Morgunblaðið - 02.03.2003, Blaðsíða 60

GERÐ kvikmynda og sjónvarps-
þátta um söguleg efni hefur farið
mjög vaxandi víða um lönd á undan-
förnum árum og átt vaxandi vinsæld-
um að fagna, einkum þó sem sjón-
varpsefni. Ýmissa grasa kennir í
þessari framleiðslu, stundum eru
gerðir yfirlitsþættir um lengri eða
skemmri tímabil í sögu þjóða eða
mannkynsins, en einnig styttri þættir
um einstaklinga eða afmörkuð við-
fangsefni. Af nógu er að taka og fjöl-
breytnin vex stöðugt. Sama máli
gegnir um framsetningu, hún er ærið
fjölbreytileg. Í sumum tilvikum er
einstaklingur, oft handritshöfundur
sjálfur, í aðalhlutverki og leiðir áhorf-
andann um söguslóðir og segir um
leið frá atburðum, lýsir gangi sögunn-
ar og ýmsu því sem fyrir augu ber. Í
öðrum tilvikum er hvers kyns nútíma-
tækni notuð til að endurgera sögusvið
jafnvel ævafornra atburða, sem þá
eru gjarnan leiknir, stundum af
heimsþekktum atvinnuleikurum.
Þriðja aðferðin, sem af augljósum
ástæðum er mest notuð við gerð þátta
og mynda um sögu 20. aldar, er sú að
tengja samtímamyndir. Þar er oftast
um kvikmyndir að ræða, en stundum
eru ljósmyndir notaðar, oftast til að
fylla í skörð.
Þættirnir um sögu Íslands á 20. öld,
sem nýlega voru sýndir í Ríkissjón-
varpinu, falla undir síðastnefndu teg-
undina. Þeir byggja fyrst og fremst á
notkun kvikmynda, en í einstaka til-
vikum virtist mér ljósmyndir vera
notaðar, einkum í fyrsta þættinum.
Alls eru þetta átta þættir, hver um sig
45 mínútur að lengd, en í sjónvarpinu
voru þeir sýndir í fleiri og styttri hlut-
um.
Allmargir þættir um sögu Íslands á
20. öld hafa verið sýndir í sjónvarpi á
undanförnum árum, ýmist yfirlits-
þættir eða þættir um einstök afmörk-
uð viðfangsefni. Að minni hyggju eru
þættirnir, sem hér eru til umfjöllunar,
metnaðarfyllstu yfirlitsþættir sem
hér hafa verið gerðir, a.m.k. af þeim
sem ég hef séð. Þeir ná yfir alla 20.
öldina og spanna hinir tveir fyrstu
tímabilið frá aldarbyrjun til 1940, en
hinir sex síðari ná yfir skemmri skeið.
Myndefni í þáttunum er yfirleitt gott
og vel valið og víða hefur verið leitað
fanga við öflun þess. Eins og vænta
má eru gæði myndefnis í fyrstu þátt-
unum lakari en í hinum síðari og sum
myndskeiðin, sem sýnd eru í fyrstu
þremur þáttunum, eru að verða ansi
margþvæld. Við því er ekkert að gera,
úrvalið er ekki mikið, en öllu lakara
þótti mér að sjá sömu myndskeiðin
ganga aftur í fleiri en einum þætti, t.d.
af fólki á leið upp Bankastræti á hátíð-
isdegi.
Tónlist gegnir miklu hlutverki í
þessum þáttum og á mikinn þátt í að
skapa rétt „effect“. Því er ekki að
neita, að á stundum þótti mér valið á
tónlistinni ekki alls kostar viðeigandi
og í vissum atriðum varð það svolítið
þreytandi. Ég hef að vísu alltaf gam-
an af að heyra „Nallann“, en of mikið
má af öllu gera og óþarfi að spila hann
í hvert skipti sem verklýðsbaráttu ber
á góma. Notkun dægurtónlistar setur
á hinn bóginn skemmtilegan blæ á
suma þættina og svo var einkar vel til
fundið að láta „Pomp and Circum-
stance“ eftir Edward Elgar hljóma
undir frásögn Íhaldsflokksins á sínum
tíma.
Sú söguskoðun sem fram kemur í
þáttunum einkennist af framfara-
hyggju í anda 19. aldar manna, og er
hún mest áberandi í fyrstu þáttunum.
Handritshöfundar eru vafalaust
menn til að standa við þá sögulegu
túlkun sem fram kemur, en hætt er
við að ýmsir séu þeim ósammála um
eitt og annað, jafnt í túlkun sem
áherslum. Þeir verða hins vegar ekki
sakaðir um neins konar áróður.
Í einstaka atriðum mátti á hinn
bóginn greina sögulega ónákvæmni
og jafnvel villur. Þannig er t.d. hæpið
að halda því fram eins og gert er í 1.
þætti, að „þorri“ þjóðarinnar hafi lifað
af landbúnaði í upphafi 20. aldar. Þá
átti umtalsverður meirihluti þjóðar-
innar að sönnu enn heimili í sveitum,
en margir „sveitamenn“ höfðu höfuð-
bjargræði sitt af sjávarútvegi og
margir lifðu jöfnum höndum af sjó-
sókn og landbúskap. Á sama hátt er
hæpið að halda því fram, að „nýir“
saltfiskmarkaðir hafi opnast á Spáni á
öndverðri 20. öld. Markaðirnir voru
þegar fyrir hendi á þessum tíma, en
eftirspurnin jókst og þess vegna gátu
Íslendingar selt allan sinn saltfisk
þrátt fyrir stóraukinn afla. Alrangt er
það, sem haldið er fram í fleiri en ein-
um þætti, að bæjarútgerð hafi verið
stofnuð á Ísafirði fyrir síðari heims-
styrjöld. Þar mun átt við Samvinnu-
félag Ísfirðinga, sem að sönnu naut
velþóknunar bæjaryfirvalda en var
aldrei bæjarútgerð. Loks þótti mér
það full glannaleg fullyrðing að jarð-
neskar leifar Jónasar Hallgrímssonar
hafi verið jarðsettar á Þingvöllum.
Um það vitum við fátt með sanni.
Allar eru þessar athugasemdir
smávægilegar. Eftir stendur að þess-
ir þættir eru í senn fróðlegir og
skemmtilegir og í heildina vel heppn-
aðir. Framsetning myndefnis er ágæt
og sömuleiðis lestur þular, sem skipt-
ir miklu í gerð sjónvarpsefnis af þess-
ari gerð.
Íslandssaga í myndum og máli
SJÓNVARP
Ríkssjónvarpið
TUTTUGASTA ÖLDIN
Höfundar handrits: Hannes H. Giss-
urarson og Ólafur Þ. Harðarson. Þulur:
Ólafur Teitur Guðnason. Framleiðandi:
Jónas Sigurgeirsson. Alvís 2002.
Jón Þ. Þór
Í umsögn segir að Tuttugasta öldin
séu „metnaðarfyllstu yfirlitsþættir
sem hér hafa verið gerðir ...“
Hannes Hólmsteinn
Gissurarson
Ólafur Þ.
Harðarson
Fjaður-
magnaðir
feðgar
Sagan af Rauða drekanum
(Legend of the Red Dragon)
Bardagamynd
Hong Kong 1996. Sam myndbönd. VHS
(95 mín.) Bönnuð innan 16 ára. Leik-
stjóri: Wong Jing. Aðalleikendur: Jet Li,
Tse Miu, Chingmy Yau, Deannie Yip.
AÐDÁENDUR austurlenskra
bardagaíþrótta, einkum gúmmíkarls-
ins Jet Li, fá mikið fyrir sinn snúð yfir
The Legend of Red Dragon, aðrir
talsvert minna.
Myndin er af gamla
skólanum, samtölin í
barnabókarstíl og
persónusköpunin
sáraeinföld blanda
af þorpurum og val-
mennum en slags-
málaballettinn þeim
mun magnaðri. Jet Li leikur stríðs-
hetjuna Kwun sem finnur fjölskyldu
sína myrta er hann kemur úr æfinga-
búðum Shaolinreglunnar. Hann finn-
ur son sinn á lífi í rústunum og saman
leggja þeir land undir fót, fyrst á
flótta undan óvinunum, síðan rennur
upp stund hefndarinnar.
Hraðinn er ótrúlegur í endalausum
bardagaatriðum sem eru það fjöl-
breytileg að jafnvel temmilegir aðdá-
endur austurlenskra slagsmála-
mynda á borð við undirritaðan hafa
lengst af nokkurt gaman að. Til mik-
illa bóta eru mæðgur tvær, útsmognir
bragðarefir, sem halda húmornum
gangandi. Bandarísk talsetning kem-
ur eins og skrattinn úr sauðarleggn-
um og gefur átökunum léttúðugan
kærileysisblæ. Skaðlaus afþreying
sem maður hlýtur að lofa fyrir fimi
„leikaranna“ og útsjónarsemi leik-
stjórans. Sæbjörn Valdimarsson
Myndbönd
60 SUNNUDAGUR 2. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Sýnd kl. 2, 4, 6, 8 og 10.
Sýnd kl. 10.40. Enskur texti. Strangl.B.i. 16.
Sýnd kl. 2, 5, 8 og 10..
Sýnd kl. 2 og 8. Sýnd kl. 2, 4 og 6.
Sýnd kl. 3.50, 5.50, 8 og 10.10.
Magnaðasti spennuhrollur ársins sem hefur
allstaðar slegið í gegn.
Hefur verið líkt við “The Sixth Sense”
Stórkostlegt framhald af barna og
fjölskyldumynd Disney sem allir þekkja!
Áður en þú deyrð, færðu að sjá
SV MBL
Radío X
KVIKMYNDIR.IS
SV MBL
HK DV

