Morgunblaðið - 01.11.2002, Blaðsíða 38

UMRÆÐAN
38 FÖSTUDAGUR 1. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
L
íklega munu áköfustu
stuðningsmenn Evr-
ópusambandsins hér
á landi áfram halda
því fram að Ísland
verði að ganga í sambandið til að
verja fullveldi sitt. Þó er hætt við
að nú, eftir að fyrstu drög að
stjórnarskrá sambandsins litu
dagsins ljós í vikunni, mætti
fylgja orðunum minni sannfær-
ingarkraftur en áður – og jafnvel
verri samviska.
Drögin sem nú liggja fyrir að
stjórnarskrá sambandsins eru
einhvers konar beinagrind og er
ætlunin að setja kjöt á beinin á
næstu mánuðum. Þótt vinnunni
við stjórnarskrána sé ekki lokið
þarf í raun ekki annað en líta á
fyrstu grein fyrsta hluta fyr-
irliggjandi draga til að sjá hvert
leiðtogar
Evrópusam-
bandsins
ætla með
sambandið.
Andstæð-
ingar Evr-
ópusambandsins hafa stundum
haldið því fram að ætlun þeirra
sem ráða ferðinni innan þess væri
að búa til Bandaríki Evrópu, en
þessu hefur jafnan verið mótmælt
og afgreitt sem hræðsluáróður
gegn aðild að sambandinu. Nú
bregður hins vegar svo við að í
þessari fyrstu grein er heitið
Bandaríki Evrópu einmitt eitt
þeirra nafna sem lagt er til að
nýju Evrópusambandi verði gefið.
Drögin að nýju stjórnarskránni
eru enn eitt skrefið í átt að því sí-
fellt nánara sambandi sem unnið
hefur verið að í Evrópu síðustu
áratugi. Og öllu nánara en lýst er
í drögunum verður samband ríkja
ekki. Nú er til að mynda ætlunin
að gera Evrópusambandið að sér-
stökum lögaðila sem sinni utan-
ríkismálum aðildarríkjanna og
hafi eigin utanríkisráðherra.
Einnig er verið að skoða að Evr-
ópusambandið komi sér upp sam-
eiginlegri landamæravörslu, að
völd evrópsku lögreglunnar verði
efld og að komið verði á fót emb-
ætti saksóknara Evrópu. Þetta
embætti myndi þá sjá um að
ákæra íbúa sambandsins, en þeir
væru samkvæmt drögunum orðn-
ir ríkisborgarar Bandaríkja Evr-
ópu.
Þá mun Evrópusambandið
samkvæmt drögunum koma sér
upp forseta sem gegna mun emb-
ætti nokkur ár í senn í stað þess
að ríkin skiptist á að vera í forsæti
fyrir sambandið um skamma hríð.
Eins og gefur að skilja hafa litlu
ríkin lítinn áhuga á þessu, enda
engin hætta á að forseti Evrópu-
sambandsins verði valinn úr
þeirra hópi.
Annað sem vilji stendur til að
breyta með nýrri stjórnarskrá
Evrópusambandsins er að af-
nema neitunarvald einstakra
ríkja á fleiri sviðum en þegar er
orðið. Þetta á meðal annars við
um skatta- og efnahagsmál, en
takmarkað valdsvið Evrópusam-
bandsins í skattamálum hefur
löngum verið stuðningsmönnum
Bandaríkja Evrópu þyrnir í aug-
um. Með skattlagningarvaldið í
Brussel þyrftu ríki Evrópusam-
bandsins ekki að hafa sömu
áhyggjur af samkeppni í skatta-
málum og þá væri engin hætta á
að einhver ríki gætu reynt að
bæta hag sinn með því að gerast
svo djörf að lækka skatta, eins og
Írland hefur til að mynda gert.
Með þeim breytingum sem hér
hafa verið nefndar mundi vægi
litlu ríkjanna enn minnka og var
það þó lítið fyrir. Þrátt fyrir þetta
verður þeirri vinsælu kenningu
þó vafalaust enn haldið fram í um-
ræðu hér á landi að litlu ríkin séu
bara alveg ótrúlega sterk innan
Evrópusambandsins. Með klækj-
um og samvinnu sín á milli nái
þau helstu hagsmunamálum sín-
um fram og þess vegna þurfi Ís-
lendingar ekki að óttast að þeir
myndu ekki hafa umtalsverð áhrif
á stefnu sambandsins í þeim
hagsmunamálum sem snúa að Ís-
landi.
