Morgunblaðið - 30.03.2003, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. MARS 2003 33
mál fyrir lýðræðið í landinu ef eitt dagblað bæri
höfuð og herðar yfir alla aðra á þeim markaði.
Á fjórða áratugnum fullyrtu þáverandi forráða-
menn Alþýðublaðsins, að það blað hefði verið orðið
jafnstórt Morgunblaðinu í upplagi og hafði þáver-
andi ritstjóri Alþýðublaðsins gaman af að segja þá
sögu, að hann hefði skilið eftir eitt blað í skúffu á
skrifborði sínu, þegar hann yfirgaf blaðið. Þar
hefði verið um að ræða staðfestar upplýsingar
endurskoðunarskrifstofu um upplag og seld ein-
tök Alþýðublaðsins.
Þótt Morgunblaðið sé ekki í samkeppni við
Fréttablaðið um upplag vegna þess að slík sam-
keppni getur ekki verið til staðar á milli blaðs, sem
er selt, og blaðs, sem prentar það upplag, sem því
hentar og dreifir, er ljóst að samkeppnin á milli
þeirra þriggja dagblaða sem hér eru á markaðnum
um auglýsingar er mjög hörð. Auglýsingamark-
aðurinn sveiflast eftir efnahagsástandinu. Það er
hægt að endurspegla efnahagsþróunina í landinu
með línuriti um auglýsingamagn hér í blaðinu á
undanförnum áratugum ekkert síður en með mæl-
ingum sérfræðinga.
Í ársbyrjun 2001 byrjaði verulegur samdráttur
á auglýsingamarkaðnum, þó ekki jafnmikill og fyr-
ir rúmum áratug. Þessi samdráttur jókst ekki við
útkomu Fréttablaðsins í apríllok 2001 svo nokkru
næmi. Hann hélt áfram á árinu 2002 en þó í minna
mæli en árið áður. Frá ársbyrjun 2003 hefur aug-
lýsingamagnið í Morgunblaðinu verið að aukast.
Samkeppnin kemur þó ekki síður fram í verði
auglýsinga og engin spurning er um að auglýs-
ingaverð hefur lækkað. Telja má víst að þar gæti
áhrifa Fréttablaðsins mest. Það er svo annað mál,
hvort auglýsingaverðið eins og það er nú dugar til
þess að standa undir rekstrarkostnaði blaðanna.
Morgunblaðið brást við samdrætti í auglýsingum
á árinu 2001 með miklum niðurskurði útgjalda,
sem hefur skilað sér vel og er rekstur blaðsins nú í
góðu jafnvægi eins og reyndar flest rekstrarár
þess síðustu áratugi.
Það er hins vegar áleitin spurning hvort auglýs-
ingamarkaðurinn dugar til þess að halda hér úti
þremur dagblöðum og raunar á hið sama við um
sjónvarpsstöðvarnar, þ.e. Stöð 2 og Skjá 1. Í þessu
sambandi er rétt að geta þess að um 60% af
tekjum Morgunblaðsins koma frá sölu auglýsinga
og um 40% af áskriftasölu.
Engum þarf að koma á óvart, þótt einhverjar
þreifingar hæfust um sameiningar á fjölmiðla-
markaðnum til þess að tryggja betri rekstrar-
grundvöll fjölmiðlafyrirtækjanna. Ólíklegt er að
fjársterkir aðilar séu til lengdar tilbúnir til að reka
fjölmiðla með tapi eða án þess að þeir skili við-
unandi ávöxtun þeirra fjármuna, sem í þá eru
lagðir.
Í þessum efnum hefur Morgunblaðið nokkra
sérstöðu. Blaðið hefur ekki orðið fyrir neinum
áföllum, hvorki í upplagi né auglýsingamagni,
vegna nýrrar samkeppni á blaðamarkaðnum.
Aukinni samkeppni hefur verið mætt með miklum
breytingum á blaðinu, breytingu á forsíðu og út-
gáfu á mánudögum. Framundan er mikil upp-
bygging vegna byggingar nýs prentsmiðjuhúss og
kaupa á nýrri prentvél en þar er um að ræða fjár-
festingu sem nemur um 2,5 milljörðum króna. Ný
kynslóð er að komast til áhrifa á ritstjórn blaðsins
og við rekstur þess. Það er hlutverk þeirra, sem nú
bera mesta ábyrgð á útgáfu Morgunblaðsins, að
flytja það í hendur nýrrar kynslóðar á þann veg, að
grundvallaratriði í útgáfu þess og hefðum séu í
heiðri höfð.
