Morgunblaðið - 01.11.2002, Blaðsíða 48

MINNINGAR
48 FÖSTUDAGUR 1. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Hjalti Pálssonfæddist á Hólum í
Hjaltadal 1. nóvem-
ber 1922. Hann lést í
Reykjavík 24. októ-
ber síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
hjónin Páll Zópónías-
son, f. 18.11. 1886, d.
1.12. 1964, skóla-
stjóri á Hólum, síðar
alþm. og búnaðar-
málastjóri, og Guð-
rún Hannesdóttir, f.
11.5. 1881, d. 11.11.
1963. Þau bjuggu á
Hvanneyri, Kletti í
Reykholtsdal, Hólum í Hjaltadal og
í Reykjavík. Systkini Hjalta eru:
Unnur, f. 23.5. 1913 á Hvanneyri,
gift Sigtryggi Klemenzsyni, seðla-
bankastjóra, f. 1911, d. 1971, Zóph-
ónías, f. 17.4. 1915 á Hvanneyri,
skipulagsstjóri ríkisins, kvæntur
Lis Nelleman, f. 1921 í Danmörku,
Páll Agnar, f. 9.5. 1919 í Kletti í
Reykholtsdal, yfirdýralæknir,
kvæntur Kirsten Henriksen, f. 1920
í Danmörku, dýralækni, Hannes, f.
5.10. 1920 á Hólum í Hjaltadal, að-
stoðarbankastjóri, kvæntur Sig-
rúnu Helgadóttur, f. 1920, Vigdís,
f. 13.1. 1924 á Hólum í Hjaltadal,
kennari við KHÍ, gift Baldvini Hall-
dórssyni, f. 1923, leikara.
Hinn 21. febrúar 1951 kvæntist
Hjalti Ingigerði Karlsdóttur, f.
kvæmdastjórn SÍS í nærri fjóra
áratugi, var varaformaður stjórnar
frá 1977 og um nokkurt skeið
stjórnarformaður Dráttarvéla.
Hann sat einnig í stjórn Osta- og
smjörsölunnar um árabil og var
þar endurskoðandi.
Hjalti stofnaði fyrir hönd SÍS
með öðrum innflytjendum sam-
eignarfélagið Desa til innflutnings
á skipum frá A-Þýskalandi, m.a.
fyrir ríkisstjórnina. Hann sat í
stjórn þess fyrirtækis þar til því var
slitið 1975. Hann vann að stofnun
Kornhlöðunnar til innflutnings á
lausu korni til fóðurblöndunar, var
fyrsti stjórnarformaður hennar og
sat í stjórn hennar um árabil. Þá
var hann um langt skeið í stjórn
Jötuns, var formaður byggingar-
nefndar Holtagarða, í samninga-
nefnd um viðskipti milli Þýska-
lands og Íslands árið 1954, í
samninganefnd milli Íslands og A-
Þýskalands 1958–1960 og var skip-
aður í fleiri nefndir á vegum hins
opinbera, m.a. Hólanefnd sem
gerði tillögur um uppbyggingu
Hólastaðar.
Eftir að Hjalti lét af störfum hjá
SÍS vann hann ýmis verkefni fyrir
Landssamband hestamanna og var
gerður að heiðursfélaga. Sat hann
um árabil í stjórn landssambands-
ins og var ævifélagi í Hestamanna-
félaginu Fáki. Hann var einnig
heiðursfélagi Samtaka sykur-
sjúkra sem hann tók þátt í að stofna
árið 1971.
Útför Hjalta fer fram frá Hall-
grímskirkju í dag, daginn sem
hann hefði orðið áttræður, og hefst
athöfnin klukkan 15.
21.6. 1927 fyrrv. flug-
freyju. Hún er dóttir
Karls Óskars Jónsson-
ar, fyrrv. skipstjóra og
Þóru Ágústsdóttur, í
Reykjavík. Börn
Hjalta og Ingigerðar
eru: Karl Óskar, f.
25.11. 1951, kvæntur
Kristínu Ólafsdóttur.
