Morgunblaðið - 21.09.2003, Blaðsíða 32

MINNINGAR
32 SUNNUDAGUR 21. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Inger Steinsson,
útfararstjóri,
s. 691 0919
Ólafur Ö. Pétursson,
útfararstjóri,
s. 896 6544
Bárugötu 4, 101 Reykjavík.
S. 551 7080
Vönduð og persónuleg þjónusta.
Blómastofa Friðfinns,
Suðurlandsbraut 10,
sími 553 1099, fax 568 4499.
Opið til kl. 19 öll kvöld
Kransar • Krossar • Kistuskreytingar
Útfararþjónustan ehf.
Stofnuð 1990
Rúnar Geirmundsson
Útfararstjóri
Sími 5679110, 8938638
Heimasíða okkar er
www.utfarir.is
Þar eru upplýsingar um
allt er lýtur að útför:
- Söngfólk og kórar
- Erfidrykkja
- Aðstoð við skrif
minningargreina
- Panta kross og frágang á leiði
LEGSTEINAR
Mikið úrval af legsteinum
og fylgihlutum
Sendum myndalista
MOSAIK
Hamarshöfði 4, 110 Reykjavík,
sími 587 1960, fax 587 1986.
Marmari
Granít
Blágrýti
Gabbró
Líparít
Sími 551 3485 • Fax 551 3645
Áratuga reynsla í umsjón útfara
Önnumst alla þætti
Davíð Osvaldsson
útfararstjóri
Sími 896 8284
Eyþór Eðvarðsson
útfararstjóri
Sími 892 5057
Vaktsími allan sólarhringinn
Að fortíð skal hyggja, ef
frumlegt skal byggja,
án fræðslu þess liðna sést
ei, hvað er nýtt.
(Einar Benediktsson.)
Upphaf Hjúkrunarsögu Maríu
Pétursdóttur hefst á þessum vísu-
orðum skáldsins og hugsjóna-
mannsins Einars Benediktssonar.
Hún var sjálf hugsjónakona og eld-
hugi, merkisberi íslenskrar hjúkrun-
ar í sextíu ár. Saga íslenskrar
hjúkrunarstéttar er ekki gömul sé
hún sett undir mælistiku mannkyns-
sögunnar en hjúkrunin er jafngömul
manninum.
Stéttin hefur átt því láni að fagna að
framsýni og djörfung hefur einkennt
þær er hófu merkið á loft og nýtur ís-
lensk heilbrigðisþjónusta þess í dag.
Frásagnir um það að hlynnt hafi verið
að særðu og veiku fólki eru harla litlar
í fornum sögum. Sagnariturum hefur
þótt lítið til þess koma en valdabarátta
og bardagar tíundaðir. Í frásögninni af
bardaganum á Hrísateigi í Víga-
Glúms sögu kemur þó fram sú hug-
sjón að hlúa beri að mönnum og
vernda alla jafnt, án tillits til þess
hvort þeir séu samherjar eða and-
stæðingar. Halldóra Gunnsteinsdóttir,
kona Glúms, sagði er hún kvaddi kon-
ur til bardagasvæðisins: „ok skulum
vér binda sár þeirra manna, er lífvæn-
ir eru, ór hvárra liði sem eru“. Hug-
MARÍA ANNA
PÉTURSDÓTTIR
✝ María Anna Pét-ursdóttir fæddist
á Ísafirði 26. desem-
ber 1919. Hún and-
aðist á Droplaugar-
stöðum í Reykjavík
að morgni fimmtu-
dagsins 4. september
síðastliðins og var
útför hennar gerð
frá Hallgrímskirkju
11. september.
sjón er mörgum öldum
seinna speglaðist m.a. í
stofnun Alþjóða Rauða
krossins. María taldi
Halldóru Gunnsteins-
dóttur í raun fyrstu ís-
lensku hjúkrunarkon-
una og fékk vinkonu
sína Barböru Árnason
til að gera einstakt lista-
verk um atburðinn.
Verkið prýddi sal
Hjúkrunarskóla Ís-
lands, nú hjúkrunar-
deild Háskóla Íslands.
Jafnframt er það forsíða
á Hjúkrunarsögu henn-
ar. María talaði oft um það að reisa
ætti Halldóru bautastein.
Hjúkrun, starf hugar, hjarta og
handar, varð ævistarf Maríu og fyrir
það menntaði hún sig af kostgæfni
bæði hér heima og erlendis. Var m.a.
Rockefellers-tyrkþegi árin 1944-45
og lærði hjúkrunarkennslu við Tor-
onto-háskóla í Kanada. Heim komin
starfaði hún að kennslu við Hjúkr-
unarskóla Íslands og einnig að
berklarannsóknum eftir að hafa sótt
námskeið á vegum Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunarinnar í Kaup-
mannahöfn. María var mikil félags-
vera og baráttukona og fór því fljótt
að ljá málefnum stéttarinnar lið. Sat í
stjórn Félags íslenskra hjúkrunar-
kvenna frá árinu 1945, fyrst sem
gjaldkeri síðar ritari og formaður í tíu
ár til ársins 1974.
