Morgunblaðið - 19.01.2003, Blaðsíða 6

E
kkert vantar upp á andrúmið á
Kaffivagninum nema ískrið í
sveifluhurðunum – jíg jíg jíg
jíg. Við fyrstu sýn eru týp-
urnar harðsoðnar eins og í
spagettívestrum; fastagestir
við hvert borð og samræðurnar svartar og
hnausþykkar eins og kaffið. Hér þekkja
allir alla. Þeir krúnka saman, gjóa augum
og ranghvolfa, og dýfa kerskni og alvöru í
hvunndaginn.
Úti er niðamyrkur og sólin kúrir fram
eftir morgni. Enginn veitir blaðamanni eft-
irtekt. Til þess eru menn of niðursokknir í
eigin hugðarefni og ann-
arra. Kaffivagninn er
nefnilega þeirri undursam-
legu náttúru gæddur að
þar þrýtur umræðuefni
aldrei, jafnvel þótt sömu
mennirnir hittist dag eftir dag, alltaf á
sama tíma, við sama borð, með sama kaffið
og svolgri það í sig af sömu nautn.
Fátítt er að menn fái sér brauð eða syk-
ursnúð með kaffinu. Kaffið er næringin.
Annað er ofrausn. Þó heggur blaðamaður
eftir því að flugmaðurinn frá Grímsey
leggur í vana sinn að fá sér gríðarstóra
kleinu. Grímseyingar hafa aldrei verið
bangnir við að storka almættinu. Og forn-
bóksalinn, sem stendur við gluggann á
hverjum morgni og les blöðin, fær sér allt-
af jólaköku.
– Eina til tvær sneiðar, segir hann, eins
og til að leggja áherslu á að hann geti ver-
ið sveigjanlegur.
Blaðamanni er tekið ljúflega og hrjúfir
spagettítónar Morriconis hverfa úr hug-
anum. Honum er boðið að setjast hjá hópi,
sem hist hefur daglega á Kaffivagninum í
áratug.
– Þetta er þjóðfélagið í hnotskurn, hvísl-
ar að honum skákelskur lögfræðingur og
kynnir hann fyrir taflmönnunum – sæ-
greifum, flugmönnum, kaupmönnum og
leikurum.
– Við erum að redda heiminum, segir
leikari og trillukarl úr Hrísey, sem státar
af því að vera aldursforsetinn í hópnum,
þótt hann sé aðeins 79 ára.
– Og hækkum launin í bunkum, einkum
ellilífeyrisþega, skýtur sessunautur hans
inn í, sem vitanlega er ellilífeyrisþegi. Og
víst er meðalaldurinn í hærra lagi. Í það
minnsta hefur blaðamaður aldrei heyrt
fleiri gamansögur um getuleysi og viagra
og þennan morgun í Kaffivagninum.
Starfsmaður Eimskips sem heldur stolt-
ur á rómuðu dagatali félagsins, vekur máls
á forvitnilegum draumi.
– Mig dreymdi Davíð Oddsson í nótt,
segir hann. Davíð var að dansa við konuna
sína. Ég stóð á mölinni í gúmmístígvélum
og var að fylgjast með. Þá vindur Davíð
sér upp að mér og segir:
– Gott þú varst á gúmmístígvélum.
Á næsta borði sitja trillukarlar, fanga-
vörður og kennari; gamalt fólk og nýtt,
eins og Elías Mar myndi orða það.
– Hingað sækir maður andlegt þrek,
segir fangavörðurinn; óvíst hvort vegur
þyngra á metunum, kaffibollinn eða stað-
urinn.
Annar segir sögu af því að hann hafi hitt
Stefán frá Möðrudal við Kaffivagninn.
Hann sá að Stefáni leið illa og bauð honum
upp á kaffi. Þegar Stefán hafði setið með
honum drykklanga stund, sagði hann loks:
– Djöfull var kalt í nótt. Það fraus á
hlandkoppnum mínum.
Þá geymdi hann koppinn undir rúminu í
verbúðunum. Þriðji rifjar það upp að
heimasæturnar þvoðu hárið upp úr kúa-
hlandi; ein þeirra þvoði það alltaf upp úr
grænsápu á eftir.
– Hún var svo þrifin.
Það þýðir ekkert að bíða eftir því að
kaffinu sé hellt í bollann af þjónustufólk-
inu á Kaffivagninum; hér bjarga menn sér
sjálfir – líka um ábót. Í hillunum eru stytt-
ur af sjómönnum og skútum. Ein þeirra er
í plastinu.