SG Rás 2

ÞÞ
Fréttablaðið
Radio X
Sýnd kl. 2 og 4. Ísl.tal.
Sýnd kl. 5.45, 8 og 10.15. B.i. 16.
Norrænir kvikmyndadagar
hefjast á fimmtudaginn.
Sýnd kl . 2, 4 og 6. Ísl. tal. / Sýnd kl. 10, 11, 12, 2, 4 og 6. Ísl. tal. / Sýnd kl. 2 og 4. Ísl. tal. / Sýnd kl. 2, 4 og 6.
ÁLFABAKKI / KRINGLAN
Sýnd kl. 3.40, 5.50, 8 og 10.10. / Sýnd kl. 1.45, 3.50 , 5.50, 8 og 10.10.
Frumsýning á fyrstu stórmynd ársins
Vinsælasta myndin í Banda-
ríkjunum. 2 vikur á toppnum.
Stútfull af topp tónlist og
brjálæðri spennu.
Missið ekki af þessari mögn-
uðu mynd.
Sumir tala
um það,
aðrir fara
alla leið
Svalar stelpur.
hörkuspenna og
fjör. Með
hasargellunni
Michelle Rodrigue
úr „The Fast and
the Furious“.
ÁLFABAKKI / KRINGLAN / KEFLAVÍK / AKUREYR
TILBOÐ SEM GILDIR BARA Í KRINGLUNNI
Tilboð 300 kr. kl. 10 og 11.
Kl. 12. fá fyrstu 200 sem mæta í Disney-búningi fá frítt