Morgunblaðið - 10.08.2003, Side 22

LISTIR
22 SUNNUDAGUR 10. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
VÍ verður ekki neitað að tískan er
ákveðið tjáningarform. Sá klæða-
burður og stíll, sem manneskja til-
einkar sér, getur gefið ýmsar vís-
bendingar um hana, samanber
máltækið „fötin skapa manninn“. En maðurinn
skapar líka fötin og það sem þau standa fyrir.
Þegar Marlon Brando klæddist hvítum
stuttermabol í kvikmyndinni A Streetcar
Named Desire frá 1951 var það óþekkt að karl-
menn klæddust slíkum bol á almannafæri.
Brando í hlutverki Stanleys Kowalskis í þess-
ari mynd, sem er gerð eftir þekktu leikriti
Tennessees Williams, var hinsvegar ófeiminn
við að koma fram í rifnum
og svitastorknum bol.
Myndin naut mikilla vin-
sælda og breytti viðhorfi
fólks til hvíta stutt-
ermabolsins, sem áður
þótti einungis vera undirfatnaður.
Stuttu síðar lék Brando í annarri mynd, The
Wild One, íklæddur hvítum stuttermabol,
gallabuxum og leðurjakka. Vegna Brandos
varð hvíti stuttermabolurinn að karlmann-
legum klæðnaði og jafnframt búningi upp-
reisnargjarnrar æsku á sjötta áratugnum.
Hvíti stuttermabolurinn var orðinn að við-
urkenndum klæðnaði á almannafæri.
Á áratugnum sem fylgdi á eftir, þegar
blómabörnin voru upp á sitt besta, þótti al-
vanalegt að ganga um í stuttermabol. Þá fór að
tíðkast að fólk gengi í bolum með áletrunum á,
gjarnan pólitískum slagorðum.
Þessi tíska naut þó ekki almannahylli fyrr en
um tveimur áratugum síðar fyrir tilstilli bresks
hönnuðar, Katherine Hamnett. „Stór orð á enn
stærri bolum eru aðalmálið í sumar,“ lýsti
breska blaðið Smash Hits yfir árið 1984.
Hamnett kom bylgjunni af stað en hún samein-
aði krafta tískunnar og hins skrifaða orðs.
Slagorð hennar voru pólitísk á borð við „Ban
Pollution“, „Heroin Free Zone“ og „Woldwide
Nuclear Ban Now“, þar sem Hamnett lýsir
andstöðu sinni við eiturlyf, mengun og kjarn-
orkuvopn. Fræg er orðin mynd af Hamnett þar
sem hún er að taka í höndina á þáverandi for-
sætisráðherra Bretlands, Margaret Thatcher, í
ögrandi bol með áletruninni „58% Don’t Want
Pershing“.
Ekki sýna allir slagorðabolir jafnsamfélags-
lega meðvitund og þeir sem Hamnett hannaði.
Eftirapanirnar urðu margar og notfærðu
plötufyrirtæki, stuttermabolaframleiðendur og
fataverslanir sér þessa tísku út í ystu æstar.
Hamnett gerði bol sem á stóð „Choose Life“ en
í kjölfarið fylgdi önnur yfirlýsing frá plötufyr-
irtæki: „Choose Wham!“. Á sama tíma naut
hljómsveitin Frankie Goes to Hollywood vin-
sælda fyrir lagið „Relax“ og um leið varð vin-
sælt hjá þeim, sem meðvitaðir voru um
tískuna, að vera í bolum sem á stóð „Frankie
Says Relax“.
Síðan þá hafa slagorðabolir af öllumstærðum og gerðum notið vinsælda.Bolurinn getur í raun virkað eins og
veggfóður þar sem öll hjartans málefni fá leið
út í heiminn. Stuttermabolir eru jafnframt í
ódýrari kantinum og á færi allra að eignast þá.
Með nýrri tækni er jafnvel hægt að búa til eigið
slagorð með því að strauja heimagerða mynd á
keyptan stuttermabol, sauma áletrun á bol eða
jafnvel skrifa hana með fatatússi.
