Morgunblaðið - 30.03.2003, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 30. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Vittorio Emanuele, prins afÍtalíu, og sonur hans, Em-anuele Filiberto, fenguaftur ítölsk vegabréf í
fyrra með leyfi ítalska þingsins.
Ítalska konungsfjölskyldan var send
í útlegð 6. júní 1946 þegar Ítalía varð
lýðveldi og eftir þann dag máttu kon-
ungurinn Umberto og þeir karlmenn
sem hefðu getað tekið við krúnunni
ekki koma inn fyrir landamæri Ítal-
íu.
Vittorio Emanuele, Marina eigin-
kona hans og sonur þeirra, Em-
anuele Filiberto, komu til Rómar á
Þorláksmessu og fóru á fund páfa.
Stóð þessi heimsókn í einn dag. Þau
komu svo í tveggja daga heimsókn til
Napolí 15. mars 2003 klukkan 15.20.
Vittorio Emanuele fæddist í Na-
polí í febrúar 1937 og því aðeins 9 ára
þegar hann fór í útlegð 6. júní 1946.
Fjölskyldunni var sagt að taka sem
minnstan farangur, því þau myndu
snúa fljótt aftur til Ítalíu. Sú varð
ekki raunin. Faðir Vittorios, Um-
berto konungur, var síðastur af fjöl-
skyldunni til að yfirgefa Ítalíu, þann
13. júní 1946. Systur Vittorio Em-
anuele héldu ítölsku vegabréfunum
en móðir þeirra María José, sem var
prinsessa af Belgíu, fékk aftur
ítalskt vegabréf árið 1989.
Vittorio Emanuele minnist þess
að móðir hans hafi sagt að þegar
hann fæddist hafi verið sett stærð-
arinnar ljósblá slaufa á svalirnar á
konungshöllinni í Napolí. Sá siður er
á Ítalíu að setja slaufu á útidyrahurð
þar sem nýfætt barn á heima, annað
hvort bleika eða ljósbláa. Safnaðist
mannfjöldi fyrir framan Konungs-
höllina til að fagna því að erfingi
krúnunnar væri fæddur.
II.
Vittorio Emanuele og fjölskylda
komu með einkaflugvél vinar síns til
Napolí og voru 12 manns um borð. Á
flugvellinum höfðu 200 konungssinn-
ar beðið allt frá sólarupprás. Einnig
voru þar verðir frá Pantheon í Róm,
en þar hvíla forfeður Vittorio Em-
anuele. Napolíbúar tóku ekki vel á
móti Vittorio Emanuele og fjöl-
skyldu og sögðu: „Farið þið í burtu,
Savoia“ (ítalska konungsfjölskyldan
heitir Savoia). Fyrir utan Dómkirkj-
una voru fánar Borbone-fjölskyld-
unnar, en prinsinn af Borbone,
Carlo, var erlendis. Hann hafði látið
hafa eftir sér þegar tilkynnt var að
von væri á Vittorio Emanuele og
fjölskyldu til Napolí: „Þau hefðu get-
að farið til Rómar eða Tórínó. Þetta
er ekki þeirra borg. Ég vil minna
Napolíbúa á að Suður-Ítalir voru
þvingaðir til að sameinast Ítalíu og
það er Savoia að kenna að Suður-
Ítalía varð fyrir fjárhagshruni“.
Svar Vittorios Emanuele var eft-
irfarandi: „Ef val mitt [að koma til
Napolí] hentar ekki Borbone, amen.
En ég skil það samt ekki. Það hefur
alltaf verið gott samband á milli okk-
ar. Af hverju, einmitt núna þegar við
snúum til baka, er tekið svona á móti
okkur?“
Fyrir utan Dómkirkjuna voru
mættir hægrisinnar, atvinnuleys-
ingjar og meira segja þeir sem vilja
að Liguria-héraðið verði sjálfstætt
ríki. Kveikt var í fánum Savoia og ein
kona var flutt í burtu í sjúkrabíl.
