Morgunblaðið - 01.11.2002, Blaðsíða 28

LISTIR
28 FÖSTUDAGUR 1. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
FÆREYSKI málarinn Tróndur
Patursson frá Kirkjubæ er minna
þekktur hér á landi en margur
starfsbróðir hans af sömu kynslóð.
Þó ekki með öllu óþekktur innvígð-
um á norræna myndlist því hann hef-
ur víða komið við og margsinnis
haldið sýningar í Kaupmannahöfn.
En væntanlega verða hér nokkur
umskipti í ljósi sýningar hans í að-
alsölum og kaffistofu Hafnarborgar.
Helst þekki ég til listamannsins af
hinu ferska og frumlega framlagi
hans til gámasýningarinnar á Frí-
höfninni í Kaupmannahöfn 1996, árið
sem hún var menningarborg Evr-
ópu. Skoðandinn horfði niður í bláan
kristaltæran óendanleika sem var
eins og úthafið í hnotskurn, um leið
og innsetningin var últra-færeysk
fannst mér hún eitt alþjóðlegasta
framlagið í öllum 99 gámunum. Blátt
er sömuleiðis ríkjandi og gegnum-
gangandi tónn í myndverkunum í
Hafnarborg, einkum á og kringum
endavegg í aðalsal, getur bæði höfð-
að til víðáttu úthafsins í kringum
Færeyjar, sem himinblámans yfir
þeim og til allra átta, kannski helst í
táknrænni merkingu litarins í sjálf-
um sér og almættisins allt um kring.
Styrkleikur listamannsins felst einn-
ig helst í bláa litnum og þarnæst hin-
um rauða, í báðum tilvikum jarð-
tengir hann hinar ábúðarmiklu
svörtu blakkir sem sækja skyldleika
til kalligrafíunnar og tengir þær
innri lífæðum myndflatarins, útkom-
an annars nokkuð misjöfn í öðrum og
mildari litaheildum. Áhrifin koma
víða að eins og gengur og jafnvel
stingur Per Kirkeby upp kollinum í
einni náttúrulýsingunni (11), en þar
er vinnuferlið mýkra og lagskiptara.
Tróndur Patursson er ævintýra-
maður sem farið hefur vísindaferðir
um hálfan hnöttinn en þó helst um
fornar sjóleiðir, sjálfur virðist mað-
urinn eins og nýkominn úr einni
slíkri, líkastur Róbinson Krúsó,
kvikur, úfinn og rótlaus.
Færeyingar hafa það fram yfir ís-
lenska starfsbræður sína að vera vel
sýnilegir bæði hér í norðrinu og í
Danmörku, njóta í síðara tilvikinu
ríkjasambandsins. Íslensk myndlist
var líka tiltölulega sýnilegri á þeim
slóðum á árum áður og þeir ofar
foldu sem settust að í Kaupmanna-
höfn. Vonandi fara Færeyingar ekki
að vanhugsuðu dæmi landans og
klippa á öll menningarbönd kjósi
þeir sjálfstæði í náinni framtíð, væri
það hið mesta glapræði. Þótt heim-
urinn hafi skroppið saman og fjar-
skiptatækni verði stöðugt fullkomn-
ari hefur það ómælda þýðingu að
halda utan um menningartengslin,
fortíðina um leið. Ef framtíð skal
byggja, að fortíð skal hyggja, eins og
skáldið mælti.
Við Íslendingar þekkjum þannig
færeyska myndlist mun betur en
þarlendir okkar, og með fáum und-
antekningum er íslensk myndlist að
verða óþekkt í Danmörku, jafnvel
Júlíana Sveinsdóttir og Jón Stefáns-
son framandi nöfn meðal yngri kyn-
slóða. Tel mikilvægt að vekja athygli
á þessu í framhjáhlaupi vegna þess
að innbyrðis kynning myndlista á al-
mennum grundvelli líkt og sýning
Tróndar Paturssonar er eins og út-
rétt hönd milli frændþjóða sem ber
að taka þéttingsfast í. Mikilvægur
liður þess að tengja norræn bræðra-
bönd, gera listamenn sýnilegri og al-
þjóðlegri um leið. Alltof lítið verið
gert í því að skiptast á líkum sýn-
ingum vítt og breitt um Norðurlönd,
opna um leið glugga til margra átta
sem hingað til hafa annað tveggja
verið harðlokaðir eða í hálfa gátt.
Rífur einangrun og kústar burt
þeirri heimóttarkennd sem lengst-
um hefur einkennt Norðurlandabúa
og brýst fram í grunnfærni, oflæti og
sýndarmennsku, ásamt þýlyndi við
stærri menningarsvæði. Þannig
þurfa norrænir listamenn helst að
vera búsettir sunnar í álfunni eða
New York til að framsækin viðhorf
þeirra hljóti viðurkenningu í
heimalöndunum, að leita langt yfir
skammt herhróp dagsins.
