Morgunblaðið - 21.02.2004, Blaðsíða 20

ERLENT
20 LAUGARDAGUR 21. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ lifnar yfir Mirmen Parveen er
hún lýsir því þegar hún mætti í
sjónvarpsmyndverið, sveipuð
blæju, og söng ballöðu um stúlku
sem selur blóm á markaðnum.
„Ég var hrædd við múllana, en
ég var ákveðin í að syngja,“ segir
Parveen. „Ættingjarnir neituðu að
hafa samband við mig eftir þetta,
en mér var sama. Ég var ung og
ákveðin. Smátt og smátt fóru fleiri
konur að syngja líka og áhorf-
endur elskuðu okkur.“
Þetta var fyrir hálfri öld. Par-
veen er núna 80 ára gömul, veik-
burða en glaðlynd. Hún verður nú í
annað sinn vitni að réttindabaráttu
afganskra kvenna, en konur af
hennar kynslóð háðu og unnu
sömu baráttu á sjötta áratugnum.
Núna er þó meira í húfi, andstæð-
ingarnir harðari í horn að taka og
hlutverk fjölmiðla mikilvægara í
samfélaginu.
Í janúar hóf sjónvarpið í Kabúl
að sýna gamlar upptökur þar sem
söngkonur komu fram. Þetta var í
fyrsta skipti sem slíkt efni er sýnt
eftir að þjóðin komst undan ára-
tugar íslamskri harðstjórn, þar á
meðal fimm ára talibanastjórn þar
sem konur máttu ekki vinna eða
læra og sjónvörp voru stranglega
bönnuð. Almenningur í borginni
tók söngnum fagnandi en hæsti-
réttur og valdamiklar íslamskar
hreyfingar urðu æfar og kröfðust
þess að konum yrði bannað að
syngja.
Fyrstu skærurnar í baráttunni
Fjaðrafokið varð stuttu eftir að
ný stjórnarskrá landsins var sam-
þykkt en þar kveður á um að bæði
réttur kvenna og íslömsk trú skuli
í heiðri höfð. Margir telja þetta
fyrstu skærurnar í því sem gæti
orðið hörð barátta á milli umbóta-
sinna og íslamskra harðlínumanna
í aðdraganda kosninga sem haldn-
ar verða í sumar. „Þetta er bara
byrjunin,“ segir Hafiz Mansour
stjórnmálamaður, harðlínusinni og
blaðamaður sem hefur verið einn
lykilmanna í baráttunni gegn
Hamid Karzai forseta og áætl-
unum hans um endurkjör sem vest-
ræn ríki styðja. Hinar umdeildu
sjónvarpsupptökur eru ekki í
beinni útsendingu og geta á engan
hátt talist djarfar. Þetta eru gaml-
ar upptökur þar sem virðulegar
konur, með höfuðblæjur og í þjóð-
legum, síðerma kjólum standa
kyrrar, með fjöll eða tún í bak-
grunni, og hreyfa varirnar við
þjóðlega eða rómantíska söngva.
Í sumum vinsælustu myndbönd-
unum má sjá Nooriu Parasto,
skemmtikraft sem flúði borg-
arastyrjöldina í Afganistan
snemma á tíunda áratugnum og
býr nú í Hamborg. Hana langar að
snúa heim og skilur ekki af hverju
gömlu spólurnar með henni valda
svona miklu fjaðrafolki. „Ég er
múslími, ég elska land mitt og hef
sungið í þrjátíu ár. Við höfðum ísl-
ömsk lög áður fyrr líka en þá var
enginn á móti þessu,“ segir hún.
„Hvað er rangt við það að fólk
hlusti á mig syngja aftur eftir að
hafa hlustað á skothvelli og eld-
flaugar í svona mörg ár?“
Telur söng kvenna ógn
við öryggið í landinu
Í augum íslamskra harð-
línusinna eru sýningarnar hins
vegar ógn við hefðbundin íslömsk
gildi í samfélagi sem er að reyna
að rétta úr kútnum eftir 25 ára
átök og einangrun. Daginn sem
fyrsta myndbandið var sýnt sendu
dómarar í hæstarétti bréf til upp-
lýsinga- og menningarmálaráðu-
neytisins sem stjórnar ríkisfjöl-
miðlunum. Sagði þar að söngur
kvenna „væri gagnstætt ísl-
ömskum lögum, stjórnarskránni ...
og hefðum afgönsku þjóðarinnar.“
Var þess krafist að sýningunum
yrði hætt þegar í stað.
Murad Ali Murad, einn dómara í
hæstarétti, segist óttast að söngur
kvennanna sé ógnun við öryggið í
landinu. Söngurinn kunni að mis-
bjóða fólki úti á landi sem í kjölfar-
ið gangi til liðs við talibana. Hann
segir að dómararnir séu ekki á
móti réttindum kvenna svo lengi
sem þau stangist ekki á við ísl-
amstrú. Þar sé þeim bannað að
fara einar út á kvöldin nema með
leyfi eiginmanns og bannað að
ferðast nema í fylgd karlkyns ætt-
ingja. „Við erum ekki á móti söng,“
segir hann, „en ef fólk fær rang-
hugmyndir um réttindi kvenna,
gæti það skaðað þjóðina.“
Lítið frjálslyndari
en talibanarnir
Forstöðumenn ríkisfjölmiðlanna
hunsuðu kröfur dómaranna og
héldu áfram að sýna syngjandi
konur. Segja þeir ákvörðunina
bæði hafa verið tekna með það í
huga að standa betur að vígi í sam-
keppni við kapalstöðvar og til að
styðja réttindi kvenna.
