Morgunblaðið - 30.03.2003, Blaðsíða 10

STRÍÐ Í ÍRAK
„Mér þætti gaman að vita hvaða afsökun Bush hefur til
að fresta „Vegvísinum“ í sjöunda sinn“ SAEB EREKAT, AÐALSAMNINGAMAÐUR PALESTÍNUMANNA
10 SUNNUDAGUR 30. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
HANS Blix, hinn sænski yfirmaður
vopnaeftirlitsliðs Sameinuðu þjóð-
anna, mun láta af störfum í lok júní,
skömmu eftir 75
ára afmælisdag-
inn. Bandarísk-
um ráðamönnum
eru starfslok
hans fagnaðar-
efni, enda saka
þeir hann um að
hafa spillt fyrir
viðleitni þeirra
til að fá alþjóða-
samfélagið til að styðja stefnu
þeirra varðandi afvopnun Íraka.
Bandarískir stjórnarerindrekar
sögðu, að brottför Blix úr embætti
muni auðvelda Bandaríkjastjórn að
fá til liðs við sig nokkra af sérfróð-
ustu mönnum heimsins um þau
skaðræðisvopn sem grunur leikur á
að sé enn að finna í Írak.
Yfirmenn í Bandaríkjaher, sem
munu hafa umsjón með afvopnun
Íraka að stríði loknu, hafa leitað til
að minnsta kosti þriggja manna í
liði Blix – tveggja sérfræðinga í
sýklavopnum og eins sem er sér-
fróður um eldflaugaáætlun Íraka.
Þetta er túlkað sem viðurkenning
af hálfu Bandaríkjamanna á sér-
þekkingu og hæfni vopnaeftirlits-
mannanna. En öðru máli gegnir um
yfirmann þeirra.
„Við teljum hann ekki hafa verið
sanngjarnan í skýrslum sínum, ekki
gagnvart okkur né hvað varðar
samvinnu Íraka,“ hefur AP eftir
háttsettum fulltrúa Bandaríkja-
stjórnar.
Blix, sem tók við sem yfirmaður
vopnaeftirlitsnefndar SÞ árið 1999,
tjáði sjónvarpsfréttamiðluninni
APTN að hann hefði fram til loka
janúar haft á tilfinningunni að frið-
samleg lausn á afvopnun Íraka
væri möguleg. Eftir það hafi
Bandaríkjastjórn misst þolinmæð-
ina og ákveðið að ekkert annað en
hernaðaríhlutun dygði til.
Blix segir í viðtali við brezka
blaðið Guardian að hann teldi að
það hefði gilt einu hvað hann hefði
sagt í skýrslum sínum til örygg-
isráðsins eftir þetta – Bandaríkja-
stjórn hefði verið staðráðin í að
beita hervaldi til að tryggja að
Saddam Hussein réði ekki yfir ger-
eyðingarvopnum. Ráðamenn í
Washington hefðu viljað fá „óyggj-
andi tryggingar fyrir því að Írakar
réðu ekki yfir neinum gereyðing-
arvonum“. „Ég gat hins vegar ekki
gefið neinar tryggingar fyrir því að
vopnaeftirlitið skilaði áþreifan-
legum árangri, jafnvel þótt við
hefðum fengið nokkra mánuði í við-
bót,“ sagði Blix. Í viðtali við AP-
fréttastofuna segir hann hins vegar
að nokkrir mánuðir til viðbótar
gætu hafa gert gæfumuninn.
Blix boðar starfslok
Gagnrýndur af Bandaríkjamönnum
Hans Blix
HERLIÐ Bandaríkjamanna hefur
hert árásir á varnarsveitir Íraka við
Bagdad og í fyrsta sinn beitt þar
Apache-árásarþyrlum. Bandamenn
urðu hins vegar fyrir miklu áróðurs-
legu áfalli í fyrrakvöld þegar
sprengja eða flugskeyti lenti á mark-
aði í Bagdad og varð að minnsta kosti
58 manns að bana. Ekki er þó ljóst
hvaðan sprengjan kom.
Hörðustu árásirnar voru á stöðvar
Íraka við hina heilögu borg shíta,
Karbala, sem er um 80 km fyrir
sunnan Bagdad. Sagt er, að Medina-
herdeildin, úrvalssveit íraska Lýð-
veldisvarðarins, sé þar til varnar og
er henni ætlað að tefja sókn banda-
manna úr vestri í átt til Bagdad.
Sóknin gegn Karbala er vandasöm
að því leyti, að bandamenn reyna
umfram allt að valda ekki tjóni á
