Morgunblaðið - 21.09.2003, Blaðsíða 12
12 SUNNUDAGUR 21. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
AÐ er meira en ár í
næstu forsetakosn-
ingar í Bandaríkjun-
um, en nú þegar er
farin að færast
spenna í kapphlaupið
um útnefningu demó-
krata um forseta-
nefni. Frambjóðendurnir eru nú
orðnir tíu. Í þeirra hópi eru ýmis
þekkt nöfn. Þar má nefna Dick Gep-
hardt, sem um árabil hefur verið í for-
ystu demókrata á þingi, John Kerry,
sem einnig hefur setið lengi á þingi og
getið sér gott orð, og Wesley Clarke,
sem var yfirhershöfðingi Atlantshafs-
bandalagsins í Evrópu þegar ráðist
var gegn Serbum vegna aðgerða
þeirra gegn Albönum í Kosovo 1999
og gaf kost á sér í liðinni viku. Þar er
einnig að finna Howard Dean, sem á
undanförnum mánuðum hefur öllum
að óvörum komið sér þannig fyrir að
hann er sennilega í bestu stöðunni af
þeim frambjóðendum, sem fram eru
komnir.
Fréttaskýrendur og stjórnmála-
menn kepptust framan af við að gera
lítið úr Dean. Þegar honum fór að
vaxa ásmegin var framboði hans líkt
við bólu, sem myndi springa. Bólan
hefur hins vegar ekki sprungið enn.
Hún hefur aðeins stækkað.
Virkjar reiðina í grasrótinni
Dean hefur tekst að virkja reiði,
sem virðist búa í grasrót Demókrata-
flokksins. Hann hefur gagnrýnt
George W. Bush forseta harkalega og
sömuleiðis skammað demókrata fyrir
að lyppast niður fyrir repúblikönum í
stað þess að bjóða þeim byrginn.
Fundir með Dean hafa verið vel sótt-
ir. Sjálfboðaliðar í kosningaherbúðum
hans tala um pólitíska endurfæðingu.
„Fyrir ári var ég full vonleysis og
fannst ég vera bjargarlaus,“ segir
kynnir á kosningafundi í Milwaukee.
„Nú er ég full vonar vegna framboðs
Deans.“
Svo virðist sem ákveðinn hópur
demókrata vilji að Bush fái orð í eyra
og Dean er tilbúinn að svara kallinu.
„Við ætlum að leggja harðar að okkur
en George Bush og að þessu sinni
mun sá sem fær fleiri atkvæði fara í
Hvíta húsið,“ segir hann og áhorfend-
ur hrópa „Ekki aftur Flórída“.
Andstaða Deans við stríðið í Írak
hefur fært honum þá stöðu, sem hann
er í nú. Enginn frambjóðendanna tíu
hefur safnað jafnmiklu í kosninga-
sjóði sína. Hann hefur forystu á
keppinautana í lykilríkjum sam-
kvæmt skoðanakönnunum og fjöl-
miðlar hafa sýnt honum mikla athygli.
Meðal annars komst hann á forsíður
fréttatímaritanna Time og News-
week. Andstæðingar Deans hafa lítið
brugðist við velgengni hans, en í sept-
ember hefur dæmið snúist við og hafa
þeir ráðist á hann af hörku. Málflutn-
ingur hans hefur verið gagnrýndur og
dregið í efa að hann hefði hæfileikana
til að gegna embætti á landsvísu. Sem
dæmi má nefna að Gephardt gróf upp
ýmis ummæli Deans um miðjan síð-
asta áratug um heilbrigðis- og trygg-
ingamál og sagði að mitt í repúblik-
anabyltingunni, sem Newt Geingrich
leiddi gegn Bill Clinton, hefði hann
verið sammála repúblikönunum.
Ýmsir halda því reyndar fram að
Dean hafi villt um fyrir vinstrivængn-
um í Demókrataflokknum með því að
setja andstöðuna við stríðið í Írak á
oddinn og það muni fjara undan hon-
um þegar menn átti sig á því að hann
er í flestum málum fremur hægrisinn-
aður.
Dean var ríkisstjóri í Vermont í 11
ár og þar var hann þekktur fyrir að
sýna aðhald í fjármálum og vera hlið-
hollur fyrirtækjum.
Andstæðingarnir brýna hnífana
Eitt af því, sem virðist falla kjós-
endum í geð, er að hann virðist
óhræddur við að segja skoðanir sínar.
Hann viðurkennir sjálfur að oft sé
munnurinn á honum kominn í stríð
áður en heilinn hafi náð að greiða at-
kvæði um málið. Mismælin eru því
fjölmörg og oft er hann ekki beinlínis
nákvæmur í meðferð talna. Það skipti
ef til vill ekki höfuðmáli meðan hann
var lítt þekktur frambjóðandi, en vel-
gengnin hefur gert að verkum að bet-
ur er fylgst með því, sem hann segir,
og andstæðingarnir eru fljótir að
færa sér ógætileg ummæli í nyt. Á
undanförnum dögum hefur Joseph
Lieberman öldungadeildarþingmað-
ur ráðist á Dean fyrir að varpa fyrir
róða stefnu Bandaríkjanna gagnvart
Ísrael til undanfarinna 50 ára, Kerry
tók undir þessa gagnrýni, John Edw-
ards öldungadeildarþingmaður gagn-
rýndi hann harkalega fyrir að segjast
vera eini hvíti frambjóðandinn, sem
talaði um kynþáttamál við hvíta kjós-
endur, og presturinn Al Sharpton,
sem skoraði á hann að leggjast gegn
netkosningu í Michigan vegna þess að
hlutfallslega fleiri blökkumenn en
hvítir væru ekki netvæddir.
