Morgunblaðið - 08.04.2003, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 8. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Í KASTLJÓSI sl. sunnudag réttlætti for-
sætisráðherra afstöðu íslensku ríkisstjórn-
arinnar í Íraksmálinu og sagðist halda að
menn vildu losna við ódáminn Saddam
Hussein af valdastóli; mann sem hefði
skapað þjóð sinni hræðileg örlög og væri
valdur að dauða 500 þúsund barna á 10 ár-
um! Engin leið var að skilja þetta öðru vísi
en svo að þar væri komin skýringin á
stuðningi ríkisstjórnarinnar við blóði
drifna herferð ríkisstjórna Bandaríkjanna
og Breta á hendur Írak.
Við þessa röksemdafærslu forsætisráð-
herra er margt að athuga. Sú hálfa milljón
barna sem látið hefur lífið í Írak und-
anfarin 12 ár féll ekki fyrir harðstjórn á
heimavelli heldur fyrir því harðræði sem
Bandaríkjastjórn og bandamenn hennar
hafa beitt almenning í Írak með við-
skiptabanni sem haldið hefur verið til
streitu af fullkominni óbilgirni. Það er við-
skiptabannið sem hefur komið í veg fyrir
að börn í Írak fái lyf og matvæli og dán-
arorsök þeirra er hungur, vannæring og
sjúkdómar sem koma hefði mátt í veg fyrir.
Að kröfu Bandaríkjastjórnar var við-
skiptabannið hert að loknu Persaflóastríð-
inu 1991. Fljótlega fóru hjálparstofnanir og
mannúðarstofnanir Sameinuðu þjóðanna
að vara við skelfilegum afleiðingum þess:
hungri og barnadauða. Alþjóðaheilbrigð-
isstofnunin, WHO, Barnahjálp Sameinuðu
þjóðanna, UNICEF, og Matvælastofnun
Sameinuðu þjóðanna, FAO, hvöttu til að-
gerða og ýmsar ríkisstjórnir sem höfðu
stutt viðskiptabannið fóru að hvetja til þess
að slakað yrði á banninu eða því aflétt. Það
var þó ekki fyrr en 1996 að þessi ríkasta
þjóð veraldar samþykkti að Sameinuðu
þjóðirnar mættu hafa milligöngu um utan-
ríkisviðskipti fyrir Írak og áætluninni „mat
fyrir olíu“ var hrundið í framkvæmd.
Nauðþurftir skyldu tryggðar og barna-
dauðinn stöðvaður. En því miður. Banda-
ríkjastjórn setti svo hörð skilyrði fyrir
framkvæmd áætlunarinnar að hún reynd-
ist óframkvæmanleg með öllu. Fyrsti fram-
kvæmdastjóri hennar, Denis Halliday,
sagði af sér þess vegna árið 1998 og lýsti
hann því yfir að viðskiptabannið „jafngilti
þjóðarmorði“. Eftirmaður hans, Hans von
Sponeck, sagði af sér árið 2000 af sömu
ástæðu. En nú, þegar barist er á götum
írakskra borga og konur og börn liggja í
blóði sínu, hvetur Bandaríkjastjórn til þess
að áætluninni matur fyrir olíu verði hrund-
ið aftur í framkvæmd! Og íslenski forsætis-
ráðherrann segir að skipta verði um stjórn-
arherrann í Írak með vopnavaldi vegna
þess að hann svelti börnin í landinu í hel!
Yfirlýst markmið íslensku ríkisstjórn-
arinnar með þátttöku í árásarstríðinu gegn
Írak var að afvopna Saddam Hússein og
uppræta gerey
bandalagi hinn
fært að bíða le
um blandast h
lensku ríkisstj
stjórn og Bret
„Það krefst stu
sína“ sagði í le
varði íslensku
inn er síðari tím
Davíðs Oddsso
málefnum Írak
málamenn ver
ara. Í þessu til
Blair sem dró
þremur dögum
Bandaríkjunum
að verja vonda
hvernig stríðsh
ursvíginu í ann
fljótt að gleym
Frá því að v
sett á hefur en
rædd á alþingi
gríms J. Sigfú
þingmanna um
in upp á sex þi
harðri andstöð
Núna man Davíð eftir b
„Sú hálfa milljón barna sem l
lífið í Írak undanfarin 12 ár fé
fyrir harðstjórn á heimavelli h
ir því harðræði sem Bandarík
og bandamenn hafa beitt.“
Eftir Álfheiði
Ingadóttur
VIÐ verðum að breyta fiskveiðistjórn-
unarkerfinu, annars fer illa. Einokun fárra
útgerðarmanna yfir auðlindum lands-
manna er engu betri en yfirráð kommisar-
anna í Brussel.