Mikil uppbygging á sviði heilbrigð-
isþjónustu einkenndi tímabil Maríu
sem formanns. Byggt var við Land-
spítalann, Borgarspítalinn reis og
heilsugæslustöðvar um allt land voru
í burðarliðnum. Allt útheimti þetta
fleiri vel menntaðar hjúkrunarkonur.
Karlmenn héldu innreið sína í stétt-
ina og starfsheitið varð hjúkrunar-
fræðingur. „Við lifum á tímum tæki-
færanna,“ sagði María á 50 ára
afmælisþingi norrænna hjúkrunar-
kvenna sem haldið var í Reykjavík
árið 1970. Örar framfarir í heilbrigð-
isvísindum og tækni gera kröfu um
vel menntaða hjúkrunarstétt.
Í maímánuði sama ár kom hingað
til lands Maria P. Tito de Moraes, yf-
irmaður hjúkrunardeildar Evrópu-
svæðis Alþjóðaheilbrigðismálastofn-
unarinnar. Hún kom að tilhlutan
landlæknis og var að kynna sér
heilsuverndarnám hjúkrunarnema í
Hjúkrunarskóla Íslands. Gildi for-
varna og fyrirbygging sjúkdóma
hafði til þess tíma ekki einkennt nám
heilbrigðisstétta en nú voru nýir
tímar að renna upp í heilbrigðismál-
um um allan heim. Koma hennar var
því mikil lyftistöng fyrir framákonur
í hjúkrunarstétt. Í framhaldi skipaði
menntamálaráðuneytið 6. nóvember
fimm manna nefnd til að kanna
möguleika á hjúkrunarnámi á há-
skólastigi hér á landi. Þorbjörg Jóns-
dóttir, skólastjóri Hjúkrunarskóla Ís-
lands, var formaður nefndarinnar.
María kom þar sem fulltrúi Hjúkr-
unarfélagsins. Niðurstöður nefndar-
innar voru þær að hraða bæri því að
grunn- og framhaldsnám hjúkrunar-
fræðinga færi í háskóla.
Árið 1972 kom annar hjúkrunar-
fulltrúi frá Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnuninni, það var dr. Vera Maill-
art. Hún kom á vegum mennta-
málaráðuneytisins en samkvæmt ósk
skólanefndar Hjúkrunarskóla Ís-
lands. Dr. Maillart var sammála nið-
urstöðum nefndarinnar um að hér
skyldi hefjast háskólanám í hjúkrun.
María var afskaplega ánægð með það
að hugsjón hennar um háskólanám í
hjúkrun á Íslandi væri komin á þenn-
an rekspöl. Enn átti samt eftir að
hnýta ýmsa enda áður en hægt væri
að hefja námið.
Á þessum tíma var Ingibjörg R.
Magnúsdóttir komin til starfa sem
deildarstjór í heilbrigðisráðuneytinu,
staða er félagið hafði óskað eftir. Hún
var öflugur liðsmaður þess að koma
hér á háskólanámi í hjúkrun. Úrslita-
þýðingu hafði velvilji læknadeildar og
ákvörðun háskólarektors sem þá var
Magnús Már Lárusson. Fyrir það
var María þakklát alla tíð.
Skortur á hjúkrunarfræðingum
var mikill á þessum tíma. Borgar-
stjórn Reykjavíkur samþykkti á
fundi sínum 20. janúar 1972 að fela
borgarstjóra í samráði við borgar-
lækni og heilbrigðismálaráð að und-
irbúa stofnun nýs hjúkrunarskóla er
væri í tengslum við Borgarspítalann.
Þetta var undanfari þess að Nýi
hjúkrunarskólinn var stofnaður.
María var skipuð skólastjóri og gaf
því ekki kost á sér lengur sem for-
maður í félaginu. Málefni Nýja hjúkr-
unarskólans þróuðust þannig að hann
varð skóli er sá um framhalds- og sér-
fræðinám fyrir hjúkrunarfræðinga
ásamt því að brautskrá hjúkrunar-
fræðinga. Ljósmæður voru fyrstar til
að ljúka þar hjúkrunarnámi.
Jafnhliða skólastjórastarfinu var
María kennslustjóri við námsbraut í
hjúkrunarfræði árin 1973-1975.