Ekki eru allir stuttermabolir ódýrir því fleiri
hönnuðir hafa tekið áróðurs- og slagorðabolina
upp á sína arma. Breski hönnuðurinn John
Galliano gerði bol með áletruninni „Who’s
Afraid of John Galliano?“ og Stella McCartney,
hönnuður og dóttir Pauls, gerði annan með
glitrandi áletrun: „Rock Royalty“. Liv Tyler,
dóttir Stevens úr rokksveitinni þekktu,
Aerosmith, er ein þeirra sem sáust í slíkum bol.
Hún er væntanlega ein af fáum sem áletrunin á
við um í raun því hún er borin í heim rokkaðals-
ins. Aðrir klæðast honum með von um að fá á
sig glæstan blæ rokklífsins auk þess að fá
ánægju útúr því að vita að þekktur hönnuður
ber ábyrgð á flíkinni.
Verslunin GK í
Reykjavík hefur selt
boli með íslenska
skjaldarmerkinu á, sem
nutu nokkurra vin-
sælda. Nú hafa bæst í hópinn bolir, sem á
stendur „Breiðholt“. Ekki er víst hvort allir
sem klæðast bolunum eru sérstakir þjóðern-
issinnar í sér eða stoltir Breiðhyltingar. Þarna
kemur eitthvað annað til, sem flokkast undir
margfræga duttlunga tískunnar.
Spurningin um hvort að slagorðið á bolnum
hafi persónulega merkingu fyrir þann sem
honum klæðist kemur því oft upp. Ljóst er að
ákveðið málefni getur verið í tísku. „Truth,
Compassion, Tolerance“ stóð með rauðum
stöfum á mörgum gulum bolum á meðan á
heimsókn Kínaforseta, Jiangs Zemins, stóð í
fyrrasumar. Margir hafa án efa klæðst bol-
unum til að styðja málstað Falun Gong en ein-
hverjir gætu hafa klæðst þeim til að gefa þá
ímynd að viðkomandi sé opinn í hugsun og lýð-
ræðissinni. Þessir bolir sáust ennfremur í
gluggum tískuverslana, sem og á starfsfólki á
börum í Reykjavík. Eftir að heimsókninni lauk
og annað var tekið við skiptu hinir sömu um föt
og voru komnir í annars konar boli enda er
tískan fljót að breytast og mikilvægt að vera í
núinu, eða helst á undan samferðafólki sínu.
Andlit Che Guevara hefur einnig selt ófáastuttermabolina en ekki er víst að þeirsem skarta honum á bringunni þekki
alla sögu hans. Ímynd hans býr hins vegar yfir
þeim gildum, sem ungmenni vilja láta tengja
sig við, á borð við byltingu og uppreisn.
Eftir 11. september 2001 hafa pólitísk slag-
orð orðið algengari á stuttermabolum en á ár-
unum fyrir hryðjuverkaárásina á Bandaríkin.
Friðarslagorð á borð við „Peace on Earth“ og
„Give Peace a Chance“ prýddu boli hjá feðgum
einum í Bandaríkjunum, sem fóru í mótmæla-
göngu í vetur í bandarískri verslunarmiðstöð.
Öryggisverðir báðu þá vinsamlegast að fara úr
bolunum, þetta væri einkalóð og eigendurnir
vildu ekkert með þá hafa. Sonurinn hlýddi
þeim en faðirinn, sem er lögfræðingur, neitaði
og var kærður fyrir vikið.
FDNY, slökkvilið New York-borgar, fékkeinnig nýja merkingu eftir hryðju-verkaárásirnar. Þá var borgarstjóri
borgarinnar, Rudy Giuliani, iðulega merktur
slökkviliðinu á einhvern hátt þegar hann
ávarpaði almenning. Bolir frá slökkviliðinu
seldust vel og stóðu bolirnir ekki lengur aðeins
fyrir skammstöfunina FDNY heldur líka fyrir
áræði, reiði, sorg, styrk og samstöðu.
Á sýningu á D&G-fatalínu Dolce og Gabbana
í Mílanó á tískunni fyrir næsta haust og vetur
komu sýningarstúlkurnar fram í bolum sem á
stóð „Pace“, eða friður. Þetta er eitt dæmi um
hvernig hönnuðir hafa tileinkað sér slag-
orðatískuna. Góð skilaboð en öruggt er að sá
friður kostar skildinginn.