T-listinn, framboð óháðra í Suður-
kjördæmi, boðar jákvæða byltingu í fisk-
veiðistjórnun. Nýtum jákvæða þætti kvóta-
kerfisins en stoppum gleypuganginn sem
einkennir stórfyrirtækin. Opnum kerfið og
hleypum ungum mönnum að.
Samþjöppun
stöðvuð nú þegar
Stærsta sjávarútvegsfyrirtæki landsins,
Brim hf., hefur leitast eftir því að hámarks
kvótaeign þeirra megi hækka úr 12% af
aflaheimildum við Íslandsstrendur í 20%. Á
nokkrum dögum yfirtók Brim hf. þrjú stór-
fyrirtæki, HB á Akranesi, Skagstrending á
Skagaströnd og ÚA á Akureyri. Þegar
stærsta fyrirtæki landsmanna biður um
meira er ekki langt í að þeir verði bæn-
heyrðir. Af hálfu Sjálfstæðisflokksins sagði
formaður sjávarútvegsnefndar orðrétt í
fréttum RÚV 21. jan. sl. um beiðni Brims
hf. „ … ef það er efnahagsleg nauðsyn að
breyta þá munu menn teygja sig til þess að
breyta …“ T-listinn segir hingað og ekki
lengra. Stöðva ber frekari samþjöppun
aflaheimilda nú þegar. Það er enginn vandi
að reikna út efnahagslega nauðsyn en þú
setur ekki sameign þjóðarinnar í hendur
örfárra einstaklinga.
Aukategundir utan kvóta
Sjávarútvegsráðherra ákvað einhliða
fyrir tveim árum að setja keilu, löngu og
skötusel í kvóta. Engin vísindaleg rök lágu
á bak við þessa ákvörðun ráðherrans held-
ur virtist frekar um að ræða þjónkun við
einstaka stórútgerðarmenn. Staðreyndin
er sú að þessar tegundir koma sem meðafli
alveg óháð kvótanum og í stað þess að þessi
meðafli komi í land er honum hent í sjóinn.
Það er því þjó
þessar tegund
til greina að ta
ufsinn er flökk
hvar við landið
nauðsynlegt a
T-listinn vill þ
tegundir.
Lín
Illu heilli tó
tvöfölduninni
þess að Einar
töldu betra fyr
að skipta línup
stað þess að h
Ég taldi þet
breytingu, end
lags vitleysa þ
Við verðum að breyta
„Með tillögum okkar í sjáva
málum er verið að stíga jákv
skref, opna fyrir nýliðun og a
framboð á fiski til landvinnsl
sem eykur atvinnu í landi.“
Eftir Kristján
Pálsson
EFTIR velheppnaðan landsfund Sjálf-
stæðisflokksins er rétt að staldra við og
skoða áherslur Sjálfstæðisflokksins í
heilbrigðismálum. Fernt ber þar hæst í
mínum huga.
Jafnrétti og valfrelsi
Sjálfstæðisflokkurinn leggur áherslu
á að allir landsmenn búi við jafnrétti og
valfrelsi og njóti fullkomnustu heil-
brigðisþjónustu sem á hverjum tíma
eru tök á að veita og að ríkisvaldið skuli
tryggja öllum landsmönnum þennan
rétt og bera ábyrgð á fjármögnun heil-
brigðisþjónustunnar. Til þess að fjár-
magn hins opinbera nýtist sem best og
að sjúklingar fái sem besta þjónustu
þarf að auka samstarf opinberra aðila
og einkaaðila um rekstur einstakra
þátta í heilbrigðisþjónustu. Hér skiptir
mestu máli sú áhersla sem lögð er á
fjölbreytt rekstrarform í öllu þáttum
þjónustunar, þó sérstaklega í heilsu-
gæslunni.