Þau eiga dæturnar
Ingigerði, Guðlaugu
Kristínu og Jóhönnu
Soffíu; Guðrún Þóra, f.
26.11. 1954, næringar-
ráðgjafi. Hún á Söru
Þórunni Óladóttur og
Hjalta Thomas Ólason; Páll Hjalti,
f. 7.8. 1959, arkitekt, sambýliskona
Steinunn Erla Sigurðardóttir og
eiga þau soninn Alexander Viðar.
Hjalti varð gagnfræðingur í
Reykjavík 1938, búfræðingur frá
Hólum 1941, stundaði nám í land-
búnaðarverkfræði við háskóla í
Fargo í Norður-Dakota í Banda-
ríkjunum árin 1943–1945 og eftir
það við háskóla í Ames í Iowa
1945–1947 og lauk þaðan BSc.-
prófi. Hjalti hóf störf í véladeild
SÍS árið 1948 og varð fram-
kvæmdastjóri Dráttarvéla hf. frá
1949 til 1960. Frá 1952 var hann
framkvæmdastjóri véladeidar SÍS
og innflutningsdeildar SÍS frá 1967
þar til hann lét af störfum árið 1987
fyrir aldurs sakir. Hjalti sat í fram-
Mig setti hljóðan þegar mér bár-
ust þau dapurlegu tíðindi að morgni
24. okt. sl. að vinur minn, Hjalti
Pálsson, hefði látist nóttina áður. Ég
hafði tveimur dögum áður heimsótt
hann á Landspítalann þar sem hann
lá eftir að hafa gengist undir erfiða
hjartaaðgerð. Þótt mikið væri af
honum dregið virtist hann á bata-
vegi. En enginn má sköpum renna
og kallið kom fyrr en varði. Hafði
hanni átt við sykursýki að stríða á
háu stigi um margra ára skeið og því
tæpast eins vel í stakk búinn til að
gangast undir aðgerðina og æskilegt
hefði verið.
Að Hjalta Pálssyni stóðu styrkir
stofnar, en hann var næst yngstur
sex barna merkishjónanna Guðrún-
ar Hannesdóttur frá Deildartungu
og Páls Zóphóníasarsonar, skóla-
stjóra Bændaskólans á Hólum, síðar
alþingismanns og búnaðarmála-
stjóra. Að loknu gagnfræðaprófi
lagði Hjalti stund á búfræði og út-
skrifaðist sem búfræðingur frá Hól-
um 1941. Enn kaus hann að halda
áfram á sömu braut og nam land-
búnaðarverkfræði við háskóla í
Norður-Dakota og Iowa í Bandaríkj-
unum um fjögurra ára skeið og lauk
þaðan BSc.-prófi 1947. Að námi
loknu hóf Hjalti störf hjá Sambandi
íslenskra samvinnufélaga og þar
starfaði hann allt til ársins 1987 er
hann lét af störfum fyrir aldurs sak-
ir. Framkvæmdastjóri véladeildar
SÍS var hann 1952–1967 og fram-
kvæmdastjóri innflutningsdeildar
1967 til 1987. Hann var ávallt í for-
ystusveit Sambandsins og var vara-
formaður framkvæmdastjórnar SÍS
frá 1977. Auk þess voru honum falin
margvísleg önnur trúnaðarstörf fyr-
ir Sambandið auk annarra félaga-
samtaka.
Árið 1951 kvæntist Hjalti Ingi-
gerði Karlsdóttur fyrrverandi flug-
freyju. Hún bjó manni sínum og
börnum gott og glæsilegt heimili á
Ægisíðu 74. Hún er einstaklega
myndarleg húsmóðir og manni sín-
um reyndist hún ávallt hin mesta
stoð og stytta. Á heimilinu var tíðum
gestkvæmt enda gott þar að koma
og njóta einstakrar gestrisni þeirra
hjóna. Voru þau mjög samhent um
að gestum þeirra liði sem best. Ber
þar allt vitni um smekkvísi og höfð-
ingsbrag.
