Morgunblaðið - 10.08.2003, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 10. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
MIÐSTÖÐ Evrópu-upplýsinga (Eur-opean Documenta-tion Center) viðHáskólann í
Reykjavík tekur formlega til starfa í
dag. Evrópuréttarstofnun hefur ver-
ið starfandi við Háskólann frá því í
október í fyrra. Einar Páll Tamimi
lögfræðingur hefur veitt stofnuninni
forstöðu frá upphafi. Hann segir
ráðningu sína hafa borið nokkuð
brátt að. „Ég hafði ekki verið sér-
staklega sýnilegur í íslensku lög-
fræðingasamfélagi því að ég hafði
aðallega starfað erlendis. Eftir að
hafa starfað við lögfræðistörf hjá
EFTA í Brüssel frá haustinu 1999
tók ég við starfi yfirlögfræðings
snemma árs 2001.“
Einar Páll segir að eftir langa bú-
setu í útlöndum hafi hann fundið fyr-
ir löngun til að flytja aftur til Íslands.
„Ég fór því að svipast um eftir
spennandi vinnu á Íslandi, þ.e. þar
sem menntun mín og reynsla gætu
nýst mér í starfi auk þess sem kjörin
væru viðunandi,“ segir hann og bros-
ir þegar hann rifjar upp að blekið
hafi varla verið þornað á þriggja ára
framlengingarsamningi hans við
EFTA þegar tækifærið hafi gefist.
„Aðalsteinn Jónasson, vinur minn,
hafði verið ráðinn til starfa við laga-
deildina við Háskólann í Reykjavík
og vakið athygli á mér í tengslum við
starf forstöðumanns fyrirhugaðrar
Evrópuréttarstofnunar við háskól-
ann.
Ég var ekki lengi að gera upp hug
minn – fór fljótlega í hlutastarf og
var svo kominn í fullt starf forstöðu-
manns stofnunarinnar og lektors við
lagadeildina um áramótin.“
Að efla umræðuna
Einar Páll segir að hlutverk Evr-
ópuréttarstofnunar Háskólans í
Reykjavík sé að efla fræðilega um-
ræðu um Evrópurétt og málefni
Evrópusambandsins. Nú beri þar
hæst aðkomu Íslands að hinum svo-
kallaða innri markaði og samskipti
Íslands við Evrópusambandið. „Evr-
ópuréttarstofnunin beitir ýmsum að-
ferðum til að ná fram markmiði sínu.
Ein leiðin felst í því að stofnunin
vinnur að rannsóknum – ýmist að
eigin frumkvæði eða annarra. Önnur
felst í því að efna til ráðstefna um
málefnið og má í því sambandi nefna
að stofnunin gekkst sl. haust fyrir
ráðstefnu í samvinnu við Academy of
European Law með aðsetur í Trier í
Þýskalandi undir yfirskriftinni Full-
veldi á 21. öldinni. Við erum reyndar
að undirbúa aðra ráðstefnu með
sömu stofnun um stöðu EFTA-
ríkjanna eftir stækkun ESB og í ljósi
þess sem komið hefur út úr stjórn-
arskrárráðstefnu Evrópusambands-
ins. Ráðstefnan verður haldin dag-
ana 18. og 19. september nk. í HR.
Hún ætti ekki að standa hinni fyrri
að baki því að þar koma fram margir
afar áhugaverðir fyrirlesarar – lang-
flestir erlendir,“ segir hann. „Ekki
má heldur gleyma því að Evrópu-
réttarstofnunin efnir til ýmiss konar
námskeiða um málefnið.“
Evrópuréttarstofnun Háskólans í
Reykjavík sér um kennslu í Evrópu-
rétti við nýstofnaða lagadeild Há-
skólans í Reykjavík. „Einn kennari
getur auðvitað náð ákveðinni dýpt á
vissu sviði. Hins vegar fer ekki hjá
því að meiri vigt er í stofnun eins og
Evrópuréttarstofnuninni og alveg
sérstaklega í tengslum við valkvæð
námskeið. Sá möguleiki opnast
nefnilega í ríkari mæli að bjóða upp á
tiltölulega sérhæfð valnámskeið í
tengslum við afmörkuð rannsóknar-
svið stofnunarinnar hverju sinni.
