Morgunblaðið - 08.04.2003, Blaðsíða 40

40 ÞRIÐJUDAGUR 8. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ

 





   
 





   

 BRÉF
TIL BLAÐSINS
Kringlunni 1 103 Reykjavík
Sími 569 1100

Símbréf 569 1329
Netfang bref@mbl.is
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt t i l að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
ti l birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.
NÚ um stundir þykir fínt að hafa
eftir þá fullyrðingu sumra menn-
ingarvita, að ljóðið sé dautt; ef ekki
steindautt. En mér virðist, sem
einn af helstu gerendum ljóðsins í
dag, að hér sé um misskilning að
ræða. Allavega er ég ekki stein-
dauður ennþá, og ljóðin mín ekki
heldur.
Það er kominn tími til að snúa
vörn í sókn, og skilgreina að hvaða
leyti ljóðið lifir enn; en ekki bara
að hvaða leyti það hefur dáið.
Hugsa má sér að til séu þrenns
konar megintegundir af ljóðum:
Það eru þess konar ljóð sem nem-
endur á skyldunámsstigi læra að
gera sér í hugarlund; í tilraunum
sínum til að skilja blæbrigði móð-
urmálsins. Í þessu hlutverki er
ljóðið sígrænt.
Í öðru lagi eru það ljóðaleikir
fullorðinna, sem ganga undir ýms-
um nöfnum svosem tækifæriskveð-
skapur, söngtextar, hagyrðingar,
skúffuskáldskapur, leirburður o.fl.
Þessi grein hefur skroppið mjög
saman á umliðinni öld, en er þó
enn algeng.
Í þriðja lagi er það ljóðið í hinum
æðra skilningi; ljóðið sem á með
samþjöppun sinni og dýpt, að vera
best til þess fallið að sýna fram á
listrænt frjómagn þjóðtungunnar;
nokkurs konar orðagaldur sem á
að árétta stöðu þjóðtungunnar sem
í senn lýðræðislegustu, kynngi-
mögnuðustu og persónulegustu
þjóðarafurðina.
Í þessum þriðja skilningi hefur
stöðu ljóðsins hrakað nokkuð á um-
liðinni öld; en þó kannski ekki svo
mikið. T.d. sýnist mér að jafnan
hafi verið hægt að greina svosem
tug lifandi góðskálda á hverjum
tíma, og annan tug sem skortir
fjölbreytni og dýpt til að teljast í
fremstu röð; en eru þó gjarnan því
auðmeltari. Deilt er um hvort staða
þessara hágæðaskálda hafi í raun
minnkað á Íslandi á liðinni öld, eða
hvort það hafi bara verið hluti af
sjálfstæðisáróðri rímþjóðarinnar að
setja þau svo mjög á stall. Líklegt
er að ljóð séu í raun sjaldnast mik-
ið lesin. Það leiðir af eðli ljóðsins
sem samþjappaðs boðskapar. Það
nægir að lesa fáein ljóð eftir hvern
höfund með löngu millibili, til að ná
kjarnanum af því sem hann hefur
fram að færa. Líkja má ljóðaflór-
unni við hlaðborð, þar sem sum eru
líkari káli en önnur líkari kalkúna-
kjöti. Hvort tveggja er gott að fyr-
irfinna í bland í dagblöðum, tíma-
ritum og bókum, en ef menn
hungrar, þá sækja þeir þó oftar í
kjötið. Þannig vita áhugasamir
gjarnan hver bitastæðustu skáldin
eru á hverjum tíma; þótt gæðin
skipti þá ekki alltaf jafn miklu
máli.
Það sem helst vakir fyrir fólki er
það lýsir efasemdum um stöðu
ljóðsins í nútímanum, er staða þess
andspænis skáldsögunni. Enda er
skáldsagan meiri markaðsvara; á
markaðstímum. Það er hægt að
selja fólki þykkar innbundnar
skáldsögur, en ljóðin fá menn
ókeypis úr menningardálkum dag-
blaða.
Það er fýsilegt að þýða skáldsög-
ur og kynna þannig landið í útlönd-
um, en ljóðin eru illþýðanleg og í
öllu falli seig undir tönn. Því eru
þau einkum til innanlandsbrúks.
En vei þeirri þjóð sem getur
ekki einnig boðið svöngum ferða-
manni upp á kjöt en ekki bara
rjómatertu skáldsögunnar; ef eftir
er leitað. Því halda flestar vestræn-
ar þjóðir utanum tilvist ljóðskálda
sinna; líkt og um gullforðabúr sé
að ræða; til að baktryggja rétt sinn
til að teljast sjálfstæð þjóð.
Þetta endurspeglast í tilvist lár-
viðarskáldanna í Bretlandi og í
Bandaríkjunum, en einnig í því að
við hæfi þykir að Bókmenntaverð-
laun Norðurlandaráðs minni einnig
á tilvist ljóðskáldanna öðru hverju.
Og það sama á við um Íslensku
bókmenntaverðlaunin.
Ljóðið er nú ekki dauðara en
þetta!
TRYGGVI V. LÍNDAL.
Um „dauða“
ljóðsins
Frá Tryggva V. Líndal
BUSH lýsti því yfir nýlega að meg-
intilgangur krossferðarinnar í Írak
væri að losa Íraka undan óstjórn og
jafnframt að taka þjóðarauðinn, olíu-
na, úr höndum fámennrar klíku og af-
henda hann réttum eigendum,
íröksku þjóðinni. Þegar ég heyrði
þetta kom mér í hug hvort ekki væri
upplagt fyrir íslenzku þjóðina að
senda Bush bænarskrá og biðja hann
liðsinnis. Hann hlýtur að hafa nokkra
hrausta dáta aflögu til að losa Ísland
við þá fámennu klíku stráka og land-
hlaupara, sem hafa sölsað undir sig
þjóðarauðinn, fiskinn í sjónum.
Bush skuldar Íslandi stóran greiða
fyrir uppáskriftina á stríðsvíxilinn í
Prag hérna um daginn og myndi ef-
laust vera fús til að gera þetta. Þetta
myndi líka vera í samræmi við þá
stefnu hans að frelsa heiminn frá öllu
illu og færa honum auðveldan sigur til
að stæra sig af.
GEIR MAGNÚSSON,
fyrrum fisksali í Harrisburg.
Bush bjargi
Íslandi
Frá Geir Magnússyni