Morgunblaðið - 16.07.2003, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 MIÐVIKUDAGUR 16. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
MANNABEIN fannst við forn-
leifauppgröft á Hegranesþingstað,
sem fram fór dagana 30. júní til 11.
júlí í sumar. Hildur Gestsdóttir hjá
Fornleifastofnun Íslands, sem
stýrði rannsókninni ásamt Oscar
Aldred, segir beinið vera brot úr
hægri lærlegg, líklega úr konu.
Það hafi fundist í efstu ruslalögum
við búðartóft í norðausturhluta
minjasvæðisins. Hún segir ekki vit-
að hvernig eða hvers vegna það
var í búðatóftinni. Ef það sé kirkju-
garður á svæðinu þá sé líklegast að
það hafi borist þangað úr gröf sem
skorin hafi verið af yngri gröf eða
vegna annarrar röskunar á kirkju-
garðinum.
Tvö svæði grafin
Tvö svæði voru grafin á Hegra-
nesþingstað þessa daga. Kom í ljós
að búðin í norðausturhlutanum er
hlaðin úr torfi og grjóti, og að torf-
ið hefur verið skorið stuttu eftir að
gjóskan úr Heklugosinu 1104 féll.
Yfir og umhverfis tóftina voru mik-
il moldar- og móöskulög með dýra-
beinum, sem höfðu myndað lágan
garð umhverfis tóftina. Það bendir
til þess að rusli hafi verið hent rétt
utan við búðina, og líklegt er að
reglulega hafi verið mokað út úr
henni segir Hildur. Þær minjar
sem sjást á yfirboðinu virðast því
vera leifar þessara garða, en ekki
eiginlegra búðatófta. Yfir öllum
mannvistarlögum lá svo gjóska úr
Heklugosinu 1766, sem þýðir að
búðin hefur verið komin úr notkun
þegar gjóskan féll.
Hildur segir að seinna svæðið
hafi verið á mörkum hringlanga
garðs í suðurenda minjasvæðisins,
sem er um 30 metrar í þvermál, og
stærri garðs sem umlykur um átta
þúsund fermetra stórt svæði.
Þessir garðar virðast vera seinni
tíma mannvirki, þ.e. yngri en þing-
staðurinn. Ekki eru til ritaðar
heimildir um hlutverk þeirra, en
fræðimenn sem skoðuðu Hegranes-
þingstað á 19. öld lögðu fram ýms-
ar kenningar, t.d að hringlaga
garðurinn væri leifar dómhrings,
og að sá stærri væri túngarður
sels, eða jafnvel býlis segir Hildur.
Í notkun fyrir 1766
Við uppgröftinn reyndist hring-
laga garðurinn vera að mestu
byggður úr torfi, eftir 1104. Sá
stærri var úr sjávargrjóti, ekki
hlaðinn, heldur hafði grjótinu ein-
ungis verið hrúgað til að mynda
garðinn. Grjótið úr honum liggur
að hluta yfir hringlaga garðinn, og
því er stærri garðurinn yngri.
Gjóskan úr Heklugosinu 1766 lá
einnig yfir þessum minjum, og seg-
ir Hildur greinilegt að svæðið sem
þeir umlykja hafi lítið sem ekkert
verið í notkun í þónokkurn tíma áð-
ur en hún féll. Inni í hringlaga
mannvirkinu komu í ljós hugs-
anlegar grafir, sem bendir til þess
að hér hafi verið kirkjugarður.
Hún segir þörf á frekari rann-
sóknum til að staðfesta það með
vissu. Mannabeinsfundurinn veki
spurningar um hvort kirkjugarð-
urinn hafi verið í notkun samtíma
þingstaðnum.
Vill rannsaka
uppbyggingu þingstaða
Hildur segir að niðurstöður þess-
arar forrannsóknar benda til þess
að Hegranesþingstaður bjóði upp á
mikla möguleika til framtíðarrann-
sókna. Enginn heildstæður upp-
gröftur hafi farið fram á þing-
stöðum til þessa, og því megi mikið
bæta við þekkingu á gerð búða og
uppbyggingu þingstaða yfirleitt.
Hún segir einnig áhugavert að
rannsaka þróun landnýtingar á
svæðinu, sem virðist hafa verið
nokkuð fjölbreytileg.
Uppgröfturinn var þáttur í verk-
efninu Þinghald til forna. Verkefn-
isstjórar eru Adolf Friðriksson og
dr. Sigurður Líndal. Verkefnið er
styrkt af Kristnihátíðarsjóði og
unnið í samvinnu við Hólarann-
sókn, Bókmenntafélagið og Þjóð-
minjasafnið.