En satt að segja eru ýmsir agnúar
á sýningunni er lýtur að kynningu á
listamanninum, þannig segir fátt af
hinum mörgu skreytingum í kirkjum
og opinberum byggingum, svo og
skúlptúrum í gleri, járni og steini, og
þótt tvær bækur liggi á borði, önnur
um listamanninn en hin um fær-
eyska myndlist, er ekki hægt að
festa sér þær. Góð bót að myndband-
inu (30 mín.), en það er ekki textað
og þótt færeyska sé merkilegt mál
og margur muni geta krafsað sig í
gegnum það, hafa sum orð og orða-
sambönd aðra merkingu en á ís-
lensku. Þá ber skilyrðislaust að texta
öll myndbönd á listsýningum til að
auðvelda aðgengi og skilvirkni.
Einnig mikilvægt að upplýsa tíma-
lengd þeirra svo gestir viti að hverju
þeir ganga, skiljanlega doka öllu
fleiri við myndbönd sem vara í 10–30
mínútur en 1–2 klukkutíma, hér skal
allt vera á hreinu.
Lakast er þó í sjálfu sér að mynd-
verkin njóta sín mörg hver alls ekki í
þeirri lýsingu sem salurinn býður
upp á, einkum á það við um myndir á
endavegg aðalsalar sem eiga að sjálf-
sögðu að vera hápunktur og miðafl
framkvæmdarinnar. Lýsingin í saln-
um þarf að bjóða upp á meiri sveigj-
anleika en þessi flóðlýsing í núver-
andi mynd, gagnast í sumum
tilvikum, blekkir í öðrum, veikir
myndheildirnar með misvísandi end-
urkasti í enn öðrum. Undarlegt að
myndverkin í almennri lýsingu kaffi-
stofunnar njóta sín sýnu best í þessu
tilviki. Þá eru engin ártöl í sýning-
arskrá þótt stærð verkanna sé sam-
viskusamlega tíunduð, en trúlega um
nýlegar myndir að ræða. Það eru vel
að merkja þessi og fleiri grunnatriði
sem ber að gaumgæfa áður en menn
geta talist samkeppnisfærir á al-
þjóðavettvangi hvað sýningafram-
kvæmdir snertir.
Blár alheimur
Náttúrulýsing, vatnslitir, 80x70 cm.
MYNDLIST
Hafnarborg
Opið alla daga frá kl. 11–17. Lokað
þriðjudaga. Til 4. nóvember. Aðgangur
300 krónur.
MYNDVERK
TRÓNDUR PATURSSON
Bragi Ásgeirsson
EINÞÁTTUNGARNIR eru Herp-
ingur eftir Auði Haralds, sem fjallar
um einhleypa konu sem leitar leiða til
þess að kynnast einhverjum af gagn-
stæða kyninu, og Hinn fullkomni
maður eftir Mikael Torfason, sem
fjallar um mann sem er að hefja
áfengismeðferð. Framleiðandi sýn-
ingarinnar er Draumasmiðjan. Gunn-
ar Gunnsteinsson leikstýrir Herpingi
og Margrét Pétursdóttir leikur en
Hilmir Snær Guðnason leikstýrir
Hinum fullkomna manni og þar fer
Gunnar Gunnsteinsson með hlutverk-
ið.
Að horfast í augu
við sjálfan sig
Mikael lagði drög að sínu verki fyr-
ir einu og hálfu til tveimur árum. „Ég
vann að uppkastinu í rólegheitum en
kláraði svo að skrifa einþáttunginn í
sumar. Söguhetjan er í áfengismeð-
ferð. Mér fannst þetta forvitnilegt
efni. Í mínum huga er áfengismeðferð
hreinsunareldur. Ég á marga vini
sem hafa farið alla leið niður á botn-
inn. Þeir hafa horfst í augu við sjálfa
sig sem við hin gerum minna af nema
við séum sæmilegar manneskjur eins
og ég. Ég hef mjög gaman af því að
horfast í augu við veikleika mína og
sjá hve oft ég er mikið fífl. Söguhetjan
er að reyna að horfast ekki í augu við
sjálfa sig en neyðist til þess. Maður-
inn er nýfluttur heim erlendis frá og
hefur alltaf flúið sjálfan sig. Hann er
eldri en ég, kannski rúmlega fertug-
ur, og á sína fortíð og hefur afrekað
ýmislegt sem hann sér eftir. Hann
hefur átt þrjár eiginkonur og þær
hafa sameinast gegn honum og hafa í
raun ennþá áhyggjur af honum. Hann
er beiskur og finnst hann ekki hafa
gert mikið rangt. En hann er að gera
upp líf sitt og reyna að ganga í gegn-
um hreinsunareldinn,“ segir Mikael.
Mikael hefur ekki skrifað mörg
leikrit en kveðst hafa verið mikill leik-
húsáhugamaður á sínum tíma. „Ég
var í sextán manna úrtaki sem sótti
um í Leiklistarskólann en fékk ekki
inni en lifði það samt af og sneri mér
að öðru. Ég var alltaf að skrifa eitt-
hvað á þessum tíma en ég tók mér hlé
frá forminu til þess að einbeita mér að
bókaskrifum. Ég hef ekki einu sinni
séð leikritið og veit því ekki hvernig
hefur tekist til. En textinn er góður.