– Á ekki að taka skútuna úr plastinu?
spyr blaðamaður í einfeldni sinni.
– Við settum hana aftur í plastið. Það er
til þess hún gulni ekki í tóbaksreyknum,
svarar afgreiðslukonan. Þótt víða sé til
siðs á veitingastöðum að hafa reyklaus
svæði, þá á það ekki við um Kaffivagninn.
– Við settum miða á borðin, en það gekk
ekki upp. Þeir bara hentu miðunum – karl-
arnir, bætir hún við og ljóst að ekki verð-
ur tjónkað við „karlana“ frekar en nátt-
úruöflin.
Trillukarlarnir biðja um viagra við kass-
ann hjá afgreiðslukonunum og fá sakkarín-
töflur eins og vant er.
– Þetta er græskulaus húmor, sem er
allt í lagi ef maður er ekki dónalegur við
þær. Hér hef ég aldrei orðið var við
ruddaskap, segir roskinn trillukarl sem er
hættur að safna fiskum og safnar nú pen-
ingum. Þá fyrst fer fólk að safna pen-
ingum þegar þeir eru fallnir úr gildi.
Einstaka stúlkur slæðast inn á Kaffi-
vagninn.
– Það er eins og sumar þeirra séu að
ögra sjálfum sér og umhverfinu, segir
íbygginn eldri maður.
Vigdís forseti lagði stundum leið sína á
Kaffivagninn. Vigdís rithöfundur kemur
þangað stundum. Og Jón Baldvin og Bryn-
dís vöndu þangað komur sínar.
– Jón Baldvin byrjaði á að halda hér
kosningafundi, segir kennari sem villist
reglulega út á svarta hafið í kaffibollanum.
Síðan hafa komið hingað fleiri stjórn-
málamenn. Þegar einn þeirra ætlaði að
fara að messa yfir okkur tæmdist stað-
urinn; það stóðu allir upp, borguðu reikn-
inginn og gengu út. Mig minnir það hafi
nú ekki verið Jón Baldvin, hann er svo
léttur og vel gefinn – skítt með pólitíkina.
Svo drekkur kennarinn síðustu kaffi-
dropana úr morgunhimninum.
Morgunblaðið/Golli
Kaffi á Kaffivagninum
SKISSA
Pétur Blöndal
brá sér niður
á Granda
ERLENT
6 SUNNUDAGUR 19. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í STYRJÖLDUM framtíðarinnar getur farið
svo að mannlausar flugvélar varpi hundruðum
vopnaðra vélmenna yfir orrustuvöllinn. Þau
sækja síðan fram í breiðfylkingu eins og sæg-
ur risastórra skordýra og gera heiftarlegar,
samhæfðar árásir á fjandmanninn. En áratug-
ir munu líða áður en þetta verður að veru-
leika. Sem stendur eru bandarískir vísinda-
menn að endurbæta ómannaðar flugvélar og
frumstæðari vélmenni sem fyrst voru gerðar
tilraunir með í Afganistan-stríðinu.
Fáir ráðamenn í herafla Bandaríkjanna spá
því að vélmenni muni einhvern tíma koma í
stað hermanna. En nýjar gerðir sem nú er
verið að hanna eru mun fullkomnari en þær
sem notaðar voru í Afganistan. Þær eiga mun
auðveldara með að komast yfir torfærur, geta
falið sig með því að senda út reykjarmökk,
kannað hvort óvinurinn beiti efnavopnum og
sent út eins konar þreifara sem getur séð fyr-
ir horn. Einnig er nú byrjað að kenna vél-
mennunum aðferðir til að rétta sig við ef þau
missa jafnvægið og þau eru búin tækjum til að
geta rakið slóð sína aftur heim ef þau missa
samband við móðurstöðina.
„Mér þykir leitt …“
Fyrirtækið sem vinnur að umræddum
rannsóknum heitir iRobot og er í Massachus-
etts. Liðsmenn varnarmálaráðuneytisins,
Pentagon, eru ekki í neinum vafa um að vél-
mennin geti hindrað mannfall meðal her-
manna.