Mannabein
fannst á Hegra-
nesþingstað
Hér sést grjótið sem myndar hringlaga túngarð og umlykur um átta þúsund fermetra svæði. Grjótið liggur utan í
minni garði þar sem hugsanlegar grafir komu í ljós, sem bendir til þess að þar hafi verið kirkjugarður.
ENN hefur ekkert spurst til
sprengiefnisins sem rænt var úr
geymslu á Hólmsheiði í upphafi
mánaðarins. Að sögn lögreglunnar í
Reykjavík er málið enn í rannsókn,
og ekkert gefið upp að svo stöddu
um mögulegar vísbendingar eða
aðra lausn málsins.
Nauðsynlegt er, að mati samráðs-
nefndar um stórslysavarnir í iðnaði,
að finna sprengiefnageymslum nýj-
an stað. Í nefndinni sitja fulltrúar
Brunamálastofnunar, Vinnueftirlits,
Almannavarna og Hollustuverndar.
Eyjólfur Sæmundsson, forstjóri
Vinnueftirlits ríkisins og formaður
samráðsnefndarinnar, sagði í sam-
tali við Morgunblaðið að nefndin
hefði fyrir nokkrum mánuðum kom-
ið þeirri skoðun sinni á framfæri við
borgaryfirvöld að finna ætti
sprengiefnageymslum nýjan stað.
Augljóst að finna
þarf nýjan stað
„Það er augljóst í ljósi útþenslu
byggðar, og sérstaklega fyrirhug-
aðrar byggðar á Norðlingaholti, að
núverandi staðsetning er ekki full-
nægjandi,“ sagði Eyjólfur. Í reglu-
gerð um sprengiefni, sem gefin er út
af dómsmálaráðuneyti, er skýrt
kveðið á um öryggisfjarlægðir við
sprengiefnageymslur. „Við munum
fylgja málinu eftir á næstunni, og
búumst við hugmyndum frá Reykja-
víkurborg.“ Við hönnun nýrra
geymslna segir Eyjólfur að sett
verði upp nútíma öryggiskerfi, sem
gæti þeirra allan sólarhringinn.
„Nútíma tækni býður upp á lausnir í
þessum efnum, til dæmis lág-
spennukerfi. Með auknum afbrotum
og hryðjuverkum er nauðsynlegt að
hafa fullkomnustu vöktunarkerfi.“
Geymsla á Kjalarnesi
er til skoðunar
Að sögn Guðmundar Gunnarsson-
ar, yfirverkfræðings hjá Bruna-
málastofnun, er stofnuninni falið að
meta og samþykkja staðsetningu
varanlegra sprengiefnageymslna að
fengnum tillögum frá skipulagsyfir-
völdum sveitarfélags.
Salvör Jónsdóttir, sviðsstjóri
skipulags- og byggingasviðs
Reykjavíkurborgar segir unnið að
lausn málsins, en erfitt sé að finna
stað innan borgarmarka Reykjavík-
ur sem uppfylli skilyrði um öryggis-
fjarlægð við íbúðarbyggð vegna
stórrar sprengiefnageymslu. „Eina
svæðið í borgarlandinu sem kæmi
tæknilega til greina væri Kjalarnes,
af því að þar er möguleiki á yfir 1,4
kílómetra fjarlægð frá íbúðarbyggð.
Hins vegar er á svæðinu umferð og
skógrækt svo eitthvað sé nefnt,“
sagði Salvör í samtali við Morgun-
blaðið.
Hún telur eðlilegt að sveitarfélög-
in á höfuðborgarsvæðinu byggi
sameiginlega geymslu, sem til dæm-
is gæti verið staðsett í hraunum
Hafnarfjarðar.
Sprengiefnageymslur í Reykjavík eru of nálægt byggð í Norðlingaholti
Nauðsynlegt að finna nýj-
an geymslustað fyrir efnið GÓÐ laxveiði hefur verið íSelá í Vopnafirði í sumar ogmargir vænir fiskar komið á
land en í fyrradag veiddist
meðal annars 25 punda og
108 cm langur lax.
„Það er þónokkuð af fiski
miðað við árstíma og fiskur
kominn um alla á,“ segir Sig-
urður Fjeldsted leiðsögumað-
ur en síðasti hópur fékk 41
lax.