Síðan talibanastjórninni var
komið frá völdum fyrir tveimur ár-
um hafa konur notið meira frelsis,
en andstaðan gegn réttindum
þeirra hefur einnig aukist. Mestu
harðlínusinnarnir koma úr röðum
hersveita sem hjálpuðu vestrænum
herjum að koma talibanastjórninni
frá. Þeir hafa síðan sýnt og sannað
að þeir eru lítið frjálslyndari þegar
kemur að túlkun á íslamskri trú.
Tekist á um söng kvenna
Kabul. The Washington Post.
WP/Pamela Constable
Söngkonan Salma er ein þeirra sem koma fram í gömlu myndböndunum.
Valdabarátta ísl-
amskra harðlínu-
manna og umbóta-
sinna fer harðnandi í
Afganistan. Á til að
mynda að líða að kon-
ur syngi á opinberum
vettvangi?
’ Við erum ekki ámóti söng, en ef fólk
fær ranghugmyndir
um réttindi kvenna,
gæti það skaðað
þjóðina. ‘
NORÐMENN reyna nú að beita
vaxtastefnu til að koma í veg fyrir að
vaxandi atvinnuleysi komi af stað
efnahagssamdrætti, þrátt fyrir allan
olíuauðinn. Seðlabankinn hefur á
undanförnum 14 mánuðum lækkað
forvexti úr 7% niður í 2% til að
hleypa auknu lífi í atvinnulífið og á
vefsíðu Aftenposten eru leiddar lík-
ur að því að honum muni takast ætl-
unarverk sitt, Norðmenn nái
„mjúkri“ lendingu. Sumir spyrja
samt hvort hætta sé á verðhjöðnun
og afturkipp ef vaxtalækkanir dugi
ekki til, ekki sé mikið svigrúm eftir
til frekari lækkana.
Svein Gjedrem seðlabankastjóri
sagði í árlegri yfirlitsræðu sinni á
fimmtudag að störfum fækkaði nú í
landinu vegna vaxandi samkeppni í
atvinnulífinu og í milliríkjaviðskipt-
um, m.a. vegna innflutnings frá lág-
launaríkjum eins og Kína. Hann
sagði að framleiðni ykist núna í Nor-
egi, færri hendur þyrfti til að annast
störfin og þess vegna drægi ekkert
ennþá úr atvinnuleysinu.
Athygli vakti að bankastjórinn
sagði að verðlag, sem hefur staðið í
stað um hríð, þyrfti að hækka og
benti Kjell Magne Bondevik for-
sætisráðherra á að sjaldgæft væri
að heyra menn í stöðu Gjedrems
bera fram slíka ósk. En hún væri í
samræmi við þá stefnu Gjedrems að
nota vaxtalækkun til að efla atvinnu-
lífið og fjölga störfum. Ráðherrann
varaði á hinn bóginn ungt fólk við að
trúa því að vextir yrðu um alla eilífð
jafn lágir og nú og sagði að allir ættu
að reikna með því að greiðslubyrði
af lánum myndi síðar hækka.
„Þegar fyrirtækin ná fram meiri
hagræðingu er það gott fyrir neyt-
endur,“ segir Gjedrem í samtali við
Aftenposten. „En ókosturinn er að
fyrirtæki leggja líka upp laupana og
sumir missa vinnuna.“ Gjedrem seg-
ist ekki óttast að lækkaðir vextir
muni koma af stað verðbólgu og
hagkerfið ofhitni eins hagfræðingar
orða það. Rúm sé fyrir aukna eft-
irspurn þegar framleiðni sé að
aukast.
Vill að verðlag í
Noregi hækki
Norski seðlabankastjórinn vill auka
kraft í atvinnulífinu með vaxtalækk-
unum og segir að verðlag sé of lágt
DRAGAN Marsicanin, starfandi for-
seti Serbíu, fól í gær Vojislav Kost-
unica, fyrrverandi forseta Júgóslav-
íu, umboð til stjórnarmyndunar en
stjórnarkreppa hefur ríkt í landinu
frá því að þingkosningar fóru þar
fram í desember.
Flokkur öfgaþjóðernissinnans
Vojislavs Seseljs vann sigur í kosn-
ingunum í desember en tókst ekki að
tryggja sér meirihluta á þingi og
aðrir flokkar á þingi útilokuðu með
öllu samstarf við hann.
Ekki gekk heldur að mynda stjórn
tveggja næst stærstu flokkanna,
DSS-flokks Kostunica og Lýðræðis-
flokks Zorans Djindjics, fyrrverandi
forsætisráðherra, sem myrtur var í
mars á síðasta ári. Þykir nú ljóst að
Lýðræðisflokkurinn verður í stjórn-
arandstöðu.
Kostunica náði hins vegar sam-
komulagi við G-17, flokk hagfræð-
ingsins Miroljubs Labus, og flokk
Vuks Draskovics. Um minnihluta-
stjórn verður að ræða en Sósíalista-
flokkurinn, flokkur Slobodans Milos-
evics, fyrrverandi Júgóslavíuforseta,
mun hins vegar verja stjórn Kost-
unicas vantrausti.
Kostunica varð forseti Júgóslavíu
þegar Milosevic var hrakinn frá
völdum árið 2000. Gegndi hann emb-
ættinu til 2003 þegar Júgóslavía var
ei meir en í staðinn varð til laustengt
ríkjasamband er ber heitið Serbía og
Svartfjallaland.
AP
Vojislav Kostunica ræðir hér við
fréttamenn í Belgrad í gær.
Kostunica
myndar
stjórn í
Serbíu
Belgrad. AFP.