„Mér finnst ekkert erfitt að skrifa iRobot
og segja „Mér þykir leitt að vélmennið ykkar
skyldi deyja, gætum við fengið annað?“ segir
Bruce Jette ofursti, talsmaður vélmennadeild-
ar ráðuneytisins. Hann hafði umsjón með
fyrstu tækjunum er nefndust PackBots og
kostuðu 45.000 dollara stykkið (um 3,6 millj-
ónir kr.). PackBot var tæp nítján kíló að
þyngd og fjarstýrður, hann var notaður í Afg-
anistan en áður höfðu Bandaríkjamenn að-
allega notað vélmenni við leitarstörf. Einnig
var gripið til þeirra þegar eyða þurfti skotfær-
um. Talið var að líða myndi langur tími þar til
vélmenni færu að koma að notum í landhern-
aði, mannlausar og fjarstýrðar flugvélar voru
mun einfaldari í framleiðslu.
PackBot breytti miklu. Áður þurftu menn
að láta hermann síga í streng niður í helli ef
ætlunin var að kanna hvort þar væru fjand-
menn. Maðurinn sveiflaði þá krækju inn í hell-
inn til að leita að sprengjum eða sprengju-
gildrum.
Pentagon bað nú iRobot um að endurbæta
PackBot. Nýja gerðin var búin skriðbeltum
eins og örlítill skriðdreki, gat farið upp tröpp-
ur og unnið í þriggja metra djúpu vatni. Nýi
PackBot-inn var notaður í fyrsta sinn við leit á
miklu hellasvæði í grennd við borgina Naz-
araht, skammt frá landamærunum að Pak-
istan. Hann sendi frá sér sjónvarpsmyndir og
hermennirnir gátu því kannað svæðið úr
öruggri fjarlægð.
Síðar kom í ljós að sendingarnar komust
ekki í gegnum þykka grjótveggi sumra hell-
anna. Verkfræðingur á iRobot, Tom Frost,
bjó þá til bráðabirgða endurvarpsstöðvar með
því að nota efnivið úr gömlum sovéskum vöru-
bílum sem lágu eins og hráviði á svæðinu við
Bagram-herflugvöll, skammt frá höfuðborg-
inni Kabúl. Hermennirnir spurðu Frost hvort
vélmennið gæti átt samskipti við tölvubúnað
sem er komið fyrir í herklæðum þeirra. Hann
hlóð búnaðinn kóðum sem til þess þurfti og
notaði til þess gervihnött.
Fleygt inn um glugga
Kröfurnar eru af ýmsu tagi. Stundum er
þörf á allstóru vélmenni en oft getur það verið
smávaxið. Ef barist er í borg getur komið sér
vel að það sé ekki stærra en svo að hægt sé að
fleygja því yfir múr eða inn um glugga. Þótt
getan minnki ef plássið minnkar er hugs-
anlegt að hún sé nægileg fyrir ákveðið, af-
markað verkefni. Hjá Draper Labs, öðru fyr-
irtæki í Massachusetts, er verið að hanna
vélmenni sem er aðeins rúmlega tvö kíló að
þyngd og sennilega mun það aðeins kosta
nokkur hundruð dollara.
Sumir segja að áhrifin af því að beita sæg
vélmenna verði ekki síst á andlegt þrek fjand-
mannsins.
„Þegar menn sjá eitt vélmenni nálgast er
það [aðeins] athyglisverð sjón, jafnvel þótt
það sé líka vopnað, kannski dálítið óhugn-
anlegt og full ástæða til að taka það alvar-
lega,“ segir Arniss Mangolds, yfirmaður vél-
mennaframleiðslu hjá fyrirtækinu
Foster-Miller. „En ef maður sér tíu vélmenni
nálgast verður maður dauðhræddur.“
Áðurnefndur Jette ofursti hjá Pentagon
segir hins vegar að vélmenni muni aldrei
koma alveg í staðinn fyrir lifandi hermenn.
„Ekkert þeirra er jafnöflugt og rúmlega 1.100
gramma grái hnykillinn innan í höfðinu á okk-
ur,“ segir hann.
Vopnuð vélmenni
af himnum ofan
Vélmenni á örsmáum skriðbeltum eru sögð
geta orðið mikilvæg vopn í framtíðarhernaði
Somerville í Massachusetts. AP.
AP
Helen Greiner, forstjóri og stofnandi fyrirtækisins iRobot, með vélmennið PackBot sem er um
19 kíló og var fyrst notað í Afganistan. Almenn ánægja var með frammistöðu vélmennisins.