Hraða þarf kostnaðargreiningu á
þjónustu heilbrigðiskerfisins en það
er forsenda þess að hægt verði að
hverfa frá föstum fjárlögum til fjár-
mögnunar þar sem greitt er fyrir
unnin verk. Við þetta munu skapast
eðlileg rekstrarskilyrði í heilbrigð-
isþjónustunni og hagræðing, bætt og
aukin þjónusta mun fylgja í kjölfarið
þar sem nú er kominn hvati til þess
að veita þjónustu gegn greiðslu frá
hinu opinbera. Einnig skapar þetta
aukinn grundvöll til þess að semja við
einkaaðila, félagssamtök og líkn-
arfélög um að taka að sér rekstur ein-
stakra þátta þjónustunar.
Miklu máli skiptir að öldrunarþjón-
usta sé á ein
og uppbygg
heimaþjónu
Allra leiða v
hverjum og
og að hagsm
fari saman á
fái hagkvæm
þegar hann
Þegar sveit
vista sjúklin
sjúkrahúsi v
á þjónustu þ
hjúkrunarrý
þetta skapa
vinna á biðl
Sjálfstæð
Skýrar áherslur í heilbr
Eftir Þorvald
Ingvarsson
„Stefnan er breytt fjármögn
un heilbrigðisþjónustunnar,
byggð á kostnaðargreiningu
sem setur þarfir einstakling
ins í öndvegi.“
MIKILVÆG VERKEFNI
FRAM UNDAN
Nýs Alþingis og nýrrar ríkis-stjórnar í kjölfar þingkosn-inganna hinn 10. maí nk.
bíða mikilvæg verkefni. Á vettvangi
innanlandsmála ber þar hæst að
stýra efnahagsmálum þjóðarinnar á
tímum mikillar uppbyggingar á
þann veg, að efnahagslífið fari ekki
úr böndum vegna ofþenslu.
Fram undan eru svo miklar stór-
framkvæmdir á mörgum sviðum að
þess munu fá, ef nokkur dæmi í lýð-
veldissögunni. Bygging Kára-
hnjúkavirkjunar og álvers á Reyð-
arfirði. Framkvæmdir við
Norðlingaölduveitu og stækkun ál-
versins á Grundartanga. Jarðganga-
gerð á Austurlandi og Norðurlandi
auk fjölmargra annarra verkefna,
svo sem víðtækra byggingafram-
kvæmda á höfuðborgarsvæðinu og
annars staðar. Ef vel tekst til er
verið að leggja grundvöll að nýju
blómaskeið á Íslandi. En það er líka
hægt að halda þannig á málum, að
þessar miklu framkvæmdir verði til
þess að við missum stjórn á upp-
byggingunni og efnahagsmálin fari
úr böndum.
Á sviði utanríkismála bíða okkar
líka mikil verkefni. Miklar breyting-
ar eru að verða í alþjóðlegum sam-
skiptum. Sambandið á milli Banda-
ríkjanna og Evrópu er erfiðara og
flóknara en áður. Við getum staðið
frammi fyrir nýjum viðhorfum í ör-
yggismálum okkar sjálfra.
Þetta verða meginverkefni nýs
Alþingis og nýrrar ríkisstjórnar auk
fjölmargra annarra mikilvægra við-
fangsefna, sem Alþingi verður að
takast á við. Þjóðfélagið er að breyt-
ast. Viðskipta- og athafnalíf lands-
manna hefur tekið miklum breyt-
ingum. Milljarðaumsvif eru orðin
daglegt brauð og spurningar hafa
vaknað um, hvort setja þurfi við-
skiptalífinu stífari starfsramma og
efla verulega þær eftirlitsstofnanir,
sem settar hafa verið á fót til þess
að tryggja að farið sé að settum
reglum.
Stöðugar skoðanakannanir sýna
miklar sveiflur í skoðunum almenn-
ings á því, hverjum sé bezt treyst-
andi til þess að fylgja þessum mik-
ilvægu verkefnum eftir næstu árin.
Kannski má segja að þær sviptingar
séu til marks um að þjóðin sé að
hugsa og sé ekki enn búin að gera
það mál upp við sig.
