Morgunblaðið - 09.03.2004, Blaðsíða 36

MINNINGAR
36 ÞRIÐJUDAGUR 9. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Guðný Berg-sveinsdóttir
fæddist í Aratungu í
Staðardal í Stein-
grímsfirði 5. maí
1924. Hún lést á
hjúkrunardeild
Hornbrekku í Ólafs-
firði 25. febrúar síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru Sigríður
Guðrún Friðriksdótt-
ir húsfreyja, f. 10.
október 1879, d. 24.
febrúar 1976, og
Bergsveinn Sveins-
son bóndi og kennari,
f. 21. september 1876, d. 13. júlí
1967. Systkini Guðnýjar voru: Guð-
björg Rannveig, f. 10. sept. 1905,
Bergsveinn Sigurður, f. 7. okt.
1906, d. 11. des. 1977, Sveinn Lýður
Marís, f. 23. okt. 1907, d. 17. okt.
1988, Jóhannes Sigurður, f. 20. okt.
1908, d. 3. ágúst 1989, Hjálmfríður
Lilja, f. 1. feb. 1910, d. 10. okt. 1993,
Guðlaugur Margeir, f. 8. apríl 1911,
d. 1923, Kristján, f. 4. júní 1912, d.
24. okt. 1912, Pétur Einar, f. 25.
okt. 1913, d. 20. des. 1999, Kristján,
f. 6. mars 1915, d. 2. feb. 1993, Ólaf-
ur, f. 7. júní 1916, d. 27. sept. 1994,
Friðrik, f. 1. sept. 1917, d. 8. sept.
1917, Anna Stefanía, f. 17. jan.
1919, Ananías, f. 4. júní 1920, d.
3.júní 1986, og Ragnar Guðmund-
steinsdóttir, f. 17. des. 1951. Þeirra
börn: A) Anna Hilda, f. 28. jan.
1973, maki Guðmundur Jónsson 21.
okt. 1967. Þeirra börn: Ívar Örn, f.
30. okt. 1995; Guðjón Breki, f. 10.
apríl 2001. B) Gunnlaug Björk, f.
28. sept. 1974, maki Birnir Freyr
Björnsson, f. 1. júlí 1974. Þeirra
börn: Hugrún Pála, f. 29. sept.
1996; Birnir Mikael, f. 27. sept.
1999. 4) Drengur, f. 27. júní 1954, d.
28. júní 1954. 5) Reynir, f. 24. jan-
úar 1959, maki Þorbjörg Hólm-
geirsdóttir, f. 20. des. 1961. Þeirra
synir: Hjörtur Már, f. 28. mars
1983; Hólmgeir, f. 20. okt. 1986.
Guðný ólst upp í Strandasýslu,
fyrst í Aratungu þar sem hún er
fædd, þaðan fluttu foreldrar henn-
ar að Vatnshorni, þaðan í Skeljavík
svo að Víðdalsá og þaðan til Hólma-
víkur þar sem foreldrar hennar
bjuggu þar til faðir hennar fór á
elliheimilið Grund.
Guðný lauk skyldunámi 1938 og
ekki varð af frekara námi þótt hug-
ur hennar stæði til þess. Guðný og
Arngrímur hófu búskap á Hólma-
vík og bjuggu þar til 1954 er þau
fluttu til Reykjavíkur og þaðan
sama ár til Hvolsvallar. Þau flytja
svo til Ólafsfjarðar 1959 þar sem
þau búa til ársins 1982 er þau flytja
til Reykjavíkur vegna veikinda
Arngríms. Arngrímur deyr svo
1983 og þá flytur Guðný aftur til
Ólafsfjarðar og bjó þar til æviloka.
Guðný stundaði ýmis störf en
lengst af starfsferlinum vann hún
við verslunarstörf. Útför Guðnýjar
fer fram frá Bústaðakirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
ur, f. 15. júlí 1922.
Hinn 2. júní 1945
gekk Guðný að eiga
Arngrím Guðbjörns-
son verslunarstjóra, f.
19. ágúst 1920, d. 6.
okt. 1983. Foreldrar
hans voru Katrín
Kristín Guðmunds-
dóttir ljósmóðir, f. 19.
okt. 1885, d. 20. jan.
1967, og Guðbjörn
Bjarnason bóndi og
verkamaður, f. 26.
sept. 1880, d. 25. okt.