Með sama hætti er svo gert ráð fyrir
að fleiri rannsóknarstofnanir verði
settar á stofn við lagadeildina og sjái
um námskeið á sérhæfðum sviðum.“
Einar Páll tekur fram að Evrópu-
réttarstofnunin vilji stuðla að því að
Evrópuumræðan nái til alls almenn-
ings í landinu. „Gæta verður að því
að umræðan um Evrópumálin verði
ekki of fræðileg fyrir almenning án
þess að slakað sé á kröfum til fag-
mennsku og hlutlægni. Umræðan á
að vera opin og ná til allra. Fólk þarf
heldur ekki að vera annað hvort með
eða á móti Evrópusambandinu til að
vera fullgildir þátttakendur í um-
ræðunni,“ segir hann. „Evrópurétt-
arstofnunin rúmar öll sjónarmið.
Hvorki Evrópuréttarstofnunin né
forstöðumaður hennar taka afstöðu
út á við til mála sem eru fremur póli-
tísks en faglegs eðlis. Farið er fram á
að starfsmenn og þeir sem taka að
sér afmörkuð verkefni fyrir stofn-
unina séu faglegir og rugli ekki sam-
an afstöðu sinni til hluta eins og
spurningarinnar um hugsanlega að-
ild Íslands að Evrópusambandinu og
vinnu sinni hjá stofnuninni. En auð-
vitað er ekki hægt að ætlast til þess
að sérfræðingar í málefninu sé skoð-
analaust fólk. Reyndar hygg ég að
flestir þeir sem sýsla við málaflokk
eins og Evrópumálin nægilega lengi
til að geta talist sérfræðingar eigi
erfitt með að taka ekki afstöðu til
hluta eins og íslenskrar Evrópusam-
bandsaðildar. Sjálfur er ég reyndar
þeirra ónáttúru gæddur að vera und-
antekning frá þessari reglu. “
Skortur á sérfræðingum
Evrópuréttarstofnunin var form-
lega sett á laggirnar í október á síð-
asta ári. „Eftir rólega byrjun höfum
við verið að keyra starfsemina upp.
Helstu tafirnar hafa falist í skorti á
mannauði. Tiltölulega fáir Íslending-
ar hafa sérhæft sig í Evrópumálum,
að ekki sé talað um Evrópurétti og
sú samsetning fræðilegrar undir-
stöðu og hagnýtrar reynslu sem við
leitum helst eftir er enn vandfundn-
ari.
Við gerum raunar ráð fyrir að í
framtíðinni eigi nemendur á MA-
stigi við lagadeildina eftir að gegna
veigamiklu hlutverki í starfsemi
stofnunarinnar. MA-námið við laga-
deildina er að langmestu leyti rann-
sóknartengt og við gerum ráð fyrir
því að nokkur fjöldi nemenda í hverj-
um árgangi leggi sig eftir Evrópu-
rétti eða öðrum fögum sem undir
starfssvið Evrópuréttarstofnunar-
innar heyra. Vinna þessara nemenda
eða ungu fræðimanna, eins og ég kýs
að kalla fólk í rannsóknartengdu
framhaldsnámi við háskóla, á vafa-
laust eftir að verða mikil lyftistöng
fyrir stofnunina. Ég þarf reyndar að
bíða eftir því 2 ár til viðbótar því að
kennsla til BA-prófs í lagadeildinni
hófst ekki fyrr en síðasta haust. Vís-
irinn að þessu er reyndar kominn því
að ég fékk fjóra nemendur úr laga-
deildinni til liðs við mig á vorönninni.