Gay Pride-ganga var farin í Reykjavík um
helgina og voru af því tilefni seldir bolir til
minningar um daginn og stuðnings samkyn-
hneigðum. Vonandi er að sem flestir er klæðast
bolnum styðji málefnið; þótt bolirnir séu fínir
þarf meira að koma til.
Slagorð tískunnar
HÖNNUÐURINN Katherine
Hamnett hitti forsætisráð-
herra sinn klædd bol með
ögrandi yfirlýsingu.
AF LISTUM
Eftir Ingu Rún
Sigurðardóttur
SÉRSTAKUR bolur var
hannaður fyrir Gay
Pride-gönguna í Reykja-
vík.
FRIÐARBOÐSKAPUR frá ítölsku hönnuðunum Dolce og Gabbana á sýn-
ingarpöllum Mílanó.
ÞAÐ stendur ekkert
á bolnum hjá
Brando en hann
hafði samt mikil
áhrif.
ingarun@mbl.is
SUMARTÓNLEIKAR í
Listasafni Sigurjóns eru nú
haldnir í fimmtánda sinn og
segir Hlíf Sigurjónsdóttir, sem
er í forsvari fyrir tónleikana,
að í ár hafi aðstandendur
þeirra langað til þess að breyta
út frá þeirri hefð að hafa tón-
leikana með viku millibili á
þriðjudögum. En hvað kom til
að Listasafn Sigurjóns stofn-
aði til árlegra sumartónleika?
„Tilgangur sumartón-
leikanna var frá upphafi að
nýta til fullnustu þá aðstöðu
sem er hér í safninu. Ég ólst
upp á þessum stað og á allar
mínar minningar héðan. Það
var hér sem ég horfði á föður
minn vinna. En safnið er fyrst
og fremst menningarsetur. Við
systkinin fórum öll í tónlist og
pabbi átti sér uppáhaldsverk,
þannig að það hefur alltaf verið
tónlist í húsinu.
Tónlist og myndlist eru al-
þjóðlegar listgreinar og það er
mikilvægt fyrir listamenn að
vera í tengslum við það sem er
að gerast annars staðar í heim-
inum. Eins og sagt er:
Heimskur er sá er heima situr.
En fólk á ekki alltaf heiman-
gengt og þess vegna er nauð-
synlegt að fá erlenda lista-
menn hingað til þess að frjóvga
farveginn. Þess vegna fáum
við á hverju ári góða gesti til
liðs við okkur á sumartón-
leikana. Í litlu þjóðfélagi, eins
og okkar, á tónleikahald það til
að verða dálítið einsleitt og það
er svo mikilvægt að hitta tón-
listarmenn frá öðrum menn-
ingarstöðum, þótt ekki sé
nema til þess að endurskoða
eigin stefnu. Mér finnst menn-
ingin vera það sem getur
bjargað vestrænu samfélagi. Í
menningunni felst mannauður,
en vegna þess að hann er á
staðnum er oft horft framhjá
því hversu mikilvægur hann
er.
En mér finnst alltaf gaman
að taka á móti gestum eins og
þeim sem leika með mér á
sumartónleikunum núna. Þeir
eru að sjá allt í fyrsta skipti og
það er svo yndislegt að upplifa
þennan stað aftur í fyrsta sinn
með þeim.
Þegar ég var yngri hugsaði
ég oft með öfund til pabba fyrir
það að geta sótt sér innblástur
í umhverfið. Tónlistarmenn
verða hins vegar að sækja inn-
blástur hver í annan. Tónlistin
er list augnabliksins sem er að
líða. En það hefur aldrei verið
eins mikið framboð af tónlist
og í dag; alls konar tónlist, og
stundum óttast ég að fólk
gleymi hreinlega hvernig það
er að fara á tónleika.“
Náið samband milli
flytjenda og áheyrenda
Píanótríó í Es-dúr og Píanó-
kvintett í A-dúr (Silunga-
kvintettinn) eru á efnisskránni
í dag, sunnudaginn 10. ágúst,
klukkan 17.30. Á öðrum tón-
leikum sumartónleikanna,
þriðjudaginn 12. ágúst, klukk-
an 20.30, verða svo leikin verk
eftir Jónas Tómasson, Shost-
akovich, Paul Shoenfeld og
Benjamin Britten.
Gestir á tónleikunum eru pí-
anóleikarinn Adrienne Kim og
sellóleikarinn Robert La Rue.