Ég kem ekki heim fyrr en 18. nóv-
ember og þá fyrst get ég séð leikrit-
ið,“ segir Mikael sem býr í Kaup-
mannahöfn.
Nýlega kom út skáldsagan Samúel
eftir Mikael og nýlega kom út Heims-
ins heimskasti pabbi í Finnlandi og
hún er einnig væntanleg í dreifingu í
Danmörku í næstu viku.
Skápahommar og aular
Auður er ekki heldur farin að sjá
sitt verk á sviði. „Ég er svo góður og
frægur höfundur að ég læt leikstjór-
ann alveg í friði. Ég held að dreka-
andardráttur höfundarins sé ekki
alltaf hollur.“
Auður kveðst hafa orðið mjög hrifin
af þeirri hugmynd Gunnars Gunn-
steinssonar að spyrða saman tvo ein-
þáttunga á einni sýningu eftir tvo höf-
unda af sitt hvorri kynslóðinni. „Til-
viljun ræður því að hér er sitt hvort
stykkið án samráðs um fólk sem er af-
skaplega sjálfblint. Ég er að búa til af-
ar sjálfblinda konu sem gerir allt hið
rétta á ákaflega rangan hátt. Ég vann
dálítið með spakmælið Það síðasta
sem þú uppgötvar er hvernig aðrir sjá
þig. En ég hef líka tekið eftir því að
aðrir sjá eitthvað annað í verkinu.
Súsönnu Svavarsdóttur finnst þetta
vera verk um hvað allir karlar eru
ómögulegir. Ég hélt ég hefði verið bú-
in að hrista þá klisju af mér á aldar-
fjórðungi. Söguhetjan er einsýn, eit-
ilhörð og ekki mjög skynsöm kona sem
vill eignast mann og börn. Hún vinnur
að þessu markmiði sínu algjörlega
blint. Konur sem eru mjög ásæknar,
ákveðnar og harðar virðast mjög
sterkar og að þeim laðast mestu aul-
arnir. Hvað nær þessi kona í annað en
skápahomma og aula? Hún sýnir líka
hvað samkennd hennar er mikil og
hún er góð að fóðra sínar gjörðir. Þeg-
ar þetta er allt tínt til lítur málið vissu-
lega þannig út að verið sé að rakka nið-
ur karlmenn. En ég er alls ekki þeirrar
skoðunar að allir karlmenn séu svona.
En það er rétt að þetta er mikið til úr-
valið á markaðnum því það er búið að
skila þessum lélegu og þeir eru jafnvel
á sjötugustu endurvinnslu. Ég hef hitt
marga aula í gegnum tíðina og held að
það sé ekki vegna þess að hlutfallið sé
svo hátt. Miklu fremur vegna þess að
þeir sogast að þeim konum sem virðast
geta tekið fyrir þá ákvarðanir.“
Auður segir leikrit sitt ekki klúrt,
ekki gróft eða ruddalegt. „Það er
kaldranalegt því söguhetjan skilur
ekki að hún er ekki sú eina með til-
finningar.“
Mestu aularnir
laðast að hörðu
konunum
Tveir einþáttungar verða frumsýndir í
Borgarleikhúsinu í kvöld. Guðjón Guð-
mundsson heyrði í höfundum, Mikael
Torfasyni og Auði Haralds. Morgunblaðið/Þorkell
Margrét Pétursdóttir í hlutverki sínu í Herpingi.
Gunnar Gunnsteinsson í hlutverki
sínu í Hinum fullkomna manni.
gugu@mbl.is
SNORRASTOFA stendur fyrir
opnum fyrirlestri kl. 14 á morgun
um víg Snorra Sturlusonar 23.
september 1241.
Óskar Guð-
mundsson, fræði-
maður og rithöf-
undur, heldur
erindi með yf-
irskriftinni
,,Hvers vegna
var Snorri
Sturluson myrt-
ur?“ og er það
liður í röð Fyr-
irlestra í héraði.
Í erindinu mun Óskar vega og
meta hugmyndir manna um orsak-
ir og endalok á ævi Snorra, draga
þær í efa og setja fram aðrar skýr-
ingartilgátur, t.d. um mótíf, orsak-
ir vígsins o.s.frv.
Óskar lagði stund á sagnfræði,
stjórnmálafræði og bókmennta-
fræði við Háskóla Íslands, Háskól-
ann í Bremen í Þýskalandi og
Kaupmannahafnarháskóla.
Aðgangseyrir er 500 kr.
Fjallað um
víg Snorra
Sturlusonar
Óskar
Guðmundsson
KVIKMYNDIN Hafið eftir Baltasar
Kormák verður sýnd með enskum
texta í Háskólabíói í dag kl. 17.45 og
eftirleiðis.
Myndin er textuð til að koma til
móts við óskir fjölmargra útlendinga
sem hér búa en hafa enn ekki náð
fullkomnum tökum á íslenskunni.
Þá hafa framleiðendum einnig
borist fyrirspurnir og óskir um
þennan kost frá ýmsum hótelum á
höfuðborgarsvæðinu, segir í frétta-
tilkynningu.
Kvikmyndin
Hafið með
enskum texta
♦ ♦ ♦