Morgunblaðið - 16.07.2003, Blaðsíða 22

LISTIR
22 MIÐVIKUDAGUR 16. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Markaðsvæðing
Grein Hendriks Wivels fylgdi þessi
skrýtna mynd Patriciu Piccinis í Ástr-
alska skálanum af listamanni – eða list-
rýni framtíðarinnar.Þ
AÐ er margt að gerast á myndlist-
arvettvangi um þessar mundir,
Matthew Barney á Nýlistasafninu,
Tvíæringurinn í Feneyjum á fullu,
nýafstaðin er stærsta lista-
kaupstefnan heims í Basel. Heilt Reykjavík-
urbréf tileinkað tvíæringnum þó aðallega sýn-
ingarstjórum og markaðsvæðingu myndlistar í
blaðinu sunnudaginn 6. júlí. Allt mjög gott og
skal rétt vikið að öllu þessu, jafnaðarlega fleiri
hliðar á teningnum en að naflanum snýr.
Hér mætti nefna marga aðra mikilsháttar
viðburði; sýningu í tilefni þess að 500 ár eru liðin
frá fæðingu ítalska manieristans Parmigianino í
Vínarborg, lýkur 15. september. Manierismi var
millistigið frá endurreisn til barrokks og Parm-
igianino er sagður einn þeirra sem höfðu enda-
skipti á málverkinu með táknsögulegri drama-
tík, auknu ljósflæði og meiri litastyrk. Í
Hamborg er að ljúka
sýningu á málverkum
Lúkasar Cranach
eldri, tilefnið að 450 ár
eru liðin frá andláti
hans. Til Graz, menn-
ingarborgar Evrópu
2003, streymir fólk frá öllum heimshornum,
meðal annars til að berja augum framkvæmdina
Venus í Pels. Með sýningum og ýmsum uppá-
komum er brugðið ljósi á æviverk sagnfræð-
ingsins og rithöfundarins Leopold von Sacher-
Masoch (1836–1895), sem maskóisminn er heit-
inn eftir, en Graz var fæðingarborg hans, – til
24. ágúst. Í Basel/Münchenstein hefur verið
opnuð viðamikil sýning á verkum Dieter Rot og
heldur áfram í Museum Ludwig í Köln, opnuð
18. október og lýkur 11. janúar 1904, þarnæsti
áfagastaður MoMa í New York. Þá er þetta ár
Paul Klee með sýningum í Lichtenstein, Len-
bachhaus í München, Þjóðlistahöllinni í Bonn,
Stofnun Beyler í Basel og Listhöllinni í Bremen.
Ennfremur Kasimir Malewitsch með stórsýn-
ingum í Berlín og París og Martin Kippenber-
ger (í tilefni 50 ára afmælis hans!) í Karlsruhe,
Braunsweig og Tübingen. Loks van Gogh, með
sýningum í Kröller-Müller-safninu Otterloo,
tveim sérsýningum í van Gogh-safninu í Amst-
erdam og endurnýjaðri vinnustofu hans í Nuen-
en í Hertogenbosch, lykilsýning sem stendur
frá 9. september til 4. janúar 2004. Þetta aðeins
örlítil upptalning á mögnuðu úrvali í álfunni um
þessar mundir.
– Mikill viðburður að fá sýnishorn af mynd-
heimi Matthews Barneys hingað, en þó enginn
heimsviðburður í þessu formi, húsnæði Ný-
listasafnsins of einhæft, hrátt og takmarkað. En
um leið og þakkað skal með virktum fyrir sig
verður manni ósjálfrátt hugsað til þess að það
er ekki nema rúmlega þriggja klukkustunda
flug til Frankfurt og þaðan tveggja tíma
skemmtileg lestarferð til Kölnar, hvar stór og
mikil sýning á Cremaster verkum listamanns-
ins var uppi í nokkra mánuði, og mikla athygli
vakti. Ekki ýkja langt síðan það tók 10 klukku-
tíma að komast með áætlunarbílnum til Ak-
ureyrar! Hef lengi velt því fyrir mér hvað veld-
ur að Ísland virðist eina landið þar sem ekki er
efnt til skipulegra ferða á stórsýningar á meg-
inlandinu. Fyrir framan söfn og sýningarhallir
má jafnaðarlega sjá einn þó frekar fleiri stóra
langferðabíla sem flytja fólk á mikilsháttar við-
SJÓNSPEGILL
Bragi
Ásgeirsson
bragi@internet.is
burði, til að mynda nær allt-
af eitthvað af slíkum fyrir
framan Lousiana í Humle-
bæk, og svo er sérstakt
bílastæði fyrir þá undir
Louvre í París, þar krökkt
af þeim allan ársins hring enda
munu 6 milljónir sækja safnið ár
hvert.