Starfsemi Nýja hjúkrunarskólans
var mikil lyftistöng fyrir hjúkrunar-
fræðinga. Þeir höfðu alla tíð þurft að
sækja sér framhaldsmenntun á er-
lenda grund nema skurð-, svæfingar-
og röntgennám. María hafði einstakt
lag á því að fá til sín að kenna hæfi-
leikafólk er síðan skilaði sér í góðri
námskrá og ánægðum nemendum.
Róður hennar fyrir háskólanámi í
hjúkrun var ekki fyrir samstillta
hjúkrunarstétt og því var það einkar
ánægjulegt hversu allir voru sam-
stilltir með námið í Nýja hjúkrunar-
skólanum.
Lög Hjúkrunarskóla Íslands
kváðu á um það að landlæknir væri
formaður skólanefndar, hélst það
ákvæði alla tíð meðan skólinn starf-
aði. María hafði haft lækni sem skóla-
nefndarformann og var samstarf
þeirra gott. Samt taldi hún að eðlilegt
væri að hjúkrunarfræðingur skipaði
þá stöðu. Hinn 1. febrúar 1984 var
undirrituð skipuð af menntamála-
ráðuneytinu til að gegna formennsku
í skólanefnd og gegndi þeirri stöðu
þar til skólinn hætti starfsemi og allt
framhalds- og sérfræðinám hjúkrun-
arfræðinga var flutt í Háskóla Ís-
lands.
Samstarf okkar Maríu var með
miklum ágætum. Hún var ótrúlega
vel lesin, fróð og frjó í hugsun. Hafði
brennandi áhuga á mörgum málum
sem sést best þegar æviferill hennar
er skoðaður í Hjúkrunarkvennatal-
inu. Formaður Kvenfélagasambands
Íslands var hún í átta ár. Hvar sem
málefni er tengdust velferð og fram-
förum voru unnin vildi María leggja
þeim lið. Eitt var það sem hún var
ævinlega stolt af en það var að stofna
Samtök heilbrigðisstétta með m.a.
Arinbirni Kolbeinssyni lækni er var
góður vinur hennar og samstarfs-
maður um árabil.
Í sínu norræna og alþjóðlega starfi
þegar hún var formaður Hjúkrunar-
félagsins var María virk. Þar minntist
hún oft á er Hjúkrunarfélagið stuðlaði
að kjöri Margrethe Kruse frá Dan-
mörku sem formanni í Alþjóðasam-
bandi hjúkrunarfræðinga árið 1969.
Þegar Kruse lét af störfum fjórum ár-
um síðar sagði hún í lokaræðu sinni að
einungis velmenntaðar hjúkrunarkon-
ur gætu veitt fyrsta flokks hjúkrunar-
þjónustu og að vönduð og vel unnin
störf yrðu aldrei greidd lágu verði eða
framkvæmd við léleg vinnuskilyrði.
María tók heilshugar undir þetta hjá
stallsystur sinni.
Eftir að María lauk launaðri vinnu
sinni lærði hún ilmmeðferðarnudd og
var óþrjótandi í því að halda fram
gildi snertingar og handayfirlagna í
hjúkrunarstarfinu. Fékk því til leiðar
komið að undirstöðuatriði í nuddi eru
nú kennd í hjúkrunarnámi. Oft naut
ég góðs af þessari þekkingu hennar.
María Pétursdóttir var heimskona,
víðsýn, áhugasöm, fróðleiksfús, talaði
vel um samferðafólkið og vildi öllum
vel. Hún var kát og skemmtileg í
góðra vina hópi og framúrskarandi
greiðvikin og hjálpsöm. Hugurinn
bar hana hálfa leið og oft fór hún fram
úr sjálfri sér ef því var að skipta. Hún
framkvæmdi það sem hún hafði
áhuga á og lét verkin tala. Umhyggja
fyrir öllu sem lífsanda dregur var
henni í blóð borin. María var trúuð
kona og ræktaði sína trú á margvís-
legan hátt. Að leiðarlokum kveð ég
vinkonu mína með lokaorðunum í
sálmi J.J. Smára.
Fagna þú, sál mín, dauðans kyrra kveldi,
kemur upp fegri sól, er þessi er hnigin.
Ættingjum sendi ég samúðar-
kveðjur.
Blessuð sé minning Maríu Péturs-
dóttur.
Sigþrúður Ingimundardóttir.
Geislandi af lífsgleði, full af kær-
leika, manngæsku og hlátri, hlý og
umvefjandi. Þannig man ég Maríu
Pétursdóttur frá því að ég var lítil
telpa og alla tíð. María var gift föður-
bróður mínum, Finnboga Guðmunds-
syni, og þau hjón komu oft á heimili
mitt og við til þeirra. Ég dáðist tak-
markalaust að þessari fallegu konu.
Hún var grönn og glæsileg og alltaf
fallega klædd. Samkvæmt tísku
þeirra ára var hún gjarnan í kjól sem
var þröngur í mittið en með víðu pilsi
sem sveiflaðist þegar hún hreyfði sig
og hún bar hann vel.