Þegar sömu flokkar hafa lengi átt
aðild að ríkisstjórn koma þau sjón-
armið gjarnan upp að tími sé kom-
inn til breytinga. Slík sjónarmið
eiga að sjálfsögðu fullan rétt á sér í
lýðræðisþjóðfélagi.
Í þingkosningunum sumarið 1971
hafði Viðreisnarstjórn Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks setið sam-
tals í þrjú kjörtímabil. Stjórnar-
flokkarnir tveir misstu meiri-
hlutann í kosningunum þá um
sumarið að sumu leyti vegna eigin
mistaka en vafalaust að öðru leyti
vegna þess, að fólki hafi þótt kom-
inn tími til að breyta til. Við lok Við-
reisnartímabilsins það sumar var
komið á jafnvægi á ný í íslenzkum
þjóðarbúskap eftir eina dýpstu
kreppu 20. aldarinnar á árunum
1967–1969 og verðbólgan var í lág-
marki.
Þáverandi stjórnarandstöðuflokk-
ar mynduðu nýja ríkisstjórn, þ.e.
Framsóknarflokkur, Alþýðubanda-
lag og Samtök frjálslyndra og
vinstrimanna. Í kjölfarið fylgdi
tímabil slíkrar óðaverðbólgu, að Ís-
lendingar höfðu hvorki fyrr né síðar
kynnzt öðru eins og það tók 20 ár að
ná tökum á henni á ný.
Það væri ósanngjarnt að segja að
ríkisstjórn þessara þriggja flokka
hafi átt alla sök á því. Á tímabili
hennar skall á fyrri olíukreppan af
tveimur á einum áratug, þegar olían
hækkaði gífurlega í verði. En við-
brögð ríkisstjórnar Ólafs Jóhannes-
sonar við olíuhækkunum einkennd-
ust af mistökum og máttleysi
frammi fyrir aðsteðjandi vanda.
Jafnframt hleypti sú ríkisstjórn ör-
yggismálum þjóðarinnar í uppnám
og mikil óvissa skapaðist í stjórn-
málum landsins. Grundvöllur að því
að ná tökum á óðaverðbólgunni, sem
hófst í stjórnartíð umræddra
þriggja flokka, var lagður í kjara-
samningunum 20 árum seinna eða
snemma árs 1990, sem þrír einstak-
lingar áttu mestan heiður að, þeir
Guðmundur J. Guðmundsson, Ás-
mundur Stefánsson og Einar Oddur
Kristjánsson.
Í kjölfar þeirra kjarasamninga
kynntust Íslendingar í fyrsta sinn í
áratugi þjóðfélagi stöðugleika í
efnahagsmálum, þar sem verðbólga
var í lágmarki, bæði einstaklingar
og fyrirtæki gátu gert áætlanir til
langs tíma og kjarabætur meiri en í
manna minnum. Þessi umskipti voru
mikið fagnaðarefni fyrir þjóð, sem
hafði kynnzt því, að verðtryggðar
skuldbindingar landsmanna höfðu
hækkað um jafnvel 80% á einu ári.
Meðal þess, sem þjóðin þarf að
hugsa um næstu vikur er hvaða
stjórnmálaflokkum og stjórnmála-
mönnum hún treystir bezt til þess
að tryggja að þetta jafnvægi og
þessi stöðugleiki haldist og að ekki
fari í kjölfar þessara kosninga eins
og gerðist eftir kosningarnar 1971,
að óðaverðbólga taki völdin í efna-
hagsmálum og upplausn verði í
utanríkismálum og alþjóðlegum
samskiptum.
Spurningar af þessu tagi gerir
hver og einn kjósandi upp við sig en
niðurstaðan úr svörum kjósendanna
allra mun augljóslega ráða miklu
um það, hvernig okkur farnast
næstu árin.
Stundum er því haldið fram, að
það skipti litlu máli hvaða flokkar
eigi aðild að ríkisstjórn eða hvaða
einstaklingar sitji í ríkisstjórn.
Reynsla okkar Íslendinga á 20. öld-
inni er til marks um að slíkar stað-
hæfingar eru rangar. Það skiptir
þvert á móti miklu máli, hverjir
sitja á Alþingi og hverjir veljast til
setu í ríkisstjórn.
Þess vegna er ábyrgð hvers ein-
asta kjósanda mjög mikil og þessa
ákvörðun taka engir aðrir en þeir.