Ekki tókst mér aðkomast á lista-kaupstefnunaBasel þrátt
fyrir góðan vilja og það
hafi lengi verið á stefnu-
skránni, er ákveðinn að
fara vel undirbúinn
næst, svo fremi sem al-
mættið lofar. Tvíæring-
inn í Feneyjum hyggst
ég skoða í haust þegar
meiri yfirsýn hefur
fengist yfir fram-
kvæmdina í heild,
markaðssetningin og
hávaðinn minni. Bágt að
hugsa til þess að þessir
stóru listviðburðir sem í heild
draga að sér fleiri gesti en
knattspyrnuleikir skuli margir
fara framhjá Íslendingum, sem
telja sig fremsta þjóða í al-
þjóðavæðingu, eru þó mikið til
út úr myndinni hvað hreyf-
anleika, gagnsæi og skipulegt
upplýsingaflæði snertir. Það
er bjargföst trúa mín að við
eigum öðru fremur að huga
að meira upplýsingaflæði og
öflugri innlendri listsköpun
um leið og við nálgumst
heimslistina í návígi. Ef við
tökum stefnuna að virkri
alþjóðavæðingu er inn-
flutningur á brotabroti
heimslistarinnar naum-
ast rétta leiðin, frekar
opna leiðir til útflutn-
ings jarðbundinnar list-
sköpunar.
Svo við lítum í eigin
barm og kryfjum að-
stæðurnar felst mikill
lærdómur í rann-
sóknum á þróunarferl-
inu meðal stærri þjóða. Þannig mun kostnaður
af þriðja hluta Cremaster (af fimm) hafa numið
5 milljónum dollara. Gerir eitthvað um og yfir
280 miljónir íslenzkar krónur, sem er samanlagt
framlag íslenzka ríkisins til listaverkakaupa
næstu 30 árin (!), ef örlætið verður á sömu nót-
unum. Ætti að vera klárt að enginn fer út í slík-
ar risaframkvæmdir, sem ekki hefur bakland,
og Matthew Barney er fjarri því einsdæmi vest-
an hafs, minnumst Bruce Nauman. Til kemur
hnitmiðuð markaðsvæðing þrautþjálfaðs fólks
sem veit fram í fingurgóma hvað það er að gera,
hefur enda reynsluna. Enn eitt dæmið, að þegar
Jenny Holzer sló í gegn með braki á Fen-
eyjatvíæringnum um árið, fékk jafnvel gull-
pálmann ef ég man rétt, vakti það enn meiri
athygli hvað mikla peninga Bandaríkin settu í
markaðssetninguna. Slíkur fjáraustur hafði
trauðla sést áður og nú fóru fleiri þjóðir að for-
dæmi þeirra, ekki síst Þýskaland með alla
stóru bankana og harða markið. Fjöldi
aðstoðarmanna kemur með lista-
mönnunum á staðinn, bæði til að
aðstoða við uppsetningu verka og
markaðssetningu þeirra, allt sett í
gang.
Trúlega setur svima að ein-
hverjum við lesturinn, ekki síst
fjárveitingarvaldinu, og öðrum
ráðamönnum sem eru eins og álf-
ar komnir úr klettum í þessum
mikilvægu málum.
Á síðustu áratugum hafa
mjúku gildin fengið æ meira
vægi í heiminum eftir að iðn-
væðing, stóriðja og blind gróða-
hyggja höfðu haft forgang lungann
af liðinni öld. Menn hafa uppgötvað
að verndun náttúrunnar ásamt vit-
rænni nýtingu skilar til að mynda
stórum meiri verðmætum til lengri
tíma litið en eyðing hennar, og þar
sem sköpuð eru skilyrði fyrir líf
rúlla peningarnir. Þessar nýju
áherslur hafa margfaldað streymi
fjármagns til mjúkra gilda, lista
og forvörslu eldri minja, líkt og
allir sem eitthvað líta í kringum
sig utan landsteinanna verða
varir við. Húsagerðarlist síð-
ustu ára til muna mýkri og
fjölþættari, ská- og bogalínur
komnar í skýjakljúfa,
skókassafaraldurinn liðin tíð
með allri virðingu fyrir því
besta í nýtistílnum og Bauhaus.
Líflausar, andvana fæddar húsa-
samstæður, sprengdar í loft upp
þótt sópað hafi til sín verðlaun-
um á árum áður, jafnvel verið á
forsíðum virtra tímarita um
arkitektúr.