Hvernig hentar salurinn til
tónleikahalds?
„Mér hefur orðið ljósara
með árunum að þessi salur er
einstakur til tónlistarflutnings.
Hér er ekki bara tónlist, held-
ur er salurinn fullur af lista-
verkum. Hann er fremur lítill
svo það myndast náið samband
milli flytjenda og áheyrenda.
Safnið er sjálfseignarstofnun
sem móðir mín gaf Íslending-
um til þess að almenningur
gæti upplifað verk listamanns-
ins og þeir sem koma á tón-
leika hér fá mikið bæði fyrir
augu og eyru. Auk þess sem er
að sjá hér innanhúss er um-
hverfi safnsins óviðjafnanlegt.
Það er einstök stemmning
fólgin í því að koma út í kvöld-
kyrrðina eftir tónleika, standa
nánast í fjöruborðinu og horfa
á sólarlagið.
Það gerist oft að hingað á
safnið koma útlendingar sem
verða agndofa yfir verkum
þeim sem hér er að finna en við
söknum þess að Íslendingar
skuli ekki koma líka og verða
agndofa.“
Nú leikið þið Schubert-efn-
isskrá á sunnudaginn. Hvers
vegna bara Schubert?
„Tónlist hans er kammer-
músík sem passar við þennan
sal. Við leikum til dæmis Sil-
ungakvintettinn sem mér
finnst alltaf tengjast þessum
stað, vegna þess að pabbi
veiddi lax og silung í net hérna
við húsið. Sjálf held ég mjög
mikið upp á þessa tónlist og
ekki er ónýtt að til þess að
leika Silungakvintettinn höf-
um við fengið til liðs við okkur
Guðrúnu Þórarinsdóttur víólu-
leikara og Þóri Jóhannsson
bassaleikara. Silungakvintett-
inn var líka tímamótaverk því
þar var í fyrsta sinn samið fyr-
ir hljóðfæraskipanina píanó og
fjögur strokhljóðfæri – og
kontrabassinn gegnir mikil-
vægu hlutverki. Þetta er eitt
vinsælasta kammerverk Schu-
berts með syngjandi laglínum
og léttleika.“
Hljóðfæraleikarar
eru miðlarar
„Við ákváðum að hafa efnis-
skrána á þriðjudaginn mjög
fjölbreytta. Á henni vildum við
hafa íslensk og amerísk tón-
skáld, en svo var ýmsilegt
fleira sem okkur langaði til
þess að leika og enduðum á því
að bregða upp sýnishorni af
tónskáldum fjögurra menning-
arsamfélaga, Jónas Tómasson,
Dmitri Shostakovich, Paul
Shoenfeld og Benjamin Britt-
en. Sem hljóðfæraleikarar er-
um við alltaf miðlarar; við er-
um aldrei höfundar en það,
hvernig við miðlum tónlistinni,
getur skipt sköpum fyrir það
hvernig fólk kynnist höfund-
unum.“
Hvar komstu í kynni við
tónlistarmennina frá Banda-
ríkjunum sem leika með þér?
„Ég hélt aftur í framhalds-
nám til Bandaríkjanna fyrir
nokkrum árum, hjá fiðluleik-
ara sem hafði svör við öllum
mínum spurningum. Ég var í
tímum hjá honum í þrjú ár og
kynntist þá auðvitað fjölmörg-
um öðrum tónlistarmönnum.
Og, eins og gerist, tekur maður
ástfóstri við suma vegna þess
að þeir hugsa eins. Það gerðist
í okkar tilfelli.“
Schubert og fjórir
menningarheimar
Á Sumartónleikum í Listasafni Sigurjóns Ólafssonar leikur Hlíf Sigurjónsdóttir verk eftir Schubert, Jónas Tóm-
asson, Shostakovich, Shoenfeld og Britten, ásamt sellóleikaranum Robert La Rue og píanóleikaranum Adrienne
Kim. Hlíf sagði Súsönnu Svavarsdóttur frá tilurð tónleikanna og starfsemi safnsins.
Morgunblaðið/Þorkell
Robert La Rue, Adrienne Kim, Þórir Jóhannsson, Hlíf Sig-
urjónsdóttir og Guðrún Þórarinsdóttir.