Hellt var vatni yfir Vittorio Em-
anuele og fjölskyldu og þeim sýnd
lítilsvirðing. Búið var að loka kirkj-
unni og Savoia-fjölskyldan varð að
breyta áætlun sinni vegna aðstæðn-
anna. Vittorio Emanuele og fjöl-
skylda vildu gefa 12.000 evrur til
húsnæðis fyrir húsnæðislausa. Borg-
arstjóri Napolí vildi í fyrstu ekki
þiggja þessa gjöf, því honum þótti
Savoia-fjölskyldan vera að sýna sig
sem góðgerðarfólk. Að lokum ákvað
hann þó að taka við gjöfinni.
Svo var haldið á Pascale-stofn-
unina og þar gaf Savoia-fjölskyldan
tæki til krabbameinslækninga. Að
lokum gátu þau fengið að skoða
Dómkirkjuna. Síðan var haldið á
Circolo dell’Unione, þar sem var
haldin fjöldasamkoma fyrir kon-
ungssinna. Þaðan var haldið í San
Carlo leikhúsið, sem konungshjón-
unum Umberto og Maria José, þótti
mjög vænt um. Um kvöldið var
snæddur kvöldverður af hlaðborði
með 32 réttum. Emanuele Filiberto
fór á diskótekið La Mela með ítölsk-
um vinum sínum.
III.
Á sunnudeginum voru móttökurn-
ar betri af hálfu Napolíbúa og segir
Marina, eiginkona Vittorios Em-
anueles, að Napolíbúar hafi mikið af-
sakað sig. Kardinálinn Giordano
sagði: „Mótmælaathöfnin fyrir utan
Dómkirkjuna er ekki merki um
fjandskap, heldur bara til að láta
taka eftir sér. Þetta er líka hluti af
Napolí.“
Vittorio Emanuele sagði að sér
hafi þótt leitt það sem hafi gerst deg-
inum áður. Hann var spurður hvort
hann vildi að líkamsleifar foreldra
hans yrðu grafnar í Pantheon. Hann
segist muni tala um það þegar hann
komi til Rómar. Hann segist ekki
gera kröfur til neinna af eignum kon-
ungsfjölskyldunnar á Ítalíu og ekki
hafa áhuga á að fara í pólitík.
Hádegisverðurinn var á pitsu-
staðnum Brandi en þar var búin til
fyrsta pitsan Margherita til heiðurs
drottningunni Margherita. Hún vildi
fá mozzarellu á pitsuna með tómat
og oregon. Pitsustaðurinn Brandi
bjó til pitsur fyrir konungshöllina
þegar konungsfjölskyldan bjó í Nap-
olí frá 1931 til 1946. Undir borðum
Ítalski prinsinn og fjölskylda í Napolí
Vittorio Emanuele og Marina fyrir framan konungshöllina í Napolí.
Ítalska konungsfjölskyldan var send í útlegð frá
heimalandi sínu 1946, er Ítalía varð lýðveldi. Það
var ekki fyrr en á síðasta ári að Vittorio Em-
anuele, prins af Ítalíu, fékk leyfi til að heimsækja
landið á ný. Bergljót Leifsdóttir rekur söguna.
R
annsóknarþing
norðursins (North-
ern Research For-
um) er samstarfs-
vettvangur vísinda-
manna og stjórn-
málamanna á norð-
urslóðum, allt frá Bandaríkjunum og
Kanada í vestri um Norðurlönd og
Eystrasaltslöndin til Rússlands í
austri. Það var fyrst kallað saman á
Akureyri haustið 2000 og var síðan
haldið í annað skipti í Novgorod í
Rússlandi í fyrra.
Háskólinn á Akureyri og Stofnun
Vilhjálms Stefánssonar eru stjórn-
unarmiðstöð Rannsóknarþings og
Morgunblaðið ræddi einmitt við
Prússak þegar hann heimsótti
Stofnun Vilhjálms Stefánssonar.
