Morgunblaðið - 02.02.2003, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 2. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í JÓRDANSKA blaðinu Jord-an Times var birt teikning ívikunni þar sem forsetiBandaríkjanna George W.Bush var í hlutverki kennara
sem stendur við landakort af
Egyptalandi og Sádi-Arabíu og seg-
ir ábúðarfullur: Menn frá þessum
löndum réðust á okkur 11. septem-
ber. Og á næstu mynd bendir hann
svo á annað kort og segir: Þess
vegna höfum við ákveðið að svara
þessum grimmdarlegu árásum með
því að sprengja Írak í loft upp.
Þetta er býsna lýsandi fyrir hugs-
unarhátt manna hér í Jórdaníu
þessa dagana og umfram allt spyr
hver annan spurningarinnar um
hvað valdi þessari ofuráherslu Bush
á að ráðast inn í Írak og segja:
Hvernig getur Bandaríkjaforseti
rökstutt að Írakar séu nú um stund-
ir bein ógn við Bandaríkin og
heimsfriðinn? Hvernig er gerlegt að
heilaþvo þjóð og fá hana til að fylgja
forseta sem er haldinn áráttu og
virðist vaka það eitt fyrir að hefna
fyrir að föður hans, Bush eldri,
tókst ekki að koma Saddam Huss-
ein frá í Flóastríðinu 1991.
Mörgum mislíkaði niðrandi tónn
Bush í garð vopnaeftirlitsmanna
Meðal almennings hér sem virðist
hafa fylgst sem einn maður með
ræðu Bandaríkjaforseta gætir einn-
ig gremju vegna þess að flestum
þótti Bush tala einstaklega niðrandi
um störf vopnaftirlitsmannanna í
Írak og fara beinlínis háðuglegum
orðum um störf þeirra.
Hann hefði þó orðið tvísaga og
margsaga því í einu orðinu hefði
hann sagt að það væri ekki þeirra
verk að finna vopn heldur afvopna
Íraka og í næstu setningu hefði
hann svo talað um að það væri hlut-
verk þeirra að hafa upp á öllum ger-
eyðingarvopnunum sem væru falin
tvist og bast um Írak.
Það er óhætt að segja að þó
stjórnvöld hér í landi séu ansi hreint
varfærin í yfirlýsingum sínum þá
fer ekki milli mála hver hugur al-
mennings er til afstöðu Bandaríkja-
manna og Breta og þeirra mikla
áhuga á að fara í stríð sem enginn
skilur tilganginn með hér og nú.
Stjórnvöld hér leyfa ekki
mótmælagöngur vegna Íraks
Það stendur arabaríkjunum og
málflutningi þeirra gegn Íraksmál-
inu verulega mikið fyrir þrifum að í
aðra röndina eru þau eindregið á
móti fyrirætlunum um hernaðarað-
gerðir og í hina röndina sæta þau
svo miklum þrýstingi frá Banda-
ríkjamönnum að sums staðar hefur
verið farið út í það að banna mót-
mælagöngur og er Jórdanía þar á
meðal. Þegar maður spyr fólk á göt-
unum um þetta eru menn argir og
segja að þetta sýni auðvitað tvö-
feldni stjórnvalda því Jórdanar til
dæmis eigi mikið undir því að ganga
ekki of langt í að styggja Banda-
ríkjamenn um of.
Menn eru minnugir þess að Jórd-
anía varð að gjalda það dýru verði í
fjárhagsaðstoð og hvers konar fyr-
irgreiðslu að Jórdanar studdu Íraka
eftir innrás þeirra í Kúveit árið
1990. Þá var þeim allt að því útskúf-
að og skrúfað fyrir alla fjárhags-
aðstoð til þeirra svo árum skipti. Og
fjárhagsvandi landsins nú, segja
menn, er slíkur að við höfum ekki
efni á að þetta endurtaki sig.
Annað andrúmsloft gagnvart
stríði í Jórdaníu en á Sýrlandi
Það fer ekki framhjá manni að
andrúmsloftið hér er töluvert öðru-
vísi en í Sýrlandi. Þar voru mót-
mælagöngur leyfðar vegna Íraks og
þar voru blöð og fjölmiðlar langtum
harðorðari og auk þess gætti ekki
þessa afgerandi stríðsótta í Sýrlandi
eins og ríður húsum hér. Menn tala
um stríðið eins og óhjákvæmilegan
hlut og eru farnir að gera ýmsar
ráðstafanir hvert þeir ætli að fara
þegar að því kemur að Bush
ákveður dagsetninguna.