Fundum okkar Hjalta bar fyrst
saman fyrir tæpum fjórum áratug-
um þegar ég tengdist honum fjöl-
skylduböndum er ég kvæntist Önnu,
systurdóttur hans. Auk þess áttum
við sameiginlegt áhugamál þar sem
hestamennskan er, en Hjalti hafði
mikið yndi af hestamennsku og átti
margan glæstan gæðinginn um æv-
ina. Sérstaklega naut hann þess að
ferðast um landið á hestum, ýmist
um óbyggðir eða sveitir landsins og
hugsa ég, að fá sumur hafi liðið á sl.
hálfri öld án þess að hann hafi farið í
lengri eða skemmri ferðir um landið.
Þó að Hjalti gengi ekki heill til skóg-
ar eins og áður er getið, lét hann það
á engan hátt aftra sér frá þátttöku í
hestaferðum og dró hvergi af sér.
Hygg ég að margur hefði hlífst við
að takast á hendur þess háttar ferðir
þannig á sig kominn. En það var
ekki að skapi Hjalta að leggja árar í
bát þótt á móti blési.
Við Anna áttum þess kost að slást
í för með Hjalta í nokkrar slíkar
ferðir. Þrátt fyrir 20 ára aldursmun
og mikla yfirburði í ferðamennsku af
þessu tagi tók Hjalti manni ætíð sem
jafningja. Aðdáunarvert var hvað
hann þekkti landið vel, leiðirnar,
bæjarnöfnin og ekki síður mannfólk-
ið sem í sveitunum bjó. Hvort
tveggja var, að vegna starfa sinna
hafði hann kynnst fjölda bænda vítt
og breitt um landið en auk þess var
hann ættfróður í meira lagi, enda
var ættfræði honum mjög hugleikin.
Það var því bæði lærdómsríkt og
skemmtilegt að vera samvistum með
Hjalta. Er mér sérstaklega minnis-
stæð 14 daga ferð sumarið 1990 þar
sem haldið var úr Borgarfirði um
Arnarvatnsheiði norður í Skaga-
fjörð. Þau Hjalti og Inga áttu sér at-
hvarf í Lundarreykjadal í Borgar-
firði, Lundarhólma, sannkallaðan
sælureit þar sem þau dvöldu oft
langdvölum á sumrin. Þar voru einn-
ig sumarhagar fyrir hestana. Hafði
hann þar ávallt nóg fyrir stafni við
að dytta að húsum, hressa upp á
girðingar eða þá að taka einhvern
gæðinginn til kostanna eftir grasi
grónum valllendisbökkum Grímsár.
Hjalti Pálsson hlaut í vöggugjöf
góðar gáfur sem nýttust honum vel í
lífsins ólgusjó og til að standa í stafni
stærsta fyrirtækis landsins á þeim
tíma.
Þá réðst hann í það stórvirki að
taka saman móðurætt sína, Deild-
artunguætt og gefa út. Er það mikið
rit og veglegt í tveimur bindum.
Hjalti var hár maður vexti og
myndarlegur að vallarsýn, karl-
mannlegur, svipmikill og sópaði að
honum hvarvetna sem hann fór.
Hann var frjálsmannlegur í fram-
komu og gæddur miklum persónu-
töfrum. Hann var vinfastur og
trygglyndur. Á stundum gat hann
virst nokkuð hrjúfur á ytra borði, en
þeir sem þekktu hann vissu að undir
yfirborðinu var góður og hjartahlýr
maður, sem hvers manns vanda vildi
leysa.
Að leiðarlokum þakka ég honum
samfylgdina.
Ég er viss um að takturinn í
hljómfögrum hófadyni fáksins hafi
verið hreinn þegar hinn hugumprúði
riddari fór yfir Gjallarbrú á vit feðra
sinna.
Ingigerði, börnunum og öðrum
aðstandendum vottum við Anna
dýpstu samúð.
Blessuð sé minning Hjalta Páls-
sonar.
Jón Ingvarsson.