moskum og öðrum helgum stöðum
shíta í borginni en það gæti orðið til
þess, að þeir snerust gegn banda-
mannahernum og hygðu síður á upp-
reisn gegn Saddam Hussein Íraks-
forseta og yfirráðum súnníta í
landinu.
Enn geisa harðir bardagar um
borgina Nasiriya í suðurhluta lands-
ins og einnig um Basra en þar er
sagt, að Írakar hafi skotið á fólk, sem
flýði borgina. Beina bandamenn ekki
síst spjótum sínum að byggingum
Baath-flokksins, stjórnarflokks
Saddams, í borginni enda eru þær
táknrænar fyrir völd hans þar.
Írakar skutu í gær eldflaug á Kúv-
eitborg og hittu í fyrsta sinn sjálfa
borgina. Lenti hún á stærstu versl-
unarmiðstöð borgarinnar og olli
miklu tjóni. Aðeins einn maður særð-
ist lítillega. Kúveisk yfirvöld sögðu
að líklega hefði verið notuð kínversk
flaug, „Seersucker“, sem Írakar hafa
endurbætt og kalla „Faw“. Fljúga
þær í aðeins 20–25 metra hæð yfir
jörðu og því erfitt að verjast þeim.
Donald Rumsfeld, varnarmálaráð-
herra Bandaríkjanna, sagði á föstu-
dag, að vopnum og öðrum herbúnaði
væri smyglað frá Sýrlandi inn í Írak
og varaði hann sýrlensk yfirvöld við
afleiðingum þess. Sýrlandsstjórn vís-
aði þessu á bug. Þetta væri tilraun
Bandaríkjastjórnar til að draga at-
hygli frá því, að hermenn banda-
manna hefðu ekki síður ráðist á
óbreytta borgara en hermenn í Írak.
Stjórn Írans neitar einnig fullyrð-
ingum Rumsfelds um, að hundruð út-
lægra shíta og andstæðinga Íraks-
stjórnar hafi farið inn í Írak frá Íran.
Íraskir hermenn hörfuðu í gær frá
víglínu við bæinn Qush Tapa í Norð-
ur-Írak í átt til olíuborgarinnar Kirk-
uk. Ætla þeir augljóslega að heyja
úrslitaorrustuna í borginni sjálfri.
Herða árásir á varn-
ir Íraka við Karbala
Reuters
Kúrdískir sjálfboðaliðar halda að víglínunni við bæinn Chamchamal í
Norður-Írak á föstudag, en bardagar héldu áfram þar og við Kirkuk í gær.
Suðvestur-Írak. AFP.
LIÐSMENN vopnaeftirlitssveitar
Sameinuðu þjóðanna, sem voru að
störfum í Írak í þrjá og hálfan mánuð
unz gripið var til hernaðaríhlutunar,
hafa fram til þessa ekkert mátt tala
við blaðamenn. Frá því sveitin hrað-
aði sér út úr Írak fyrir hálfum mánuði
hefur hún aðsetur á hóteli í Larnaka á
Kýpur. Og þar hafa liðsmenn hennar í
fyrsta sinn tjáð sig um sína sýn á at-
burðarásina, sem leiddi til stríðs.
Í grein í nýjasta hefti þýzka viku-
ritsins Die Zeit er það meðal annars
haft eftir vopnaeftirlitsmönnum, að
stefna Gerhards Schröders Þýzka-
landskanzlara í Íraksdeilunni hefði
verið „brjálæðisleg“.
Blaðamennirnir sem skrifa grein-
ina áttu viðræður við eftirlitsmenn á
hótelinu í Larnaka, með því skilyrði
að nöfn þeirra kæmu ekki fram, enda
skýrt kveðið á um það í starfslýsingu
þeirra skv. umboði frá öryggisráðinu
að ekki sé ætlazt til þess að þeir veiti
fjölmiðlum viðtöl.
Spurningunni um það hvort þeir
teldu að gerlegt hefði verið að komast
hjá hernaðaríhlutun svara sumir
vopnaeftirlitsmannanna játandi. Að
þeirra mati liggur meginsökin á því
að það hefði ekki reynzt unnt hjá
Frökkum, Þjóðverjum og Rússum –
misráðin „friðarstefna“ þeirra hefði
dregið máttinn úr þrýstingnum sem
stjórn Saddams Husseins Íraksfor-
seta sætti til að hlíta skilyrðum Sam-
einuðu þjóðanna um afvopnun.
Þvert nei Schröders – og Jacques
Chiracs Frakklandsforseta – við því