Sumir segjast vera að birgja sig
upp af ýmsum nauðsynjum og þó
nokkrir ætla að byrja á því að fara
yfir til Líbanons því þar verði alla-
vega öruggara en hér.
Undarlegustu sögusagnir á kreiki
Verulegs óróa gætir meðal út-
lendinga sem annaðhvort búa hér
eða starfa hér tímabundið og telja
þeir margir að Jórdanía muni verða
hörkulega fyrir barðinu á stríðinu.
Þegar spurt er hvers vegna þeir
séu svona kvíðnir, til að mynda um-
fram Sýrlendinga sem óhjákvæmi-
lega mættu vera órólegir líka kemur
upp úr dúrnum að það eru furðuleg-
ustu sögusagnir á kreiki.
Ein er sú og menn tala um þá
kenningu í fyllstu alvöru að því er
mér virðist, að Jórdanar séu á laun
að semja við Bandaríkjamenn og
Breta um að þeir – þ.e. Jórdanar –
muni verða í framvarðarlínu land-
gönguliðsins sem ræðst inn í Írak –
að líkindum þá frá Kúveit.
Hvernig í ósköpunum fær það
staðist, hef ég spurt þetta fólk sem
segir mér þetta hvítt í framan af
skelfingu. „Það er til að Jórdanarnir
geti kallað til írösku hermannanna á
arabísku að það sé bara best fyrir
þá að gefast upp í einum hvelli.
Þetta hefði svo djúp áhrif á írösku
hermennina að þeir mundu leggja
frá sér vopnin og snúast á sveif með
Bush og öllum hans pótintátum og
hjálpa til að koma Saddam Hussein
frá völdum.“
Önnur saga er á þá leið að Írakar
hafi ekki aðeins komið gereyðing-
arvopnum sínum undan til Sýrlands
heldur einnig grafið alls konar
óþverravopn í jórdönsku eyðimörk-
inni. Sést hafi til manna vera að
moka til og frá í eyðimörkinni, eink-
um í suðurhlutanum.
Við athugun hafi þar verið íraskir
menn á ferð og þeir hafi ekki getað
gefið viðhlítandi skýringu á því hvað
þeir væru að vafstra þarna og kom-
ið með hinar fráleitustu skýringar
svo sem að þeir væru verkfræðingar
sem væru að leita að vatni og aðrir
segðust vera fornleifafræðingar að
gá hvort ekki væri eitthvað stór-
merkilegt að finna þarna í sand-
inum. Allir þessir grunsamlegu
menn hafi hins vegar verið einir á
ferð og allir verið með pokaskjatta
um öxl og þeir hafi verið ófánlegir
að sýna hvað væri í skjóðunni.
Það hefur ekki hafst upp á nein-
um sem hefur þó viljað stíga fram
og staðfesta að til þessara írösku
pokamanna hafi sannanlega sést.
Auðvitað veit maður ekki hvort á
að hlæja eða gráta þegar fólk talar
á þessa leið og enn hef ég engan
Jórdana hitt sem trúir þessari
kenningu. En þetta sýnir auðvitað
hvernig óttinn hefur náð tökum á
útlendingum hér og magnað upp
óbærilega spennu og vanlíðan meðal
þeirra.
Jórdanar eru líka hræddir
Það eru ekki aðeins útlendingar
sem bera ugg í brjósti vegna þess
sem kynni að gerast. Í skoðana-
könnun sem var gerð hér meðal al-
mennings sögðust um 80 prósent
búast við stríði, en meirihlutinn áleit
að það mundi standa stutt enda
væru Írakar vanbúnir að flestu leyti
til að heyja stríð við veldi eins og
Bandaríkin og Bretland.
Það hefur líka vakið mikið umtal
hér að Jórdanar hafa ákveðið að
leyfa Bandaríkjamönnum að hafa
ákveðna aðstöðu fyrir herlið í land-
inu einkum til að manna loftvarn-
arstöðvar og einnig mun vera í bí-
gerð að leyfa þeim að nota
jórdanska lofthelgi og segir sig
sjálft að það gæti orðið mikil búbót
fyrir herlið Bandaríkjamanna og
hugsanlegra bandamanna þeirra.
