Morgunblaðið - 30.11.2003, Page 33

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 2003 33
verandi formaður Samfylkingarinnar Össur
Skarphéðinsson. Hluti Samfylkingarinnar ber því
pólitíska ábyrgð á markaðsfrelsinu með Sjálf-
stæðisflokknum, þótt þess sjáist ekki alltaf merki
í þjóðmálaumræðum.
Það er hægt að skilja þörf þingmanna stjórn-
arandstöðunnar fyrir að leita að veikum blettum í
málflutningi talsmanna stjórnarflokkanna um
þessi mál. Þetta er hins vegar ekki það sem skipt-
ir máli nú heldur hitt að skapa víðtæka pólitíska
samstöðu í landinu um aðgerðir til þess að koma
viðskiptalífinu í þann farveg, að það geti lifað og
starfað í sátt við samfélagið.
Stjórnmálamennirnir mega ekki gleyma því, að
þeir sem hafa alla þá milljarða á milli handanna,
sem nokkrir íslenzkir viðskiptajöfrar hafa nú geta
haft mikil áhrif. Þeir geta haft áhrif innan stjórn-
málaflokkanna og leitast við að sundra þeirri sam-
stöðu sem þar er að verða til. Þeir hafa nú þegar
mikil áhrif í fjölmiðlun og leita eftir enn meiri
áhrifum á því sviði og þeir munu beita þessum
áhrifum á næstu mánuðum og misserum til þess
að koma í veg fyrir að ný löggjöf gangi gegn hags-
munum þeirra að þeirra sjálfra mati.
Það er brýnt að þingmenn hafi þetta í huga á
næstu mánuðum og leggi áherzlu á efni málsins
og þá löggjöf, sem nauðsynlegt er að setja í stað
þess að eyða of miklum tíma í karp um það, sem
liðið er.
Athyglisvert dæmi um þá þverpólitísku sam-
stöðu, sem er að verða til á Alþingi um þessi mál
er þingsályktunartillaga, sem flutt er af þing-
mönnum allra flokka um sérstaka athugun á eign-
arhaldi fjölmiðla og löggjöf þar um.
Ekki einangrað
fyrirbæri
Umræður um þessi
mál eru ekki sérís-
lenzkt fyrirbrigði.
Á forsíðu Morgun-
blaðsins í dag, laugardag, er frétt þess efnis, að
Göran Persson, forsætisráðherra Svíþjóðar, segi
að stjórnendur tryggingafélagsins Skandia (sem
einu sinni starfaði hér) eigi að greiða til baka risa-
vaxna kaupauka, sem þeir hafi fengið greidda. En
skýrt hefur verið frá því, að ellefu háttsettir
starfsmenn Skandia hafi fengið alls um 30 millj-
arða íslenzkra króna í kaupauka. Persson sagði:
„Það er ekki hægt að verja þessar upphæðir-
...Þetta mál er þannig vaxið að það skapar spennu
í samfélaginu, sem er erfitt að draga úr.“
Í umræðum hér að undanförnu hefur annars
vegar verið vísað til þess, að með kauprétti í fyr-
irtækjum hér (sem tekið skal fram að Morgun-
blaðið er alls ekki að mæla gegn í grundvallarat-
riðum heldur er deilt um útfærslu) sé gert það
sama og tíðkast annars staðar og jafnframt hefur
Davíð Oddsson, forsætisráðherra, verið gagn-
rýndur fyrir það, að hafa afskipti af málefnum
einkafyrirtækis, með því að hafa skoðun á kaup-
rétti, sem það ætlaði að veita tveimur starfs-
manna sinna.
Ummæli Perssons, forsætisráðherra Svía sýna
hins vegar að fleiri forsætisráðherrar telja sig
hafa fullan rétt á að hafa skoðun á málum sem
þessum, þótt einkafyrirtæki eigi í hlut. Úr því vís-
að er til þess sem gert er m.a. í sænskum fjár-
málafyrirtækjum í þessum efnum geta þeir hinir
sömu varla haft athugasemdir við að íslenzkir
stjórnmálamenn vinni með sama hætti og sænskir
stjórnmálamenn – eða hvað?!
