Morgunblaðið - 12.11.2002, Blaðsíða 31

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. NÓVEMBER 2002 31
EVRÓPUUMRÆÐAN vex dag
frá degi. Er það vel því að sann-
arlega er um stórmál að ræða, sem
skylt er að ræða fyrir alþingiskosn-
ingar. Sumir slá því fram að engin
ástæða sé til að ræða þessi mál nú,
þar sem af ESB-aðild geti ekki orðið
fyrr en um 2010. Þetta er rangt.
Óski Íslendingar aðildar væri hægt
að hefja viðræður strax á árinu 2004
eða fljótlega eftir að lokið er aðild-
arviðræðum við ríkin tíu sem nú er
rætt við. Margra ára þátttaka okkar
í EES-samstarfinu hefur m.a. leitt
til þess að Íslendingar uppfylla allar
helstu forsendur Evrópusambands-
aðildar. Þannig má gera ráð fyrir að
aðildarviðræður tækju hvorki lang-
an tíma né yrðu sérstaklega erfiðar.
Fyrir skemmstu stofnuðu and-
stæðingar Evrópusambandsaðildar
félag. Fyrir voru Evrópusamtökin,
félag Evrópusinna. Allt gott er um
þetta að segja og vonandi verður
umræðan málefnalegri en verið hef-
ur. Ýmsar furðulegar yfirlýsingar
hafa verið gefnar. Ein sú furðuleg-
asta og órökstuddasta er fullyrðing-
in um að ESB sé hálfgerð ófreskja,
skrifræðisbákn, sem ekkert gott geti
komið frá. Á sama tíma blasir sú
staðreynd við að allar Evrópuþjóðir
eru annaðhvort innan sambandsins
eða sækja fast að gerast aðilar að
ESB. Varla væri svo ef ekki væri
eftir einhverju að slægjast. Mér er
ómögulegt að skilja greinda og
gegna menn halda þessari firru fram
þvert á augljósar staðreyndir. Telja
þeir virkilega forystumenn og meiri-
hluta íbúa þessara landa svo skyni
skroppna að þeir sjái ekki hvað þeim
er fyrir bestu? Eða telja þeir þá lak-
ari föðurlandsvini en hina?
Skömmu eftir lok síðari heims-
styrjaldar fóru nokkrir franskir og
þýskir hugsjónamenn að ræða þær
hörmungar sem endurteknar stór-
styrjaldir höfðu leitt yfir lönd þeirra
og fleiri lönd í Evrópu. Þeir vildu
leita leiða til að koma í veg fyrir að
þessi ósköp endurtækju sig. Í þess-
um hópi voru Frakkarnir Jean
Monnet og Robert Schuman og
þýski stjórnmálaskörungurinn Kon-
rad Adenauer. Í heimalöndum
þeirra höfðu á einum mannsaldri
geisað þrjár stórstyrjaldir, sem
kostað höfðu óhemju fórnir í manns-
lífum og verðmætum. Þeir töldu að
binda yrði enda á fjandskap þjóð-
anna og taka upp samvinnu í þágu
friðar. Fyrsta stóra skrefið í þeirri
viðleitni var tekið 1952 með stofnun
Stál- og kolasambandsins, sem sett
var undir sameiginlega stjórn
ríkjanna. Kolin og stálið í Ruhrhér-
aði voru undirstaða vígbúnaðarins.
Þetta var upphafið að ESB, sem síð-
ar var fest í sessi með Rómarsátt-
málanum 1958.
Árangur þessa samstarfs ESB-
þjóðanna er lengsta samfellda frið-
artímabil í sögu Evrópu. Fróðir
menn fullyrða líka að meðan þetta
samstarf endist verði engin stór-
styrjöld í Evrópu. Það er ekki lítill
árangur. Annað meginhlutverk ESB
er að bæta og jafna lífskjör í Evrópu
og lyfta þeim verr settu upp. Sú er
ástæðan fyrir því að tíu þjóðir í Mið-
og Austur-Evrópu sóttust eftir aðild
og fá hana 2004. Fleiri munu fylgja
síðar. Lífskjör í ESB-löndunum hafa
stórbatnað og mest hjá fámennari
þjóðunum. Þökk sé ESB-samstarf-
inu fyrst og fremst.
Verðum brátt að velja
Mér er ljóst að Evrópusamruninn
fæst ekki án fórna og erfiðis. Annað
er ómögulegt því um er að ræða
stærstu þjóðfélagsbreytingu sem
Evrópusagan greinir frá. Ég hefi
talsvert velt því fyrir mér hvernig
við Íslendingar getum best mætt
Evrópusamrunanum. Síðustu árin
hefur niðurstaða mín verið að kostir
ESB-aðildar séu miklu fleiri en gall-
arnir. Enginn er eyland, hvorki
þjóðríki né einstaklingur. Ísland er
Evrópuþjóð sem þarf að velja sér
samstarfsmenn. Versti kosturinn er
einangrun, það sýnir sagan okkur.
Einangrun myndi leiða til stöðnunar
og okkar bestu menn færu þangað
sem tækifærin væru betri. Það er
ekkert minna í húfi.
Ég bið þá sem ekki hafa gert upp
hug sinn eða eru andstæðir aðild að
kynna sér reynslu Finna. Í Morg-
unblaðinu 26. og 27. október sl. birt-
ust viðtöl Ólafs Þ. Stephensen við
ýmsa forystumenn í stjórn- og at-
vinnumálum Finnlands. Svör þeirra
eru afar fróðleg enda margt líkt með
Finnum og Íslendingum þegar rætt
er um ESB-aðild.