Þetta er mikil breyting frá því
sem var í Flóastríðinu 1991 og hefur
eðlilega ekki orðið til að draga úr
ótta manna hér við að Írakar muni
þá til dæmis gera árásir á Jórdaníu.
Meðal alls þorra almennings er reiði
í garð stjórnarinnar en reynt er að
láta þetta allt fara lágt og ítrekað
hefur verið margsinnis að enginn
landhernaður verði leyfður á Írak
frá jórdönsku landi.
„Margir undruðust hvað mót-
spyrna Íraka var veikburða í stríð-
inu 1991,“ sagði jórdanskur blaða-
maður við mig. „Hvernig geta þeir
þá búist við að Írakar eigi eitthvað í
þá núna þegar vopnaeftirlitsmenn
voru árum saman að störfum í Írak,
Clinton lét gera loftárásir á landið
1998 og uppbygging hefur engin
verið í landinu vegna efnahags-
þvingananna – nema þá helst í höll-
um Saddams Hussein.“
Reuters
Fánar Bandaríkjanna og Ísraels eru hér brenndir á mótmælafundi í Amman sem efnt var til vegna hótana Bandaríkjamanna um að ráðist verði á Írak. Hundruð
Jórdana tóku þátt í mótmælunum, en jórdönsk stjórnvöld eru meðal þeirra arabaríkja sem bannað hafa mótmælagöngur gegn stefnu Bandaríkjanna.
Horfur á stríði vekja
óróleika og ugg
Það er mikið rótleysi og
óróleiki í Jórdaníu nú og
verður ekki annað séð en
þar sé búist við stríði, skrif-
ar Jóhanna Kristjónsdóttir
frá Amman. Eiginlega sé
það bara spurning um
hvenær Bandaríkjamenn
láti til skarar skríða.
Búa sig
undir átök
JÓRDANSKIR embættismenn
staðfestu í lok liðinnar viku að
Bandaríkjamenn myndu láta þá
fá Patriot-flaugar, sem ætlaðar
eru til að granda flugskeytum
sem skotið hefur verið á loft.
Haft var eftir upplýsing-
aráðherra landsins að tvær til
þrjár Patriot-flaugar væru
væntanlegar.
Dagblaðið Christian Science
Monitor hafði eftir bandarískum
embættismanni að borist hefði
beiðni um gagneldflaugar frá
Jórdaníu og ákveðið hefði verið
að verða við henni. Sagði emb-
ættismaðurinn að flokkur her-
manna myndi fylgja og bætti
við: „Það er ekki hægt að
stinga þeim í jörðina og láta sig
svo hverfa.“
Jórdanía verður þar með
fimmta ríkið í þessum heims-
hluta, sem býr yfir Patriot-
flaugum. Ekki er vitað hvernig
brugðist verður við þessum tíð-
indum í Jórdaníu, en óttast er
að viðbrögð verði harkalegri en
annars staðar í arabaheiminum.
Íslamskir klerkar þar í landi
hafa þegar lýst yfir heilögu
stríði eða „jihad“ gegn banda-
rískum hagsmunum í Jórdaníu,
hvernig sem þeir kunna að
koma fram.
Stjórnarandstaðan í Jórdaníu
er Abdullah konungi reið vegna
hernaðarsamstarfsins við
Bandaríkjamenn og hafa margir
í röðum stjórnarandstæðinga
lýst yfir stuðningi við Saddam
Hussein, leiðtoga Íraks.
Jórdanía fékk 460 milljónir
dollara í aðstoð frá Bandaríkj-
unum 2002, þar af 200 millj-
ónir í hernaðaraðstoð. Á sunnu-
dag fyrir viku tilkynnti banda-
ríska sendiráðið í Amman,
höfuðborg Jórdaníu, að ákveðið
hefði verið að senda Jórdönum
145 milljónir dollara fimm mán-
uðum fyrr en ætlað var.
Önnur ríki á þessum slóðum,
sem hafa Patriot-flaugar, eru
Bharain, Kúveit, Sádi-Arabía og
Ísrael.