Því er svo gjarnan haldið að Ís-
lendingum að þeim sé alveg óhætt
að gerast aðilar að Evrópusam-
bandinu, því þó þeir séu sjálfir fá-
ir og máttvana í samanburði við
stærri ríki sambandsins, þá eigi
þeir svo ágæta vini á hinum Norð-
urlöndunum. Vini sem muni
styðja þá í helstu hagsmuna-
málum þeirra. Þetta vinarþel kom
einmitt ágætlega í ljós á dögunum
þegar Svíþjóð studdi aðild Íslands
að Alþjóðahvalveiðiráðinu. Ýmsir
undruðust þennan óvænta stuðn-
ing, en svo kom auðvitað í ljós að
hann var tómur misskilningur og
mistök sem Svíþjóð vill helst leið-
rétta. Það verður athyglisvert að
sjá – ef aðildarsinnum tekst að
koma Íslandi inn í Evrópusam-
bandið – hvernig landinu mun
reiða af innan Bandaríkja Evrópu
með því að treysta á mistök góðra
frænda okkar Svía.
Eftir að drögin að nýju stjórn-
arskrá Evrópusambandsins eru
komin fram getur nú hver maður
séð að Evrópusambandið stefnir
hraðbyri í átt að Bandaríkjum
Evrópu, hvort sem það nafn verð-
ur ofan á eða ekki. Þess vegna er
engin leið að halda því fram að
fullveldi Íslands sé best tryggt
með því að gerast eitt lítið ríki
þessara nýju bandaríkja. Ekki er
heldur hægt að halda því fram að
Ísland muni hafa einhver áhrif
sem máli skipta innan þessa fyr-
irbæris, því áhrif smærri ríkjanna
fara minnkandi samkvæmt nýju
stjórnarskránni og voru þó ekki
mikil fyrir.
Það er þess vegna ekki aðeins
sjávarútvegsstefnan sem veldur
því að Ísland á ekkert erindi í við-
ræður um aðild að Evrópusam-
bandinu, þótt sjávarútvegsstefna
þess dugi út af fyrir sig sem rök-
semd gegn aðildarviðræðum.
Staðreyndin er sú að Ísland væri í
raun ekki að sækja um aðild að
Evrópusambandinu heldur væri
það að óska þess að verða inn-
limað í Bandaríki Evrópu.
Menn þurfa býsna sterka trú –
„Evrópuhugsjón“, „Evrópusam-
kennd“ eða hvað þessi trúarbrögð
annars heita – til að trúa því að Ís-
land eigi erindi í innlim-
unarviðræður við verðandi
Bandaríki Evrópu. Menn þurfa að
minnsta kosti að hafa jafn mikla
trúarsannfæringu og formaður
Samfylkingarinnar, sem telur sig
hafa skýrt og afdráttarlaust um-
boð félaga í Samfylkingunni til að
sækjast eftir innlimun, en heil
28% flokksmanna lýstu stuðningi
við stefnu formannsins.
Bandaríki
Evrópu
„Ísland væri í raun ekki að sækja um
aðild að Evrópusambandinu heldur
væri það að óska þess að verða inn-
limað í Bandaríki Evrópu.“
VIÐHORF
Eftir Harald
Johannessen
haraldurj@mbl.is
VITAÐ er að geðheilbrigðismál
á Íslandi eru í ólestri, að geðheilsa
þjóðarinnar er slæm og að 25 pró-
sent nota geð- og taugalyf af ein-
hverju tagi. Ekki skal gert lítið úr
líkamlegum orsökum geðsjúkdóma
en þeir eru jafnframt sálrænir,
andlegir og tilfinningalegir. Og
ekki skal lítið gert úr því að fólk
noti lyf, þvert á móti, en það er
varla stefnan að vera á þeim til
lífstíðar. Og í lagi að leita orsak-
anna. Getur verið að það sé of lítið
pláss fyrir sálræna og andlega
þætti í þjóðfélagi okkar, of lítið
pláss fyrir tilfinningar og tjáningu
þeirra? Mér dettur það í hug
vegna þess að ég hef ásamt öðrum
verið að mótmæla virkjunarfram-
kvæmdum á hálendinu sem ganga
of nærri því og okkur hefur verið
legið á hálsi fyrir að nota bara til-
finningar en engin rök. Það vill
reyndar til að úti í hinum stóra
heimi er komið fram nýtt orð sem
er tilfinningarök. Orðið er hæpið
að því leyti að það finnst ekki í Ís-
lendingasögunum. En það er sem-
sagt ekki hlustað á okkur, tilfinn-
ingar okkar þykja ekki haldbærar
og jafnvel hlegið að þeim.
Ef allrar nákvæmni er gætt er
það sjálfsagt ástin sem átt er við
þegar sagt er að við notum tilfinn-
ingar, því hatur er líka tilfinning.