Þeir hafa verið að vinna fyrir mig létt
aðstoðarverkefni sem laganemar
með grundvallarþekkingu í aðferða-
fræði lögfræðinnar og áhuga á að til-
einka sér nýja þekkingu geta auð-
veldlega unnið. Segir ekki einhvers
staðar að mjór sé mikils vísir?“
Fjórar miðstöðvar í Noregi
Einar Páll segir að öll aðstaða til
rannsókna í Evrópurétti hafi verið í
skötulíki hérlendis þegar hann kom
til starfa. „Ég þekki ágætlega til há-
skólaumhverfisins í Evrópu og vissi
að fjölmargar miðstöðvar Evrópu-
upplýsinga voru reknar við háskóla
og rannsóknastofnanir þar, m.a. 4 í
Noregi. Þess vegna ákvað ég að
kanna það hjá fastanefnd Evrópu-
sambandsins gagnvart Noregi og Ís-
landi hvort ekki væri áhugi fyrir því
að koma upp slíkri miðstöð við Há-
skólann í Reykjavík. Fékk ég þau
svör að fastanefndin hefði ítrekað
reynt að fá Háskóla Íslands og Há-
skólabókasafnið til að taka að sér
framkvæmdina á Íslandi. Ætíð hefðu
svörin verið á þá leið að háskólinn
treysti sér ekki til að taka að sér
verkefnið án frekari fjárveitingar frá
hinu opinbera. Ekkert hefði því orðið
úr samstarfinu við Háskóla Íslands
um þetta verkefni.“
Eftir að ljóst var að vilji var fyrir
því hjá fastanefndinni og stjórnend-
um Háskólans í Reykjavík að koma
upp miðstöð Evrópuupplýsinga við
skólann hófst undirbúningsferli að
stofnun miðstöðvarinnar. „Undir-
búningsferlið dróst reyndar talsvert
á langinn því við hittum á óhentugan
tíma, þ.e. verið var að vinna að end-
urskipulagningu allra upplýsinga-
miðstöðvanna með tilliti til nýjunga á
sviði upplýsingatækni og skjala-
vörslu. Ef ekki hefði hitt svona illa á
hefði verið hægt að opna miðstöðina í
byrjun janúar. Hins vegar er ekki
hægt að kvarta yfir áhugaleysi af
hálfu Evrópusambandsins. Fasta-
nefndin var frá upphafi ákaflega já-
kvæð og sendiherra Evrópusam-
bandsins lýsti yfir sérstökum áhuga
á að leggja sitt lóð á vogarskálarnar,
sem hann og gerði,“ segir Einar Páll
og leggur áherslu á að miðstöðin eigi
ekki aðeins að þjóna nemendum Há-
skólans í Reykjavík. „Miðstöðin á að
þjóna nemendum allra skóla, fræði-
mönnum, stjórnmálamönnum,
starfsmönnum stjórnsýslunnar, fólki
úr atvinnulífinu og öllum almenn-
ingi.“
Einar Páll segir að ekki fari sömu
upplýsingar og gögn til allra mið-
stöðva um Evrópuupplýsingar.
„Miðstöðvarnar eru ýmist almennar,
eins og við Háskólann í Reykjavík,
eða sérhæfðar. Sömu upplýsingar
renna til allra almennra upplýsinga-
miðstöðva, t.a.m. skýrslur um sam-
keppnisrétt, Stjórnartíðindi ESB og
allir dómar Evrópudómstólsins. Al-
menningi er veittur aðgangur að
upplýsingunum á sömu forsendum
og á bókasöfnum nema hvað útlán
eru ekki leyfð. Aftur á móti verður
hægt að fá afrit af prentuðum upp-
lýsingum og útprent af tölvugögnum
og verður einn starfsmaður notend-
um upplýsingamiðstöðvarinnar til
aðstoðar. Upplýsingamiðstöðin í Há-
skólanum í Reykjavík hefur hins
vegar eina sérstöðu gagnvart öðrum
almennum upplýsingamiðstöðum
sem Evrópusambandið styður. Með
samkomulagi við upplýsingaþjón-
ustu framkvæmdastjórnar Evrópu-
sambandsins hefur tekist að tryggja
að almenningur getur fengið til eign-
ar upplýsingabæklinga um hin ólíku
svið Evrópumálanna í miðstöðinni.