„Tilvera okkar er undarlegt ferða-
lag, við erum gestir og hótel okkar
er jörðin.“ Þannig hefst eitt af ást-
sælustu ljóðum Tómasar Guð-
mundssonar og kom það upp í huga
minn þegar pabbi sagði mér að afi
væri látinn, að „ferðalagi“ hans væri
lokið og hann horfinn á braut.
Það er stutt síðan afi og amma
komu í heimsókn til mín á Bifröst og
þá var hann mjög hress og sagði mér
frá skyldmennum mínum hér í Borg-
arfirði, hvernig hinir og þessir í
sveitinni væru skyldir mér en ætt-
fræði var honum afar hugleikin.
Minningar mínar um afa eru flestar
tengdar hestamennsku, sem var
hans líf og yndi. Ég gleymi aldrei
mínum fyrstu reiðtúrum þegar
pabbi var með mig í taum og afi var
hinum megin við mig, hélt við og
passaði að ég dytti ekki af baki. Afi
hafði óbilandi áhuga á hesta-
mennsku og fór sá áhugi síst dvín-
andi með aldrinum. Það hélt honum
ungum að komast á hestbak og síð-
ustu árin fannst mér stundum að það
væri komið að mér að halda við, vera
hans stoð í því sem honum þótti svo
mikils virði. Gaman þótti mér að
ferðast með honum um landið því
alltaf gat hann kennt manni landa-
fræði því hann var víðlesinn í öllu
sem viðkom ferðalögum.
Tamdi ég mér þann sið í sumar
þegar ég ferðaðist um Arnarvatns-
heiði á hestum að lesa mér til og
hringdi í afa til að spyrjast fyrir.
Þótti honum gaman að heyra hversu
mikið ég hafði lesið mér til um heið-
ina. Aldrei gafst mér ráðrúm til að
segja honum að ég vildi hafa þetta
eins og ég hafði upplifað ferðir mín-
ar með honum.
Bless, bless, afi, ég veit þú styður
við okkur í reiðtúr lífsins.
Guðlaug Kristín Karlsdóttir.
Elsku afi, það er skrítið að hugsa
til þess að þú sért farinn. En þú ert
kominn á góðan stað og vakir yfir
okkur. Þegar ég hugsa til þín þá
streyma minningar upp í hugann frá
ýmsum stöðum þar sem við áttum
ánægjulegar stundir saman. Elsku
amma, guð styrki þig á þessari
stundu. Takk fyrir þær stundir sem
þú gafst okkur, elsku afi.
„Þótt ég sé látinn harmið mig ekki
með tárum. Hugsið ekki um dauð-
ann með harmi og ótta. Ég er svo
nærri að hvert eitt ykkar tár snertir
mig og kvelur. En þegar þið hlæið og
syngið með glöðum hug lyftist sál
mín upp í mót til ljóssins. Verið glöð
og þakklát fyrir allt sem lífið gefur
og ég tek þátt í gleði ykkar yfir líf-
inu.“ (Höf. ók.)
Þín
Ingigerður.
Þegar ég hóf störf hjá Sambandi
íslenskra samvinnufélaga sumarið
1951 veitti ég sérstaka athygli þeim
vörpulega unga manni sem þá stýrði
Dráttarvélum hf. Hann hafði numið
landbúnaðarverkfræði við banda-
ríska háskóla og var sagður mikill
áhugamaður um landbúnaðarmál.
Kvæntur var hann ungri og glæsi-
legri konu sem hann hafði tæpu ári
fyrr heimt úr greipum Vatnajökuls
eftir brotlendingu Geysis á Bárðar-
bungu. Þau ungu og glæsilegu hjón,
sem þarna voru á ferð, voru Hjalti
Pálsson og Ingigerður Karlsdóttir. Í
dag kveðjum við Hjalta, á þeim degi
sem orðið hefði áttugasti afmælis-
dagur hans. Hann var raunar búinn
að leggja drög að því að halda ætt-
ingjum og vinum góða veislu á þess-
um degi, en hér sannast enn hið
fornkveðna, að mennirnir fyrirhuga
en Guð ræður.