„Það var mikill heiður fyrir okkur
í Novgorod að halda annað Rann-
sóknarþing norðursins í fyrra; mér
finnst það satt að segja mjög þýðing-
armikill kafli í sögu borgarinnar að
við skyldum verða fyrir valinu til
þess að halda þingið. Það frumkvæði
sem forseti Íslands, Ólafur Ragnar
Grímsson, sýndi með því að koma á
fót þessum samstarfsvettvangi fólks
frá mismunandi svæðum er stór-
merkilegt og mjög þýðingarmikið.
Ekki síst fyrir ungu kynslóðina.“
Prússak kveðst hafa hitt forseta
Íslands tvívegis á síðastliðnu ári,
fyrst þegar Ólafur Ragnar kom við í
Novgorod í opinberri heimsókn til
Rússlands og síðan á áðurnefndu
þingi í borginni. „Ég áttaði mig fljótt
á því að hann er hugsandi maður
sem á auðvelt með að ná sambandi
við fólk og það var til dæmis mikil
reynsla fyrir nemendur við háskól-
ann í Novgorod að hitta forsetann og
fá að ræða við hann.“
Prússak segist ákaflega ánægður
og þakklátur fyrir að hafa verið boð-
ið til Íslands. „Mér finnst dýrmætt
að geta hitt fólk hér og rætt við það
augliti til auglitis. Engin samskipta-
tækni getur komið í staðinn fyrir það
að fólk hittist og tali saman.“
Hvergi í Rússlandi hefur erlend
fjárfesting verið meiri í atvinnulífinu
en í Novgorod, og Prússak héraðs-
stjóri – sem setið hefur í embætti á
tólfta ár – segist telja mikla mögu-
leika á samstarfi heimamanna þar
og Íslendinga á sviði viðskipta og
menningar.“
Hann nefnir hugmynd sem komið
hafi verið á framfæri hérlendis um
vinnslu á leir til málningarfram-
leiðslu. „Á Novgorod-svæðinu er að
finna mikinn leir og við erum tilbún-
ir að aðstoða áhugasama fjárfesta á
ýmsan hátt.“ Hann segir einnig
mikla veiði stundaða í héraðinu,
bæði í ám og vötnum; fiskur sé mikil
verðmæti í augum Novgorod-búa
eins og Íslendinga. „Því er mjög
mikilvægt fyrir okkur að ræða
möguleg viðskipti á þessu sviði.“
Hann nefndi einnig lyfjaframleiðslu
og segir að í Novgorod séu menn í
stakk búnir að hefja framleiðslu
lyfja. „Í stuttu máli höfum við mik-
inn áhuga á að komast að því hvort
áhugi okkar er ekki sameiginlegur á
einhvers konar viðskiptum eða iðn-
aðarframleiðslu.“
Héraðsstjórinn segir, aðspurður,
að samskipti fólks á norðurslóðum
séu mjög mikilvæg og geti haft mikið
að segja um framtíð heimsins. „Ég
tel íbúa norðursins geta, að vissu
leyti, leikið stórt hlutverk. Fólk á
þessum svæðum hefur varðveitt
aldagamlar hefðir og menningararf,
lífsstíl, í árþúsundir. Íslendingasög-
urnar eru til að mynda ákaflega mik-
ilvægar; eitt það merkilegasta í
menningarsögu heimsins að mínu
mati.“
Hann orðar það svo að byggð á
norðurslóð eigi sér mörg þúsund ára
sögu og aðeins þjóðir með slíkan
bakgrunn séu í stakk búnar að leysa
þau vandamál sem steðja að heims-
byggðinni um þessar mundir og
vandamál þurfi ekki að vera á milli
menningarheima í norðri og suðri ef
samskipti eru á réttum forsendum.