„Við höfum veitt nokkra 15
og 16 pundara og ástandið
virðist vera mjög gott.“
Sigurður segir að 20 til 30
punda laxar veiðist í Selá á
hverju ári en að stóri fisk-
urinn í fyrradag hafi verið
sérstakur. „Þetta var fallegur
og stór fiskur,“ segir Sigurð-
ur.
Á síðasta ári veiddust
meira en 1.600 fiskar í Selá.
25 punda
lax veidd-
ist í Selá
EKKI eru önnur dæmi þess að svo margar
þyrlur varnarliðsins á Keflavíkurflugvelli hafi
verið sendar í einu frá landinu til tímabund-
inna verkefna annars staðar og nú, skv. upp-
lýsingum Friðþórs Eydal, upplýsingafulltrúa
varnarliðsins. Eins og fram hefur komið voru
þrjár herþyrlur af gerðinni HH-60G Pave
Hawk sendar til Afríkuríkisins Síerra Leóne
sl. laugardag en alls voru fimm þyrlur þess-
arar tegundar á Keflavíkurflugvelli.
Skv. upplýsingum Friðþórs eru þó nokkur
dæmi þess bæði fyrr og síðar að ein eða tvær
herþyrlur hafi verið sendar frá landinu til ann-
arra verkefna, nú síðast til Evrópu sl vor á
meðan Íraksstríðið stóð yfir.
Engar reglur gagnvart íslenskum
stjórnvöldum um lágmarksfjölda
Aðspurður segir Friðþór að engar reglur
séu í gildi gagnvart íslenskum stjórnvöldum
um lágmarksfjölda þyrlna sem staðsettar eru í
varnarstöðinni. „Í bókun við varnarsamning-
inn segir að varnarliðið muni halda uppi þyrlu-
björgunarþjónustu en það er ekki skilgreint
frekar hvað í því felst. Það gefur augaleið að
flugherinn gerir hins vegar ákveðnar kröfur
[að þyrlur séu til taks] vegna F-15 þotnanna,
sem eru staðsettar hér. Það er tilgangurinn
með veru björgunarsveitarinnar hér. Þó að
þetta sé björgunarsveit sem ætlað er að bjarga
flugmönnum á vígvelli og jafnvel að baki víg-
línu óvinarins, þá fylgir hún orrustuþotunum,
sem eru hér á hverjum tíma, bæði vegna þess
hversu mikið er flogið yfir opnu hafi og eins
vegna þess hversu skjótt þarf að bregðast við
ef eitthvað bregður út af,“ segir Friðþór.
Varnarliðið heyrir undir Evrópuherstjórn
Bandaríkjanna og Evrópuherstjórn NATO og
að sögn Friðþórs er ástæða flutnings varn-
arliðsþyrlnanna til Afríku sú að Evrópuher-
stjórnin ákvað að nýta þau tæki sem hún hefur
yfir að ráða til að leysa verkefni sem henni
voru falin í Afríku og er þyrlubjörgunarsveit
varnarliðsins, sem er faststaðsett á Íslandi, sú
eina sem bandaríski flugherinn hefur yfir að
ráða í Evrópu.
Ekki hefur verið ákveðið hvenær þyrlurnar
verða fluttar á ný til Íslands en að sögn Frið-
þórs munu þær koma aftur. Landhelgisgæsl-
unni var tilkynnt um flutning varnarliðsþyrln-
anna frá Íslandi til Afríku fyrir sl. helgi.
Hafsteinn Hafsteinsson, forstjóri Landhelg-
isgæslunnar, segir að verið sé að skoða hvaða
áhrif þetta hafi á skipulagið hjá Landhelg-
isgæslunni. Hann segir fleiri dæmi um að
varnarliðsþyrlur hafi verið sendar úr landi og
það sé ævinlega tilkynnt og það sé gagn-
kvæmt. Þegar svona stendur á hjá Gæslunni
sé varnarliðinu ætíð gert viðvart. Hafsteinn
segir að full björgunargeta sé til staðar þrátt
fyrir að þrjár af fimm þyrlum varnarliðsins
séu ekki til staðar á næstunni, en ekki megi
mikið út af bregða. „Það er lögð mikil og góð
áhersla á gott viðhald á þyrlunum okkar og við
höfum mjög færa menn á því sviði. Þetta bless-
ast allt.“
Ekki áður sendar svo
margar þyrlur úr landi
Ljósmynd/Hilmar Bragi Bárðarson
Þrjár af fimm þyrlum varnarliðsins í Keflavík hafa verið fluttar úr landi til verkefna í Afríku.