Öll starfsævi Hjalta var helguð
Sambandinu og samvinnuhreyfing-
unni. Eins og fram kemur í formála
þessara minningarorða stýrði hann
Dráttarvélum hf frá 1949 til 1960,
Véladeild Sambandsins frá 1952 til
1967 og Innflutningsdeild frá 1967 til
1987, en í lok þess árs lét hann af
störfum fyrir aldurs sakir. Hann sat
í framkvæmdastjórn Sambandsins í
nær fjóra áratugi og eru þá ótalin
stjórnarformennska og stjórnarstörf
í fjölmörgum félögum sem tengd
voru aðalstörfum hans með einum
eða öðrum hætti. Hann lagði mikinn
metnað í að starfrækja af myndar-
skap og með góðum rekstrarárangri
þær aðaldeildir Sambandsins sem
hér voru nefndar, þ.e. Véladeild og
Innflutningsdeild. Undir fram-
kvæmdastjórn hans var báðum þess-
um deildum sköpuð betri og glæsi-
legri aðstaða en þær höfðu áður átt
við að búa: Véladeildin flutti í ný-
byggðan Ármúla 3 árið 1964 og Inn-
flutningsdeild í hið mikla hús við
Holtagarða árið 1977. Samvinnufólk
í landinu stendur í mikilli þakkar-
skuld við Hjalta Pálsson fyrir störf
hans í þágu Sambandsins og sam-
vinnuhreyfingarinnar. Þær þakkir
ná einnig til Ingigerðar, en heimili
þeirra hjóna við Ægisíðu í Reykjavík
hefur löngum verið rómað fyrir
mikla gestrisni og hlýlegt viðmót
húsráðenda.
Hjalti Pálsson var gæddur sterk-
um persónuleika sem lengi mun lifa í
minni allra þeirra sem af honum
höfðu kynni. Hann var manna mynd-
arlegastur á velli, hár vexti og sam-
svaraði sér vel og bognaði aldrei
þrátt fyrir áratuga baráttu við erf-
iðan sjúkdóm. Áhugi fyrir ættfræði
og yfirgripsmikil þekking á því sviði
fylgdu honum þar til yfir lauk. Hið
sama má segja um áhuga hans á
hinni þjóðlegu íþrótt hestamennsk-
unni; þar var hann einn af frum-
kvöðlunum og virkur þátttakandi
um áratuga skeið.
Á kveðjustund leitar þakklátur
hugur til ljúfra samverustunda á
liðnum áratugum. Við Inga sendum
innilegustu samúðarkveðjur til Ingi-
gerðar, barna hennar og fjölskyldna
þeirra. Á erfiðum tímamótum biðj-
um við þeim blessunar Guðs.
Sigurður Markússon.
Mér brá þegar Ingigerður flutti
mér þá sorgarfrétt að Hjalti væri
dáinn.
Í hálfa öld hafði vinskapur okkar
varað eða frá 1953 er hann fól mér
rekstur Dráttarvéla hf., sem var
hluti véladeildar SÍS. Strax tókst
með okkur góð vinátta sem aldrei
bar skugga á. Ávallt var hann í jafn-
vægi á hverju sem gekk í þessu stóra
fyrirtæki, enda Hjalti sterkur per-
sónuleiki og geislaði af honum traust
og styrkur.
Hjalti var kornungur settur fram-
kvæmdastjóri Véladeildar SÍS en
undir hana heyrðu rafmagnsdeild,
bifreiðadeild, Dráttarvélar o.fl. og
stjórnaði hann þessu bákni af stakri
röggsemi. Blómstruðu þessar deildir
enda var vöruúrval ávallt í fremsta
flokki.
Hlýr og sanngjarn var Hjalti og
nutu allir sem við hann áttu erindi
sanngjarnra úrlausn.