að möguleikanum á beitingu hervalds
væri haldið opnum með trúverðugum
hætti sögðu vopnaeftirlitsmennirnir
hafa haft mjög neikvæðar afleiðingar
á starf þeirra.
„Saddam Hussein fylgdist náið
með öllu sem gerðist í öryggisráði SÞ.
Um leið og sprungur komu í samstöð-
una þar dró úr samstarfsvilja Írak-
anna,“ hefur Die Zeit eftir einum eft-
irlitsmannanna. Aðeins þegar þrýst-
ingurinn jókst með hernaðarupp-
byggingu Bandaríkjamanna og Breta
við Persaflóa, urðu stjórnvöld í Bagd-
ad samvinnuþýðari.
Dró friðarstefna
úr friðarlíkum?
„Við vorum háðir því að hafa hinn
hernaðarlega þrýsting að baki okk-
ur,“ segir annar vopnaeftirlitsmaður.
Eftirlitsliðið hefði upplifað hinn
diplómatíska skollaleik þannig, að í
hvert sinn sem borin var fram krafa
um að málið yrði leyst með friðsam-
legum hætti, dró að þeirra mati úr
þrýstingnum á Íraksstjórn að sýna
raunverulegan samstarfsvilja og þar
með jafnframt úr líkunum á friðsam-
legri lausn, þ.e. að markmiðin um af-
vopnun Íraka næðu fram að ganga án
hernaðaríhlutunar.
Aðspurðir hvort starf vopnaeftir-
litssveitarinnar í Írak hefði frá upp-
hafi verið dæmt til að mistakast svara
eftirlitsmennirnir þó neitandi; að
þeirra mati hefði einhuga öryggisráð
SÞ hugsanlega getað þvingað fram
friðsamlega afvopnun Íraka.
Einn eftirlitsmannanna bætir hins
vegar þessari athugasemd við:
„Hvernig er bezt að meðhöndla
krabbameinsæxli – með snöggri
skurðaðgerð eða langri lyfjameðferð,
sem óvíst er hvaða árangri skilar?“
Kenna „friðar-
stefnu“ um
hvernig fór
Vopnaeftirlitsmenn SÞ tjá sig um
atburðarásina í Íraksdeilunni
HAFT var eftir ísraelskum embætt-
ismanni í gær, að Vegvísirinn svo-
kallaði, áætlun um frið í Miðaustur-
löndum, sem George W. Bush
Bandaríkjaforseti segist ætla að
birta bráðlega, yrði ekkert birtur
fyrr en að loknu Íraksstríði.
Bush sagði í fyrradag á fundi með
Tony Blair, forsætisráðherra Bret-
lands, að hann myndi brátt birta
áætlunina um frið í Miðausturlönd-
um. Þar er gert ráð fyrir sjálfstæðu
ríki Palestínumanna árið 2005.
Gagnrýnendur Bush saka hann um
að vilja lítið á sig leggja til að koma á
friði. Saeb Erekat, aðalsamninga-
maður Palestínumanna, sagði í gær,
að nóg væri komið af loforðum og
minnti á, að birtingu Vegvísisins
hefði verið frestað sex sinnum.
„Mér þætti gaman að vita hvaða
afsökun hann hefur til að fresta
henni í sjöunda sinn,“ sagði Erekat.
Ísraelar er ævareiðir þeim um-
mælum Jack Straw, utanríkisráð-
herra Bretlands, að Vesturlönd hafi
gerst sek um hræsni með því að ætl-
ast til, að Írakar færu eftir álykt-
unum Sameinuðu þjóðanna en láta
sem ekkert væri þótt Ísraelar hefðu
aldrei gert það. Var sendiherra
Bretlands í Ísrael kallaður á fund í
ísraelska utanríkisráðuneytinu þar
sem ummælum Straws var mótmælt
og þau kölluð „einstaklega ógeð-
felld“.
Yfirlýsingar Bush um áætlun um frið í Miðausturlöndum
Verður bið á vegvísi?
Gazaborg. AFP.
#  
$ 
% 
$&''
( !
% "!"
)" 
 

  
* + ,#-.+ ,#/
01+/,#*,
- 2/ 3  , +,$ * ,
%45
3)
) 6 + % , # /
, 
/7!"
   
89
 
#
:
:
-!7

  

!!"
! # #$
$  ;#  
,<7=> !&&
('=7 ''? ; ;
@;' ;   
% 
$  ;$ A
- &!7

   B;
$7="" 
%!
-C
,-
:     $&''AA
!@ & !A* "  &
D7@

   "
: 
-C7
* " 7B  ;
&
! 
;E9! 7)
#=* "A
:B !!  ;
&
!

&E &E;  
% "!"
* "  "'!& %?; &&
;'"! ; !  B
%?; &