Í myndlistinni hefur
þessi þróun haft í för með
sér að listsögufræðingum og
sýningarstjórum hefur fjölgað ótæpilega, eink-
um þeim sem hafa með núlistir að gera. Á seinni
tímum hafa þeir lagt undir sig flesta af viða-
mestu listviðburðum heims, hér dyggilega
studdir af listhúsaeigendum í grimmri viðleitni
þeirra við að koma skjólstæðingum sínum á
framfæri. Skilaboðin eru þá svo er komið, að
þeir einir teljist hæfir til að gefa línuna um
ferskra strauma í samtímalist. Í skjóli þessa
umdeilanlega boðskapar hafa þeir hrifsað til sín
frumkvæðið sem hugmyndaríkir einstaklingar
og nýskapendur höfðu áður, eru boðberar mið-
stýrðs hópeflis með sjálfa sig sem leiðandi afl.
Jafnframt skal litið framhjá og unnið gegn öll-
um sem hafa einhverja tilburði til að sanna sig
utan hins strangt afmarkaða sviðs, þeir ekki til.
Líkja má þessu við að menn eins og Picasso,
Matisse, Braque, Salvador Dali og fleiri slíkir
jöfrar væru afhausaðir, ómerkir gerðir til hags
fyrir heildina og dagskipan þeirra sjálfra. Óneit-
anlega leiðir þetta hugann að menningarbylt-
ingunni í Kína, þegar einstaklingshyggjan var
fótum troðin jafnframt sjálfstæð hugsun and-
legt atgervi, menntun og geymd fortíðar. Allt í
nafni friðar, mannúðar og frelsis, herhróps ein-
ræðisherra og böðla síðustu aldar. Einungis
nafngiftin menningarbylting fullkomin þver-
sögn til réttlætingar morðunum og niðurrifinu.
Að sjálfsögðu eru til góðir listfræðingarog vondir, góðir sýningarstjórar ogslæmir, góðir myndlistarmenn og af-leitir, ásamt öllum stigum þar á milli,
fer ekki á milli mála. En við megum ekki alhæfa
og verðum að taka fullt tillit til skoðana ann-
arra, lúta síður valdinu þegar það segir að svart
sé hvítt og hvítt svart, listamaðurinn verður
jafnaðarlega að vera trúr sannfæringu sinni og
forðast allar málamiðlanir.
Þetta sett fram vegna þess að margir furða
sig á þema tvíæringsins í Feneyjum: „Draumar
og árekstrar – alræðisvald áhorfandans, með
sérstakri áherslu á seinna atkvæðið. Samkvæmt
kenningu sýningarstjórans Francesco Bonami,
er sá tími liðinn að listamenn og og kúratorar
(safnverðir) höfðu síðasta orðið um hvað skyldi
frambærilegt og gilt á vettvanginum.
Ekki allir á sömu nótum og Bonami eða höf-
undur Reykjavíkurbréfs 6. júlí, þannig birtist ít-
arleg grein um tvíæringinn í Weekendavisen
20.–26. júlí, þar sem Henrik Wivel, einn menn-
ingarritstjóra vikublaðsis, fer mikinn. Feitletr-
uð fyrirsögnin; Kommisæragtig, sýning-
arstjóraleg, þar yfir í smærra letri:
Tvíæringurinn í Feneyjum – 50 ára hátíðarsýn-
ing er stærisjúkt yfirskipulagt sjó, gagnsýrt
kórréttum pólitískum skilaboðum. Segir allt tal
um alræðisvald áhorfandans hræsni, meður því
að í fyrsta skipti í sögu tvíæringsins hafi sýning-
arstjórinn (Bonami) leyft sér að kalla 11 aðra
sýningarstjóra til leiks svo samanlagt fylla þeir
tölu postulanna. Færir sannfærandi rök að því
að aldrei í sögunni hafi áhorfandinn verið jafn-
lítilmegnugur um innri gerð og framkvæmd
tvíæringsins!
Grein Wivels er mjög skilvirk opin og hlut-
læg, helst í þá veru að sá er les fær trúverðugt
yfirlit af framkvæmdinni í heild, jafnframt afar
fræðandi og upplýsandi veganesti þeim sem
hafa hugsað sér að nálgast hana. Um hámennt-
aðan mann á miðjum aldri að ræða með mikla
yfirsýn og reynslu af stórsýningum í malnum og
höfund nokkurra bóka um myndlist. Áður eða í
eintakinu 13.–19. júlí birtist ítarlegt viðtal hans
við Ólaf Elíason, þar sem listamaðurinn útlistar
á mjög greinargóðan hátt framlag sitt, eitt af
fleiri mjög upplýsandi samræðum við Ólaf í
blaðinu á síðustu árum. Wivel leyfir sér að
gagnrýna uppsetninguna á verki Ólafs, hvernig
listamaðurinn notar rýmið í danska skálanum,
telur hann þó hafa verið einn þeirra sem næst
stóðu gullpálmanum að þessu sinni. Ber mikið
lof á framlag Rúríar, vafalítið um að ræða mesta
hrós sem Íslendingur hefur fengið frá hendi
Dana frá upphafi reglulegrar þátttöku á Fen-
eyjatvíæringnum.