„Efnahagslegar forsendur mega
ekki alltaf ráða ferðinni.“
Andvígur innrás í Írak
Hann segir þjóðir heims verða að
haga sér vel í því skyni að bjarga
mannkyninu frá alvarlegum afleið-
ingum. „Mannslífið er mun verð-
mætara en olía,“ segir Prússak.
„Mannslíf er mun dýrmætara en
nokkur veraldleg verðmæti.“
Prússak tekur síðan svo til orða að
þjóðir, sem ekki eigi sér að minnsta
kosti 500 ára sögu, séu ekki í stakk
búin að bera ábyrgð á framtíð alls
mannkyns. Á augljóslega við Banda-
ríkin, og svarar því játandi, þegar
spurt er. „Bandaríkin eru tiltölulega
ungt land og hafa hvorki til þess
næga sögulega hefð né reynslu.“
Prússak tekur virkan þátt í stjórn-
málum á landsvísu í Rússlandi og
liggur ekki á skoðunum varðandi
Íraksmálið, eins og heyra má. Rúss-
ar hafa mótmælt aðgerðum Banda-
ríkjamanna og Breta, og Prússak
kveðst algjörlega sammála málflutn-
ingi Vladímírs Pútín Rússlandsfor-
seta.
Þegar Prússak er spurður hvort
stríðið í Írak geti ef til vill orðið til
þess að samskipti Bandaríkjamanna
og Rússa versni á nýjan leik, að hans
mati, segir hann:
„Þá má ekki að nálgast vanda-
málið í Írak út frá því sjónarmiði
hvort aðgerðir þar stefni sambandi
okkar við Bandaríkin í hættu eða
ekki. Ég er á móti valdbeitingu og
þess vegna andsnúinn aðgerðunum í
Írak. Þær koma mér fyrir sjónir sem
algjört brjálæði af hálfu Bandaríkja-
manna. Það hefur nú sýnt sig að
Evrópubúar geta alls ekki haft nein
áhrif á Bandaríkjamenn.“
Hann endurtekur þá skoðun að
mannslíf sé það dýrmætasta sem til
er. Ekki sé hægt að bera saman
efnahagsleg gildi og lát náins ætt-
ingja, sonar eða bróður. „Öllum hlýt-
ur að þykja líf ættingja sinna það
sem mestu máli skiptir. Venjulegt
fólk í Írak er ekki frábrugðið að því
leyti. Og bandarískir hermenn sem
koma til landsins eru líka venjulegt
fólk. Þeir týna lífi. Okkur er því ekki
leyfilegt að beita valdi til að leysa
vandamál Íraka. Fyrir 20 árum var
Írak álitið vinaríki Bandaríkjanna,
þegar stríð þeirra við Íran stóð yfir;
þá var Írak ekki hluti af möndli hins
illa. Og hafa verður í huga að Sadd-
am hefur ekkert breyst; hann hefur
hagað sér eins alla tíð. Þetta er ekk-
ert annað en hræsni.“
Svo nefndi hann Júgóslavíu:
„Vandamálið sem þar ríkti hefur enn
ekki verið leyst. Milosevic er ekki
lengur við stjórnvölinn en fólk þjáist
enn; breytingar hafa engar orðið til
hins betra í Júgóslavíu. Venjulegt
fólk þjáist. Það er sorglegt þegar
venjulegt fólk þjáist, alveg sama
hvar í heiminum það er.“
Hann segist alls ekki styðja Sadd-
Mannslíf verð-
mætara en olía
Mikhaíl Prússak, héraðs-
stjóri í Novgorod í Rúss-
landi, er í opinberri heim-
sókn hér á landi í boði Ólafs
Ragnars Grímssonar, forseta
Íslands. Skapti Hallgrímsson
ræddi við Prússak.
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
„Enginn vill að annað ríki skipti sér af innanríkismálum, pólitík og efnahags-
málum. Ekki heldur Írakar,“ segir Mikhaíl Prússak héraðsstjóri Novgorod.