Hjalti var mikill hestamaður og
eyddu þau hjón mörgum frístundum
sínum til ferða um óbyggðir landsins
og fékk maður að fylgjast með þegar
hann sagði frá þessu og hinu æv-
intýrinu á þessum stundum margra
daga ferðalögum. Þau voru ekki ein í
þessum ferðum heldur í flokki nán-
ustu heimilisvina sem höfðu margir
hverjir sömu áhugamál. Ég gleymi
ekki frásögn Hjalta af þessum ferð-
um svo skemmtilega var sagt frá.
Vafalaust hafa þessar ferðir og öll
hestamennskan létt af honum erfiði
vinnunnar og haldið honum ungum
til hinstu stundar.
Ég sakna þess að fá ekki fleiri
tækifæri til að spjalla við þennan öð-
ling, en svona er lífið, upphaf þess og
endir eru lögmál sem allir verða að
lúta.
Kæra Ingigerður, ég sendi þér og
börnunum innilegar samúðarkveðj-
ur.
Runólfur Sæmundsson.
„Deyr fé deyja frændur.“ Tíminn
flýgur og atburðir hrannast upp og
hitta mann á mismunandi hátt. Er
ég opnaði Morgunblaðið 25. okt sl.
brá mér, er við mér blasti dánartil-
kynning skólabróður míns og vinar
Hjalta Pálssonar. Fyrir rúmum
mánuði áttum við tal saman í síma,
þá var hann hinn hressasti að vanda,
en enginn ræður sínum næturstað.
Ég vissi að vísu að hann gekk ekki
heill til skógar, en að jafnaði bar
hann það ekki á torg. Í dag, á átt-
ræðisafmæli hans, kveður hann okk-
ur og við hann í síðast sinn, með
hryggð í huga, en að vissu marki
með gleði, þar sem við í trú okkar
teljum hann kominn á öruggan og
bjartan stað. Á þessum haustnóttum
eru sextíu og þrjú ár síðan leiðir
okkar lágu saman á Hólum í Hjalta-
dal, þessi kynni hafa aldrei rofnað,
að vísu svolítið stopulla meðan við
vorum störfum bundnir og önnum
kafnir við heimilisskyldur og barna-
uppeldi. Við gáfum okkur þó alltaf
tíma (þar áttir þú drýgri þáttinn) til
að kalla saman skólafélagana og
minnast góðs tíma frá Hólum. Nú
eru eftir sex af þeim tuttugu og sjö,
sem kvöddu hið forna menntasetur
vorið 1941 og gengu á vit framtíð-
arinnar. Hjalti var einn af fáum fé-
lögum frá þessum árgangi sem fóru í
framhaldsnám og lagði hann leið
sína til Bandaríkjanna og lauk þaðan
prófi í landbúnaðarverkfræði. Menn
lifa ekki á brauði einu saman, fleira
þarf til. Þau hjón gerðu bandalag við
þann sem eitt sinn var kallaður þarf-
asti þjónn þjóðarinnar og með hon-
um nutu þau margra ánægju- og
fræðslustundanna. Auk þess fékkst
Hjalti talsvert við ættfræði og gaf út
nokkur rit um þau fræði. Hér hefur
verið drepið á örfáa minningapunkta
úr margbrotnu lífshlaupi Hjalta. En
fyrst og fremst drep ég niður penna
til að þakka löng og góð kynni. Hjalti
gekk götuna fram eftir vegi og skil-
aði sínu hlutverki vel til þjóðfélags-
ins og getur því með reisn mætt
skapara sínum.
Ingigerði og fjölskyldu færum við
hjónin samúðarkveðju í söknuði
þeirra og sorg og biðjum þann sem
öllu ræður að varðveita ykkur og
blessa.
Farðu í friði, kæri félagi, og Guð
blessi þig.
Guðmundur Jóhannsson.
Látinn er góðkunningi okkar
hjóna og vinur Hjalti Pálsson, sem
orðið hefði áttræður hinn fyrsta nóv-
ember nk. Hjalta hrjáði sykursýki,
en hann tókst á við þann sjúkdóm af
festu og reglusemi og hélt í skefjum
en rækti sín erilsömu ábyrgðarstörf
af kostgæfni alla sína starfsævi og
HJALTI
PÁLSSON