Systur ástarinnar eru lotning, auð-
mýkt, réttlætiskennd. Reiðin teng-
ist líka ástinni þegar eitthvað er
gert á hlut ástvina manns. Svona
getur tilfinningaflóran verið marg-
slungin, kannski er hún lífríki út af
fyrir sig. En mikil bannhelgi hvílir
á ástarsambandi manns og náttúru
því samasem ekkert hefur verið
skrifað um það en orð einsog föð-
urlandsást og móðir náttúra segja
sitt.
En við höfum brugðist við þess-
um árásum á tilfinningar okkar
með því að geta nú sannað með
mælingum og útreikningum að
þessar framkvæmdir eru óarðbær-
ar, vaxtahækkandi og öll þessi orð
sem viðskiptaheimurinn heimtar.
Nú síðast hefur komið fram hug-
mynd um Háskóla á Austurlandi
sem yrði í tengslum við þjóðgarð.
En við skulum ekki láta segja
okkur að afneita tilfinningum okk-
ar. Konum var drekkt á Íslandi á
sínum tíma og núna spyr enginn
um mittismál þeirra eða dýpt
Drekkingarhyls, allir vita að þetta
var himinhrópandi óréttlæti. Við
þurfum ekki að vita hvað typpið á
Kárahnjúkavirkjun er langt til að
vita að framkvæmdin er gerræð-
isleg. Bara gljúfrin ein eru Grand
Canyon Íslands. Það þarf ekki
nema ljósmyndir af landinu sem á
að sökkva svo fólk fái sting í hjart-
að. Þennan hjartasting er ekki
hægt að mæla sem kannski fer í
taugarnar á mönnunum með mæli-
stikurnar. Án þess að gera lítið úr
mælingum þá er ekki hægt að
mæla allt. Hvorki hefur tekist að
mæla lengd ástarinnar né ummál
guðs.
Tilfinningar eru merkilegar að
því leyti að þær gefa okkur sam-
band við okkur sjálf. Það er þetta
samband sem er verið að reyna að
taka frá okkur. Það er búið að
taka frá okkur fiskimiðin, það er
verið að reyna að svipta okkur há-
lendinu, en við skulum standa vörð
um tilfinningar okkar, og heimta
aftur auðlindirnar. Tilfinningar
eru líka auðlind, úr þeim má skapa
listaverk, hversdagsleika, hug-
myndaheim, vináttu, sé þeim beitt
á velviljaðan hátt. Með tilfinning-
unum tökumst við á við að vera
manneskjur, leysum sálræn, and-
leg og félagsleg verkefni. Svo við
skulum finna pláss fyrir þær, við
getum byrjað á því að búa til litla
hillu yfir eldhúsborðinu. Það
furðulega er að íslensk náttúra
endurspeglar litróf tilfinninganna,
þar finnst alltaf samhljómur við
hvernig manni líður. Kannski má
færa rök fyrir því að íslensk nátt-
úra sé griðastaður þeim sem leita
einhvers sem þeim finnst vanta í
sinni sál. Tjáning tilfinninganna
tekur á sig óteljandi myndir sem
passa alltaf við myndir náttúrunn-
ar. Fruman, manneskjan, náttúr-
an, alheimurinn, – þetta er allt
sama myndin. Og það er aðeins
þessi hugmynd um heild sem kall-
ar fram hamingjutilfinningu.
Um ástina og aðrar
tilfinningar
Eftir Elísabetu K.
Jökulsdóttur
„Tjáning til-
finninganna
tekur á sig
óteljandi
myndir sem
passa alltaf við myndir
náttúrunnar.“
Höfundur er rithöfundur.
Í GREIN eftir Þórunni Svein-
bjarnardóttur, þingmann Samfylk-
ingarinnar, í Morgunblaðinu hinn
31. október 2002, er fjallað um lög-
gæslumálin í Kópavogi en þing-
maðurinn hallar þar verulega réttu
máli. Ber því að vekja athygli al-
mennings á eftirfarandi staðreynd-
um:
Rangt með farið varðandi um-
ferðardeild ríkislögreglustjórans.
Í grein sinni fer Þórunn rangt
með, þegar hún tjáir sig um flutn-
ing umferðardeildar ríkislögreglu-
stjórans undir daglega stjórn lög-
reglustjórans í Kópavogi. Haraldur
Johannessen ríkislögreglustjóri
hefur kynnt þessa ákvörðun sína
með fréttatilkynningu til fjölmiðla
og um málið hefur verið fjallað þar.
Tilgangur þessa breytta fyrir-
komulags er að styrkja umferðar-
löggæsluna á höfuðborgarsvæðinu.