Þessari upplýsingagjöf er öðruvísi
háttað í hinum löndunum.“
Sjávarútvegurinn í brennidepli
Franz Fischler, æðsti maður
framkvæmdastjórnar Evrópusam-
bandsins í fiskveiði- og landbúnaðar-
málum, opnar miðstöðina eftir að
hafa haldið erindi um sjávarútvegs-
stefnu Evrópusambandsins í húsa-
kynnum Háskólans í Reykjavík í dag
kl. 16. „Heimsókn Fischlers er mikill
hvalreki fyrir Íslendinga. Ekki hvað
síst vegna þess að miklar breytingar
hafa verið gerðar og reyndar frekari
breytingar boðaðar á sjávarútvegs-
stefnu sambandsins. Ég veit ekki í
smáatriðum hvað Fischler mun
segja þó að ég geri ráð fyrir íslensk-
um vinkli í erindinu. Að því loknu
gefst áheyrendum kostur á að spyrja
hann út úr og í ljósi þess að hann fer
einnig með landbúnaðarmál innan
sambandsins vænti ég þess að hann
svari spurningum um þann mála-
flokk eins og sjávarútvegsmálin,“
segir Einar Páll og gerir ráð fyrir að
Íslendingum liggi margar spurning-
ar á hjarta í tengslum við sjávarút-
vegsstefnu sambandsins. „Miðað við
að í nýlegri Gallup-könnun taldi um
helmingur þjóðarinnar sjávarút-
veginn helsta ljónið í veginum fyrir
Evrópusambandsaðild á spurning-
unum væntanlega eftir að rigna yfir
Fischler.“
Einar Páll segir of langt mál að
rekja að hvaða leyti gerðar hafi verið
breytingar á sjávarútvegsstefnu
ESB. „Með mikilli einföldum er
hægt að segja að í breytingunum fel-
ist ákveðnar vísbendingar um við-
leitni til að laga handónýta stefnu
sambandsins í sjávarútvegsmálum,“
segir hann og varar sérstaklega við
því að ruglað sé saman tveimur
spurningum í tengslum við afstöðuna
til aðildar að Evrópusambandinu.
„Ég er að tala um lagalega og póli-
tíska spurningu,“ segir hann „Laga-
lega spurningin snýst um hver væri
staða Íslendinga innan ESB við nú-
verandi aðstæður. Pólitíska spurn-
ingin snýst um hvort hægt væri að
ná fram almennum breytingum eða
einhverjum sérkjörum fyrir Íslend-
inga í aðildarviðræðum – rétt eins og
Norðmenn, Svíar og Finnar náðu í
tengslum við landbúnað á norðlæg-
um slóðum, þ.e. norðan 60. breidd-
argráðu, í sínum aðildarviðræðum.
Ég hef tekið eftir því að menn spyrja
stundum annarrar spurningarinnar
og svara svo hinni og slíkt gerir nátt-
úrulega ekkert annað en að valda
ruglingi.“
Snýst um gildismat
Einar Páll segir afstöðuna til Evr-
ópusambandsaðildar snúast um gild-
ismat hvers og eins. „Að vera annars
vegar utan og hins vegar innan ESB
felur í sér ólík réttindi og skyldur.
Afstaða fólks ræðst einfaldlega af því
hvernig hver og einn metur þessi
réttindi og skyldur. Við getum gefið
okkur dæmi um sjávarútveginn og
gefið okkur það einnig, án þess að
það sé endilega rétt, að eitthvað
þrengi að réttindum okkar á því sviði
við Evrópusambandsaðild. Ef mann-
eskja telur að gildi sjávarútvegsins
fyrir íslenskt nútímasamfélag hafi
rýrnað og haldi áfram að rýrna til
Evrópuréttarstofnun Háskólans í Reykjavík
Evrópuumræðan á að n
Áhrifamesti fulltrúi framkvæmdastjórnar ESB á
sviði sjávarútvegs- og landbúnaðarmála heldur
erindi um sjávarútvegsstefnu ESB og opnar
miðstöð Evrópuupplýsinga við Háskólann í
Reykjavík í dag. Anna G. Ólafsdóttir spjallaði við
Einar Pál Tamimi, forstöðumann nýstofnaðrar
Evrópuréttarstofnunar við HR, um stofnunina,
heimsóknina frá Brüssel, upplýsingamiðstöðina
og önnur Evrópumál.
Morgunblaðið/Þorkell
Einar Páll Tamimi segir heimsókn Franz Fischlers mikinn hvalreka.
’ Lagalega spurn-ingin snýst um hver
væri staða Íslend-
inga innan ESB við
núverandi aðstæður.
Pólitíska spurningin
snýst um hvort hægt
væri að ná fram al-
mennum breyt-
ingum eða einhverj-
um sérkjörum fyrir
Íslendinga í aðild-
arviðræðum – rétt
eins og Norðmenn,
Svíar og Finnar náðu
í tengslum við land-
búnað á norðlægum
slóðum, þ.e. norðan
60. breiddargráðu, í
sínum aðildarvið-
ræðum. ‘