-
legur.
Þetta er mat Alans Capps, sem
starfar hjá ANSER-rannsóknar-
stofnuninni um heimavarnir í Arling-
ton í Virginíu-ríki. Capps, sem m.a.
ritstýrir tímaritinu Journal of
Homeland Security, segir mikilvægt
að stuðla að opinni og upplýstri um-
ræðu um heimavarnir. Bandaríkja-
mönnum hætti til að horfa einkum
inn á við í þessum efnum en margt
megi læra af reynslu annarra þjóða.
Mikilvægt sé að allra leiða sé leitað í
þessum efnum enda megi fullyrða að
framundan sé áratuga löng barátta
gegn hryðjuverkum.
Sem kunnugt er hefur George W.
Bush Bandaríkjaforseti komið á fót
sérstakri skrifstofu heimavarna og
útnefndi hann ríkisstjórann fyrrver-
andi, Tom Ridge, sem yfirmann
stofnunarinnar. Er það vilji forset-
ans að stofnunin þróist í það að verða
sérstakt ráðuneyti. Þær fyrirætlanir
hafa hins vegar ekki enn náð fram að
ganga vegna deilu á Bandaríkjaþingi
um réttindi og skyldur væntanlegra
starfsmanna slíks ráðuneytis. Segir
Capps þá deilu til marks um það
hversu erfitt sé að umbylta málum
sem lúta að bættum heimavörnum í
landi eins og Bandaríkjunum, þar
sem búa 265 milljónir manna. Stöðug
togstreita sé jafnframt á milli alrík-
isyfirvalda í Washington og ríkjanna
fimmtíu. Forseti Bandaríkjanna sé
ekki fær um að segja ríkisstjórum
fyrir verkum og stjórnkerfið sé
býsna óvenjulegt hvað það varðar.
„Og hvernig á svo t.d. að fara að
því að tryggja eftirlit á jafn stórum
landamærum og landamæri Banda-
ríkjanna og Kanada eru? Það er eitt
af verkefnum okkar [hjá ANSER],
að leita leiða til að leysa slík vanda-
mál. Lausnin á þessum tiltekna
vanda er engan veginn auðfundin,
enda um mikla víðáttu landsvæðis að
ræða. Það er til að mynda ljóst að
Kanadamenn yrðu að deila kostnað-
inum og hversu auðvelt er að vekja
máls á slíku við þá? Sama má segja
um landamærin að Mexíkó. Við verð-
um að fara að huga að þessum atrið-
um og mörgum öðrum, ef við ætlum
að efla heimavarnir Bandaríkjanna,“
segir Capps.
Betra samstarf eftir
11. september
Capps, sem er fæddur í Ástralíu,
nefnir einnig að eðlilegt sé að ræða
ítarlega hvort rétt sé að skylda alla
Bandaríkjamenn til að bera persónu-
skilríki. Hann segir ekki víst að það
hefði skipt miklu máli, hvað varðar
árásirnar á New York og Wash-
ington, en hugsanlegt sé engu að síð-
ur að slík ráðstöfun geti stuðlað að
auknu öryggi borgaranna. Þar blasi
hins vegar aftur við mikil vandamál
þar sem margir Bandaríkjamenn
telji að með því að skylda þá til að
bera persónuskilríki væri verið að
skerða frelsi þeirra. Hið merkilega
sé hins vegar að notkun greiðslu-
korta geri það að verkum að stór-
verslanir, svo eitthvað sé nefnt, búi
jafnan yfir gífurlega miklum upplýs-
ingum um fólk, um hætti þess og
venjur. Þar sé gjarnan um að ræða
meiri upplýsingar en menn kæri sig
almennt um að yfirvöld búi yfir um
þá.
Capps segir jákvæðu fréttirnar
hins vegar þær að eftir atburðina 11.
september vinni alríkisyfirvöld og
yfirvöld í ríkjunum 50 mun betur
saman en áður. Þetta hafi m.a. sýnt
sig þegar lögreglan í nágrannasveit-
um Washington-borgar leitaði ný-
verið leyniskyttu sem lék lausum
hala um þriggja vikna skeið og myrti
á þeim tíma alls tíu manns.
Erfitt að
tryggja betri
heimavarnir
Washington. Morgunblaðið.
TAÍLENDINGUR bindur niður sól-
hlífar við tóma sólbekki á Patong-
strönd á taílensku ferðamanna-
eynni Phuket í gær. Taílensk
stjórnvöld fullyrða að ferðafólk
hafi ekkert að óttast í Taílandi,
þrátt fyrir að mörg vestræn ríki
hafi fyrr í vikunni sagt að hótunum
í garð Vesturlandabúa á Phuket-
eyju hafi fjölgað stórlega. Efnahag-
urinn á Phuket byggist að miklu
leyti á ferðamannaþjónustu og
segja hagfræðingar að fækki ferða-
fólki þangað mikið muni það draga
mjög úr gjaldeyristekjum Taílands
og kosta fjölda manns vinnuna.
Reuters
Á Patong-strönd