Valgerður Sverrisdóttir, viðskiptaráðherra,
minnti á það í umræðunum á Alþingi sl. fimmtu-
dag að komið hefðu upp hneykslismál í Bandaríkj-
unum, sem leitt hefðu til þess að Verðbréfaeft-
irlitið þar í landi og kauphallir hefðu sett reglur
um, að meirihluti stjórnarmanna í skráðum fyr-
irtækjum skyldi vera óháður.
Í Bandaríkjunum og í Bretlandi hefur hvert
málið á fætur öðru komið upp, sem kallað hefur á
strangari löggjöf, strangari reglur og sterkara
eftirlit opinberra eftirlitsaðila. Þessari þörf er
fylgt eftir af fullri festu í þessum löndum og
stjórnmálamenn láta sér ekki detta í hug að taka
upp hanskann fyrir fyrirtækin, sem staðin eru að
óviðunandi vinnubrögðum. Í Bandaríkjunum er
líka sterk hefð fyrir því, að verði fyrirtæki of um-
fangsmikil þannig að hagsmunum neytenda og
viðskiptavina sé ógnað vegna ígildis einokunar
eru þau brotin upp með lögum. Eitt frægasta
dæmi um það í bandarískri sögu er mál Standard
Oil fyrir einni öld en á síðari tímum er þekkt dæm-
ið um Bell-símafélagið, sem var skipt upp í nokkr-
ar sjálfstæðar einingar með lögum, svo og mála-
ferli á hendur Microsoft, sem að vísu hefur ekki
verið brotið upp en hins vegar settar margvísleg-
ar skorður.
Það er barnaskapur og fáfræði að halda því
fram, að markaðurinn ráði óheftur í nokkru landi
nema þá, þar sem frumstæðir stjórnarhættir
ríkja. Í helzta ríki kapítalismans í heiminum,
Bandaríkjunum, er markaðnum settar mjög
strangar skorður. Ungir frjálshyggjumenn innan
og utan Sjálfstæðisflokksins, sem sýna tilburði
um að þeir vilji berjast gegn því, að markaðnum
hér séu settar eðlilegar starfsreglur, ættu að taka
sér ferð á hendur til höfuðvígis frjálshyggjunnar í
heiminum og afla sér þekkingfar á þeim raun-
veruleika, sem þar ríkir í viðskiptalífinu.
Í þeirri löggjafarvinnu, sem augljóslega er
framundan er einmitt nauðsynlegt að þingmenn
afli sér upplýsinga ekki sízt frá Bandaríkjunum
og Bretlandi, þar sem víðtæk þekking er til staðar
á því, hvernig bezt er að taka á vandamálum af því
tagi, sem nú eru að koma upp í viðskiptalífinu hér.
Og þar er líka fyrir hendi mikil þekking og
reynsla í löggjafarstarfi á þessu sviði. Alþingi þarf
að vanda vel til verka en þingið þarf líka að bregð-
ast skjótt við.
Það er ekki oft, sem jarðvegur er fyrir svo víð-
tækri pólitískri samstöðu um grundvallarmál,
eins og nú blasir við á Alþingi. Og jafnframt aug-
ljóst að í þeim efnum endurspeglar Alþingi þjóð-
arviljann skýrt og greinilega.
Morgunblaðið/Ásdís
„Þessi upprifjun á
afstöðu og sjón-
armiðum Morg-
unblaðsins fyrir
rúmum áratug ætti
að duga til þess að
sýna fram á, að í
umfjöllun sinni á
seinni árum er
Morgunblaðið ekki
að gera neinn
mannamun. Frá
sjónarhóli blaðsins
skiptir ekki máli
hverjir eigi hlut að
máli heldur hitt
hver þróunin er og
hvort hún er æski-
leg eða óæskileg frá
sjónarmiði almanna-
hagsmuna.“
Laugardagur 29. nóvember