NÚ UM stundir er Holland djass-
paradís þeirra sem hyggja á fram-
haldsnám í djassfræðum líkt og það
var land myndlistarnemanna forð-
um. Gunnlaugur Guðmundsson,
Kristjana Stefánsdóttir og Agnar
Már riðu á vaðið og meðal þeirra sem
nú nema þar er Birkir Freyr
Matthíasson. Á Jómfrúnni sl. laug-
ardag var boðið upp á sömbur, söng-
dansa og djassblúsa og léku þar tveir
meistaraprófsmenn frá Hollandi,
þeir Ásgeir Ásgeirsson gítarleikari
og Róbert Þórhallsson bassaleikari
ásamt fyrrverandi kennara Ásgeirs,
gítarleikaranum Henk Sprenger, al-
nafna teiknarans þekkta sem skóp
fótboltahetjuna Kick Wilstra. Það
hellirigndi þennan dag og voru tón-
leikarnir því innandyra. Þegar ég
gekk í salinn var tríóið að leika Med-
itation Jobims. Fleiri sömbur hans
fylgdu í kjölfarið: Chega de Saudade
og Waves. Þetta eru dásamlegar lag-
línur en öðlast sjaldan það líf er þeim
ber utan Getzs og Gilbertos. Þannig
var það líka á Jómfrúnni og það
kviknaði ekki á tríóinu fyrren í
Monk-ópusnum makalausa Pannon-
ica. Í sólói Ásgeirs skiptust á ein-
leikslínur og hljómar lausir við allan
Monk og Hank lék einstaklega
skemmtilega uppbyggt sóló. How
Deep Is The Ocean fylgdi í kjölfarið
og var staddur í áheyrendahópi sá
Íslendingur er best hefur túlkað
þann söngdans, Jón Páll Bjarnason.
Þeir félagar fóru þó ekki í fótspor
hans. Léku dansinn í þriðja gír og
þegar Ásgeir skipti yfir í Weshljóm-
ana í sólói sínum lifnaði heldur betur
yfir spilamennskunni. Hank var nær
fyrstu boppgítaristunum í hljóma-
spuna sínum. Hank er fínn gítaristi
af skóla Raney og félaga og ábyggi-
lega fautakennari; í það minnsta hef-
ur Ásgeir haft gott af Hollandsdvöl-
inni og er kominn í hóp alfremstu
djassgítarleikara okkar. Hann er
ekki átakamaður í túlkun en manni
líður alltaf vel þegar hlustað er á
hann. Róbert Þórhallsson var í því
erfiða hlutverki að halda tríóinu
saman og knýja það áfram og tókst
vel upp. Afturá móti er ekkert grín
að koma kontrabassahljómi til skila
á stað einsog Jómfrúnni. Róbert lék
laglínuna í My One and Only Love af
miklum næmleika og sóló hans voru
áheyrileg. Svo voru blúsar eftir Clif-
ford Brown og Wes Montgomery á
dagskrá og mikil skemmtun var af
spilamennskunni í Blúsettu Toots
Thielemans.
Jómfrúardjassinn er einstaklega
vinsæll og alltaf troðfullt, hvort sem
leikið er á torginu eða í salnum. Jak-
ob smurbrauðsjómfrú og hans lið á
heiður skilinn fyrir þetta framtak og
sumar án Jómfrúardjass er heldur
lítið sumar í huga margra – sólin
mætti bara skína oftar.
Ísland-Holland
DJASS
Jómfrúin
Ásgeir Ásgeirsson og Hank Sprenger gít-
ara, Róbert Þórhallsson bassa. Laug-
ardaginn 12. júlí 2003.
ÁSGEIRSSON-SPRENGER-ÞÓRHALLSSON
Vernharður Linnet
söngvar úr Pétri Gaut eftir Hjálmar
H. Ragnarsson.
Þá leikur Sigrún sálmforleikinn
Allein Gott in der Höh sei Ehr BWV
662. eftir J.S. Bach. Þá syngur Guð-
rún tvær ítalskar kirkjuaríur frá
barokktímabilinu eftir Francesco
Durante og Pietá, Signore eftir
Alessandro Stradella.
GUÐRÚN Lóa Jónsdóttir altsöng-
kona og orgelleikarinn Sigrún
Magna Þórsteinsdóttir flytja innlend
og erlend sönglög og tónverk á há-
degistónleikum í Hallgrímskirkju á
morgun kl. 12–12.30
Guðrún Lóa syngur fjögur lög eft-
ir íslensk tónskáld. Þetta eru Ave
María eftir Sigurð Bragason og Þrír
Morgunblaðið/RAX
Guðrún Lóa Jónsdóttir og Sigrún Magna Þórsteinsdóttir.
Altrödd og orgel