Það má því telja líklegt að hugsanleg endur-
skipulagning á fjölmiðlamarkaðnum snerti önnur
fjölmiðlafyrirtæki meir en Morgunblaðið.
Kröfuharðari
lesendur
Engin spurning er um
að lesendur blaða eru
kröfuharðari nú en áð-
ur. Þeir eru betur upp-
lýstir en áður. Þeir sjá betur í gegnum léleg vinnu-
brögð en áður. Og þetta á vafalaust við um aðra
fjölmiðla ekki síður en dagblöðin. Þess vegna
skiptir miklu máli fyrir dagblöð – og aðra fjölmiðla
– sem vilja halda trúverðugleika gagnvart lesend-
um sínum eða notendum að vanda vinnubrögð sín.
En það er stundum erfitt að gera lesendum til
hæfis.
Eftir að stríðið hófst í Írak og raunar í aðdrag-
anda þess hefur gífurleg vinna verið lögð í það af
hálfu ritstjórnar Morgunblaðsins að flytja af því
ítarlegar og skýrar fréttir. Í þeim efnum hefur
þurft að líta í mörg horn. Aðalfréttir blaðsins
hljóta að snúast um atburðina í Írak og hernaðar-
átökin þar. Fréttaflutningur af þeim atburðum er
flókinn. Í erlendum fréttum byggir Morgunblaðið
fyrst og fremst á fréttum frá erlendum fréttastof-
um og þær eru ekki lengur bara enskar og amer-
ískar, svo og á netútgáfum. En jafnframt er ljóst,
að hinar alþjóðlegu sjónvarpsstöðvar eru oft fyrst-
ar með fréttirnar um leið og þær eru oft óáreiðan-
legar og flytja fréttir, sem í ljós kemur að voru
ekki á rökum reistar.
Dæmi um það eru umræður á ritstjórn Morgun-
blaðsins sl. miðvikudagskvöld um áherzlur í frétt-
um blaðsins næsta dag. Síðla kvölds höfðu borizt
fréttir á sjónvarpsstöðvunum um að mikið lið
Írakshers sækti út úr Bagdad á 1.000 ökutækjum
til móts við bandaríska herliðið, sem þá sótti að
Bagdad. Klukkan fimm mínútur fyrir tólf var ljóst,
að þetta hlaut að vera aðalefni forsíðufréttar
blaðsins næsta dag. Fimm mínútum síðar var
komið í ljós, að hvorki var íraskt herlið að sækja út
úr höfuðborginni né 1.000 ökutæki nokkurs staðar
á ferð!
En jafnframt því að birta fréttir af hernaðar-
átökunum er lögð áherzla á að birta einnig fréttir
um þá sögu sem Írakar sjálfir segja af átökunum,
þ.e. að segja frá báðum hliðum. Ennfremur er lögð
áherzla á að flytja fréttir af mótmælum gegn hern-
aðaraðgerðum Bandaríkjamanna og Breta víða
um heim svo og af gagnrýni forystumanna
Frakka, Þjóðverja og Rússa svo að dæmi séu
nefnd.
Þótt mikil vinna sé lögð í að vanda þessar fréttir
sem bezt og áherzla lögð á breiðan fréttaflutning
dugar það samt ekki fyrir suma lesendur Morgun-
blaðsins. Fyrir nokkrum dögum sagði einn af
áskrifendum blaðsins upp áskrift sinni á þeirri for-
sendu, að um væri að ræða „ótrúverðugan frétta-
flutning“, blaðið hefði fallið fyrir „einhliða áróðri“
og „hunsað eða gert tortryggilegar aðrar skoðanir
á málinu“. Jafnframt að það lægi „hundflatt“ fyrir
sjónarmiðum Bandaríkjamanna.
Fréttaflutningur er eitt og erfitt að skilja ásak-
anir sem þessar um þann þátt. Annað er hvort
menn eru sammála eða ósammála þeim skoðun-
um, sem Morgunblaðið hefur sett fram um Íraks-
stríðið. Þær skoðanir koma hins vegar hvergi fram
nema í leiðurum blaðsins.
Annað dæmi um hvernig lesendur sjá efni í
Morgunblaðinu er gagnrýni, sem ritstjórn blaðs-
ins fékk vegna birtingar á upplýsingum um skatta-
mál Jóns Ólafssonar, aðaleiganda Norðurljósa hf.