Aðstoðarmenn hans reyna því að
hemja frambjóðandann, en hann á
ekki alltaf auðvelt með að muna fyr-
irmæli um niðursoðið orðalag. Hann
heldur því hins vegar fram að árás-
irnar geri ekki annað en að herða sig:
„Þetta er ekki slæmt ferli,“ sagði
hann í samtali við The New York
Times. „Ef ég ætla að fara gegn
George Bush á Karl Rove [helsti póli-
tíski ráðgjafi forsetans] eftir að ganga
miklu harðar fram en þessir náung-
ar.“
Stuðningur þingmanna er mjög
mikilvægur fyrir frambjóðendur, sem
sækjast eftir því að verða forsetaefni.
Gephardt hefur hlotið stuðning
flestra þingmanna hingað til, þótt
reyndar séu þeir aðeins 31, en Dean
hefur vakið forvitni margra. Þeir
horfa til þess að hann hefur safnað
miklu fé, notar Netið til þess að ná til
fólks og mikill fjöldi fólks – allt að tíu
þúsund manns – sækir fundi hans.
Margir eru þeirrar hyggju að Dean
hljóti að vera að gera eitthvað rétt.
Sagan sýnir einnig að það er ekki
hægt að afskrifa ríkisstjóra í forkosn-
ingum, þótt þeim gangi misvel þegar
á hólminn er komið og nægir þar að
nefna Jimmy Carter, sem var ríkis-
stjóri í Georgíu og forsetaframbjóð-
andi flokksins 1976 og 1980, Michael
Dukakis, sem var ríkisstjóri í
Massachusetts og forsetaframbjóð-
andi 1988, og Bill Clinton, sem var
ríkisstjóri í Arkansas og forsetafram-
bjóðandi 1992 og 1996. Allir þrír voru
í fyrstu tiltölulega lítt þekktir utan
síns heima. Þingmenn spyrja sig hins
vegar hvort viðkomandi frambjóð-
andi sé líklegur til að skemma fyrir
eða auka líkur þeirra á endurkjöri í
næstu kosingum.
Leitar stuðnings á Netinu
Dean hefur virkjað íbúa í netheim-
um með einstökum árangri og þeir
hafa ruðst fram honum til stuðnings.
Frá 1. apríl til 30. júní námu framlög í
kosningasjóði Deans 7,6 milljónum
dollara, 1,7 milljónum meira en John
Kerry safnaði, 2,5 milljónum meira en
Lieberman og 3,8 milljónum meira en
Gephardt með alla sína reynslu. Ekki
er meira en ár síðan Dean spáði því að
enginn myndi fá jafnlítið af framlög-
um og hann. Nú blasir við önnur
mynd og í þokkabót hefur hann slegið
keppinautunum við með því að fara
erfiðu leiðina. Megnið af framlögun-
um er litlar upphæðir, undir 250 doll-
urum, sem reyndar er mikilvægt
vegna þess að gagnframlög frá ríkinu
miðast við 250 dollara af hverju fram-
lagi eða minna. Hann fær því meira í
sinn hlut af gagnframlögum en keppi-
nautar, sem fá háar upphæðir frá
hverjum og einum.
Þótt Dean hafi tekist að safna
meira fé en andstæðingunum úr eigin
flokki verður Bush ekki árennilegur.
Búast má við því að hann muni hafa
úr um 250 milljónum dollara að moða
og það fé mun hann ekki þurfa að
snerta fyrr en eftir að forkosningum
demókrata er lokið. Karl Rove hefur
ekki farið í launkofa með að hann
muni njóta þess að kynna fyrir óráðn-
um kjósendum æstan demókrata frá
norðausturhluta Bandaríkjanna, sem
bæði er andvígur stríðinu og fylgjandi
sambúð samkynhneigðra. Lands-
Utangarðsmaður tekur
Howard Dean var lítt
þekktur ríkisstjóri smá-
ríkis í Bandaríkjunum
og hefði talist utan-
garðsmaður í banda-
rískri pólitík en er nú
fremstur í flokki þeirra
frambjóðenda, sem
sækjast eftir því að
verða forsetaefni demó-
krata í kosningunum
2004. Karl Blöndal
fjallar um frambjóðand-
ann, sem dregur að sér
fylgi með því að ráðast
gegn stefnu George
Bush í Írak.
Reuter
Howard Dean þykir hafa litríka framkomu og hefur tekist að kveikja í demókrötum, sem hefur þótt andstaða flokksforystunnar við George Bush veikburða.
’ Demókratar eruekki að leita að ein-
hverjum, sem lofar
meiru af þeim að-
ferðum og óþoli sem
við höfum mátt búa
við undanfarin ár,
heldur einhverjum
sem skammast sín
hvorki né blygðast
fyrir að segja fyrir
hvað við stöndum. ‘