Það var mikið annríki hjá þeim
hjónum en eigi að síður gafst tími til
heimsókna og ferðalaga, a.m.k. dags-
ferða, í fallega bílnum þeirra. Svo
sagði María sögur sem voru ólíkar
öllum öðrum. Það helgaðist af því að
hún var að gera hluti sem konur áttu
annars lítið við á þessum tíma. Minn-
isstæðar eru sögur sem hún sagði af
heimsókn til Kína fyrir einum 40 ár-
um eða svo. Þá var Kína töluvert fjær
Íslandi en nú og María kom til baka
með sögur af fátækum götubörnum,
veikindum og kærleika sem hún var
bæði næm á og rík af.
María var sterk kona, greind, sjálf-
stæð og hæfileikarík en ekki síður
kærleiksrík og gefandi. Það var
minnisstætt að sitja kvöldverðarboð
á heimili hennar ásamt Esra bróður
hennar. Sú kvöldstund var gjöf, full
af greind og gleði, fróðleik og
skemmtun. Þannig voru allar sam-
verustundir með Maríu.
Fjölskylda Finnboga sendir kærar
þakkir fyrir þær stundir, góðar
kveðjur og óskir um góða heimkomu
henni til handa.
Inga Rósa Þórðardóttir.
Með Maríu Pétursdóttur, heiðurs-
félaga í Félagi íslenskra hjúkrunar-
fræðinga, er genginn einn frum-
kvöðla og forystukvenna í hjúkrun
hér á landi. María var einstaklega
dugmikil og framsýn í störfum sínum,
hvort heldur er laut að menntunar-
málum eða félagsmálum hjúkrunar-
fræðinga.
María lauk hjúkrunarprófi frá
Hjúkrunarskóla Íslands árið 1943 og
stundaði framhaldsnám í Bandaríkj-
unum og Kanada sem fátítt var á
þessum árum. María lét menntunar-
mál hjúkrunarfræðinga mikið til sín
taka. Hún kenndi við Hjúkrunarskóla
Íslands og var skólastjóri Nýja
hjúkrunarskólans allan starfstíma
skólans. María var einn aðalhvata-
maður þess að nám í hjúkrunarfræði
færðist á háskólastig og synti þar
sannarlega ekki með straumnum. Sú
ákvörðun, að nám í hjúkrunarfræði
færi alfarið fram í háskóla, setti ís-
lenskt hjúkrunarnám skör framar en
meðal nágrannaþjóða.
María tók alla tíð virkan þátt í fé-
lagsstörfum hjúkrunarfræðinga.
Hún sat í stjórn Hjúkrunarfélags Ís-
lands um árabil og var formaður fé-
lagsins í tíu ár. Henni hugnaðist ekki
að hjúkrunarfræðingar úr Hjúkrun-
arskólanum og háskólanum störfuðu
í tveimur félögum og gerðist mikill
talsmaður þess að hjúkrunarfræðing-
ar sameinuðust í eitt félag og ynnu
saman á jafnræðisgrundvelli í einu
félagi. Sú hugmynd varð að veruleika
og í janúar næstkomandi fagna
hjúkrunarfræðingar tíu ára samein-
ingarafmæli.
Maríu hlotnaðist margvíslegur og
verðskuldaður heiður á lífsleiðinni.
Hún var sæmd Florence Nightin-
gale-orðunni, æðsta heiðursmerki
hjúkrunar. Hún var einnig sæmd
hinni íslensku fálkaorðu og stórridd-
arakrossinum. María varð heiðurs-
félagi Hjúkrunarfélags Íslands árið
1988. Með heiðursfélaganafnbót vilja
hjúkrunarfræðingar sýna þeim fé-
lögum sínum sem skara fram úr
mestu mögulega sæmd félagsins.
Oft er sagt að hjúkrunarfræðin sé
gömul starfsgrein en ung fræðigrein.
Það eru hæfileikafólk og eldhugar
eins og María Pétursdóttir sem gera
slíka þróun mögulega. Störf Maríu
fyrir hjúkrun, hjúkrunarfræðinga og
ekki síst skjólstæðinga hjúkrunar
eru ómetanleg. Fyrir þau vilja hjúkr-
unarfræðingar þakka.
Blessuð sé minning Maríu Péturs-
dóttur hjúkrunarfræðings.
Elsa B. Friðfinnsdóttir,
formaður Félags íslenskra
hjúkrunarfræðinga.
Með söknuði kveð ég Maríu Pét-
ursdóttur, fyrrverandi skólastjóra og
formann Kvenfélagasambands
Íslands.
Ég var svo heppin að starfa með
henni um átta ára skeið þegar hún
var formaður KÍ á árunum 1980-88