Þar var um að ræða að Jón Ólafsson óskaði sjálfur
eftir því við blaðið, að unnið yrði upp úr greinar-
gerð skattrannsóknarstjóra um skattamál hans en
jafnframt unnið upp úr andsvörum hans til birt-
ingar í blaðinu. Ritstjórn Morgunblaðsins ákvað
að verða við þessum óskum Jóns og frá þeim var
sagt í blaðinu. Þegar þessar upplýsingar höfðu
verið birtar á 10 síðum að lokinni mikilli vinnu
blaðamanna barst ritstjórn blaðsins bréf, þar sem
spurt var hvers vegna verið væri að þjóna flokks-
hagsmunum Sjálfstæðisflokksins með þessari
birtingu. Þegar því var svarað að ekki væri um
slíka þjónustusemi við Sjálfstæðisflokkinn að
ræða heldur væri blaðið að verða við óskum Jóns
Ólafssonar sjálfs, sem hefði viljað hreinsa and-
rúmsloftið með þessum hætti, var spurt hvað það
ætti að þýða að verða við óskum Jóns í þessum efn-
um. Það er vandlifað!
Töluverðar umræður hafa orðið um greinaflokk
Morgunblaðsins, sem Agnes Bragadóttir skrifaði
um baráttuna um Íslandsbanka. Vangaveltur hafa
m.a. verið uppi um hvað hafi vakað fyrir blaðinu
með vinnslu og birtingu þess greinaflokks. Svarið
við þeim spurningum er einfalt og skýrt. Fyrir
Morgunblaðinu vakti ekkert annað en að gefa les-
endum sínum tækifæri til að kynnast því nýja
þjóðfélagi, sem er að verða til á Íslandi. Markmiðið
með greinum Agnesar var ekki að koma því á
framfæri að sumir í viðskiptalífinu væru góðir
kallar og aðrir væru vondir kallar. Blaðið taldi hins
vegar brýnt að fólk áttaði sig á því, hvað væri að
gerast í samfélagi okkar.
Framundan er einhver harðasta kosningabar-
átta á Íslandi um langt árabil. Morgunblaðið legg-
ur áherzlu á að auðvelda stjórnmálamönnum að
koma á framfæri upplýsingum um baráttumál sín.
M.a. með því að veita þeim sérstakan sess í blaðinu
fram að kosningum. Þegar nær dregur munu
blaðamenn Morgunblaðsins auka fréttaskrif og
frásagnir af viðburðum kosningabaráttunnar.
Áherzla verður lögð á að í þeim efnum sitji allir við
sama borð.
Annað mál er hvaða skoðunum Morgunblaðið
lýsir í forystugreinum. Með sama hætti og allir
aðrir hafa tækifæri til þess að lýsa sínum skoð-
unum á síðum blaðsins telur ritstjórn Morgun-
blaðsins að hún hafi fullan rétt á að setja fram
skoðanir blaðsins í ritstjórnargreinum án þess að
liggja undir sérstökum ásökunum fyrir þær skoð-
anir utan eðlilegrar gagnrýni og málefnalegra um-
ræðna. Það virðist vera útbreiddur misskilningur
að Morgunblaðið hafi einhvern tíma lýst yfir hlut-
leysi í þjóðfélagsátökum á Íslandi. Það hefur blað-
ið aldrei gert. Hins vegar hefur ritstjórn Morgun-
blaðsins lagt áherzlu á tvennt, sem ástæða er til að
undirstrika nú þegar kosningar nálgast:
Ritstýring Morgunblaðsins er í höndum rit-
stjórnar þess og engra annarra.
Skoðanir blaðsins, sem eru settar fram í rit-
stjórnargreinum, eru eitt. Fréttir eru annað.
Morgunblaðið/RAX
Á Reykjanesi.
Sú harða sam-
keppni, sem nú er á
blaðamarkaðnum á
milli þriggja dag-
blaða, er fagnaðar-
efni og lesendur
blaðanna munu
njóta hennar í betri
blöðum. Morgun-
blaðið, sem frá
upphafi útgáfu
blaðsins hefur verið
málsvari frjálsrar
samkeppni, lítur svo
á að samkeppni á
fjölmiðlamark-
aðnum sé af hinu
góða og að keppi-
nautar blaðsins séu
ekki bara DV og
Fréttablaðið heldur
einnig sjónvarps-
stöðvar og útvarps-
stöðvar.
Laugardagur 29. mars