Finnar, sem gengu í ESB í árs-
byrjun 1995, tóku fljótt þá stefnu að
komast í kjarna þessa samstarfs þar
sem ákvarðanir eru teknar. Á örfá-
um árum hefur hagur Finna stór-
batnað og þjóðin fyllst bjartsýni. Í
viðtölunum segir m.a.
Paavo Lipponen forsætisráð-
herra: „Af hverju ættum við að láta
öðrum eftir að taka ákvarðanirnar?
Það er grundvallarspurning.“ Væru
Norðurlöndin öll með í ESB telur
hann að þau gætu haft veruleg áhrif
á ákvarðanir a.m.k. í sumum málum.
Jafnframt telur hann aðild landsins
að myntbandalagi Evrópu efla mjög
stöðugleikann í hagkerfinu en á
hann hafi skort.
Lauri Kivinen, framkvæmdastjóri
hjá Nokia, segir ESB-aðildina hafa
öllu breytt, „án hennar hefði al-
þjóðavæðing atvinnulífsins ekki
gengið svona hratt fyrir sig“.
Jari Vilen utanríkisviðskiptaráð-
herra telur aðild að Evrópusam-
starfinu hafa eflt þjóðarstolt Finna.
Í umræðum hér hefur mikið verið
gert úr neikvæðum áhrifum ESB-
aðildar á landbúnað og sjávarútveg.
Lipponen segir landbúnað hafa verið
meðal erfiðustu mála í viðræðunum.
Hann kveður finnska bændur
ánægða með niðurstöðuna og tekist
hafi að tryggja hagsmuni landbún-
aðarins. Skógarhögg og úrvinnsla
eru meðal veigamestu atvinnugreina
Finna líkt og sjávarútvegur hjá okk-
ur. Finnum tókst að fá viðurkenndar
sérreglur um þessa starfsgrein sem
tryggja finnska hagsmuni. Er hugs-
anlegt að við gætum náð svipuðum
árangri varðandi sjávarútveginn?
Sjávarútvegsstefna ESB og staða
Íslendinga gagnvart henni verður
viðfangsefni annarrar greinar minn-
ar um Evrópusamrunann.
Evrópu-
hugsjónin
Eftir Jón
Skaftason
„Einangrun
myndi leiða
til stöðn-
unar.“
Höfundur er fyrrv. alþingismaður.
VERKEFNISSTJÓRN um
rammaáætlun kynnti fyrr á þessu
ári bráðabirgðaniðurstöður um
samanburð á 15 virkjunarkostum,
þar á meðal um Kárahnjúkavirkjun
og Norðlingaöldulón sem hvoru-
tveggja eru með réttu talin hafa
mjög mikil og neikvæð umhverfis-
áhrif. Meðal kosta í þessum verk-
efnisáfanga er svonefnd Skaftár-
veita sem fælist í að veita vatni úr
Skaftá yfir í Langasjó og þaðan
áfram vestur í Tungná. Fær sú
hugmynd afar mildilega afgreiðslu í
þessum bráðabirgðaniðurstöðum og
er talin hafa tiltölulega lítil um-
hverfisáhrif og gefa góðan hagnað á
orkueiningu.
Á kynningarfundi sem verkefn-
isstjórn rammaáætlunar efndi til
fyrr á árinu gerði ég alvarlega at-
hugasemd við þetta mat að því er
umhverfisáhrif Skaftárveitu snert-
ir. Langisjór milli Fögrufjalla að
austan og Grænafjallgarðs og
Breiðbaks að vestan er einstæð
náttúrugersemi eins og allir sem
þangað koma og horfa yfir svæðið,
til dæmis frá Sveinstindi, hljóta að
skynja. Breyting á þessu 27 km²
stöðuvatni í miðlunarlón með jök-
ulvatni væri að mínu mati óafsak-
anlegt gerræði og sama á við að
ætla sér að veita vatni Skaftár vest-
ur í Tungná. Slíka vatnaflutninga
milli vatnasviða ætti ótvírætt að
banna með lögum fyrr en seinna.
Afleiðingar aðgerða sem þessara
fyrir núverandi vatnakerfi Skaftár
frá upptökum til ósa eru lítt kann-
aðar og ófyrirséðar án umfangs-
mikilla rannsókna. Varðar það með-
al annars ferskvatnsstreymi um
Eldhraun og grunnvatnsstöðu á
stóru svæði. Með Skaftárveitu væri
verið að stórspilla hálendi Skaft-
árhrepps sem nú er að mestu
óraskað víðerni og áhrifin fyrir
ferðaþjónustu og útivist á svæðinu
yrðu mjög neikvæð. Sveitarfélagið
sem heild myndi bíða af þessu
ómældan hnekki og efnahagslegur
ávinningur fyrir heimamenn væri
hverfandi til lengri tíma litið.
Langisjór myndar ásamt Eldborga-
röðum (Lakagígum) og upptökum
Skaftár órofa heild sem þarf að
verða hluti af Vatnajökulsþjóðgarði
fyrr en seinna.
Til varnar
Langasjó og
Skaftá
Eftir Hjörleif
Guttormsson
Höfundur er fv. alþingismaður.
„Með Skaft-
árveitu væri
verið að
stórspilla
hálendi
Skaftárhrepps.“
v/Laugalæk, sími 553 3755.
Samkvæmis
fatnaður