Ákvörðun ríkislögreglustjóra kem-
ur tómu herbergi hjá lögreglunni í
Kópavogi ekkert við, eins og Þór-
unn heldur fram, enda aðstaða um-
ferðardeildarinnar fyrir hendi hjá
ríkislögreglustjóraembættinu. Þá
ber að leiðrétta það að þessi breyt-
ing á umferðardeild ríkislögreglu-
stjórans hafi verið ákvörðun dóms-
málaráðuneytisins. Það var
ríkislögreglustjóri sem ákvað þessa
breytingu í samráði við Sólveigu
Pétursdóttur dómsmálaráðherra
en einn stór kostur við embætti
ríkislögreglustjórans er sveigjan-
leiki mannafla til styrkingar lög-
gæslunni í landinu.
Rangt með farið um vilja rík-
isvaldsins varðandi forvarnir.
Þó svo að ekki sé sérstakur
hverfalögreglumaður í Kópavogi,
er engu að síður ýmsum verkefn-
um haldið úti sem falla undir þetta
hugtak, svo sem samstarf við
stofnanir ríkis og bæjar og félaga-
samtök. Má þá telja upp forvarna-
starf vegna fíkniefna við grunn-
skólana og foreldrafélög þeim
tengd, þátttöku lögreglu í for-
varnanefnd vegna vímuvarna, sam-
starf við félagsmálayfirvöld á ýms-
um sviðum, þ.m.t. barnaverndar-
yfirvöld. Einnig má nefna
umferðarfræðslu í skólum. Aldrað-
ir hafa verið heimsóttir og til
þeirra dreift límmiðum með helstu
neyðarsímanúmerum og endur-
skinsmerkjum. Þá hafa grunn-
skólanemar verið teknir í starfs-
kynningar og tekið á móti hópum
barna frá leikskólum. Ekki er
starfandi sérstök forvarnadeild hjá
lögreglunni í Kópavogi en lög-
reglumenn sem hafa nokkra sér-
hæfingu í málaflokkum þessu
tengdum hafa séð um fræðslu og
samskipti í þessum efnum. Þá skal
á það bent að lögreglustjórinn í
Kópavogi fær sérstaka fjárveitingu
til að greiða kostnað við einn fíkni-
efnalögreglumann. Þannig er rangt
með farið hjá Þórunni að vilji rík-
isvaldsins sé lítill til að bæta
grenndarlöggæslu á höfuðborgar-
svæðinu.
Rangt með farið varðandi fjölda
ófaglærðra lögreglumanna í Kópa-
vogi.
Þingmaðurinn segir að hlutfall
ófaglærðra lögreglumanna „hafi
aukist gífurlega“. Hér er átt við
lögreglumenn sem ekki hafa lokið
námi frá Lögregluskóla ríkisins.
Þetta er heldur ekki rétt. Þvert á
móti fer hlutfall ófaglærðra minnk-
andi. Af einhverjum ástæðum tek-
ur þingmaðurinn síðan dæmi um að
„á síðasta ári“ hafi hlutfall ófag-
lærðra lögreglumanna verið á
bilinu 40-50% í lögregluliðinu í
Kópavogi. Óskiljanlegt er hvers
vegna þingmaðurinn greinir ekki
frá núverandi stöðu mála, en sam-
kvæmt skráningum í starfsmanna-
skrá ríkislögreglustjórans eru nú
27 lögreglumenn við störf við emb-
ættið í Kópavogi, þar af 5 ófag-
lærðir, eða 18,5%. Á landinu öllu
eru nú 63 ómenntaðir lögreglu-
menn við afleysingastörf. Nú eru
46 lögreglunemar við nám í Lög-
regluskóla ríkisins sem útskrifast
um miðjan desember n.k. Því má
reikna með að fjöldi ófaglærðra af-
leysingamanna í lögreglu í janúar
2003 verði á bilinu 20–30 á öllu
landinu sem er lægsta hlutfall sem
verið hefur um margra ára skeið.
Gera má ráð fyrir að einhverjir
lögreglunemanna sem útskrifast í
desember muni sækja um lausar
stöður lögreglumanna í Kópavogi.
Gera verður þær kröfur til al-
þingismanna að umræður þeirra
um málefni lögreglunnar séu
byggðar á staðreyndum, en ekki
órökstuddum fullyrðingum.
Rangar staðhæfingar
þingmanns
Eftir Jónmund
Kjartansson
„Einn stór
kostur við
embætti rík-
islögreglu-
stjórans er
sveigjanleiki mannafla
til styrkingar löggæsl-
unni í landinu.“
Höfundur er yfirlögregluþjónn hjá
embætti ríkislögreglustjórans.