1952. Guðný og Arn-
grímur eignuðust
fimm börn. Þau eru: 1) Jón Bene-
dikt, f. 16. apríl 1945, d. sama dag.
2) Björk, f. 2. maí 1947, maki:
Sveinn S. Stefánsson, f. 25. apríl
1940, d. 29. nóv. 1989. Þeirra börn:
A) Guðný Arna, f. 9. feb. 1966, maki
Kristinn Eiríksson, f. 26. mars 1966
Börn: Sveindís Ösp Guðmundsdótt-
ir, f. 2.11. 1986; Eyrún Mist Eiríks-
dóttir, f. 19.7. 1992; og Ástrós Eir
Eiríksdóttir, f. 4.5. 1994. B) Anna, f.
8. des. 1967. Hennar barn er Eva
Brá Axelsdóttir, f. 30.9. 1993. C)
Sigríður Guðrún, f. 5.9. 1971, maki
Rósant Már Torfason, f. 21.8. 1971.
Þeirra synir: Bjarki, f. 7.11. 1998;
og Helgi, f. 9.9. 2000. D) Soffía Snæ-
dís, f. 24. sept. 1984. 3) Guðbjörn, f.
20. ágúst 1949, maki Guðbjörg Þor-
Þær eru margar minningarnar
sem vakna þegar að kveðjustund
kemur. Mamma var merkileg kona
fyrir margra hluta sakir og óvíst
að við afkomendur hennar sem
munum hana glaðværa, hjartahlýja
og sýnandi ótakmarkaða ást og
áhuga á okkur og okkar nánustu
munum, að áður en ellin fékk tak á
henni alltof snemma og alltof ungri
var hún kona sem hafði gengið í
gegnum og lifað ótrúlegar breyt-
ingar á sinni ævi.
Mamma var fædd í Aratungu í
Staðardal og var afkomandi
Strandamanna sem búið höfðu í
mannsaldra að Dröngum og í
Drangavík. Afkomendur Sigurðar
Alexíussonar, merkismanns á sinni
tíð, og Jóns Magnússonar á
Reykjanesi sem var uppi um 1700.
Móðir hennar Sigríður var fædd á
mesta kuldaskeiði aldarinnar í
Drangavík árið 1879. Faðir hennar
var Friðrik bóndi Jóhannesson í
Drangavík, rauðhærður og álitinn
fremur rustalegur. Honum lynti
lítt við kaupmanninn í Kúvíkum og
í lifandi minni eru sögur af því
þegar Guðbjörg kona hans Björns-
dóttir, amma mömmu minnar,
gekk að vetrarlagi frá Drangavík
að Kúvíkum til að ná mjölhnefa of-
an í börnin út úr kaupmanninum
og bar sjálf byrðarnar heim þegar
frosta- og harðindatímabilið mikla
um og upp úr 1880 gekk yfir. Frið-
rik og Guðbjörg áttu mörg börn. Á
þessu harðindatímabili gekk líka
mislingafaraldur og dó helmingur
barna þeirra Drangavíkurhjóna,
einkum þau sem fyrst komu í
heiminn. Guðbjörg lést af barns-
förum 1889 þegar Sigríður amma
var aðeins tíu ára gömul. Enn er
varðveitt útfararræða prestsins í
Árnesi yfir Guðbjörgu langömmu.
Sigríður amma fór við lát móður
sinnar í fóstur til föðurbróður síns
Hallvarðar í Skjaldarbjarnarvík,
sem síðar fluttist í Hlöðuvík. Önn-
ur eftirlifandi systkini hennar fóru
að Dröngum til Jóhannesar afa
þeirra og enn önnur dvöldu áfram
hjá föður sínum í Drangavík, við
misjafnt atlæti. Sigríður ólst upp í
Skjaldarbjarnarvík og bjó í góðu
yfirlæti hjá frændfólki sínu, þar til
ungur maður, Bergsveinn Sveins-
son, úr Sunndal kom gangandi yfir
Drangajökul til að leita sér kvon-
fangs, en dugnaður og gjörvuleiki
ömmu hafði spurst út.
Foreldrar mömmu, Bergsveinn
og Sigríður, byggðu bú í Aratungu,
efst uppi í Staðardal þar sem nú
eru bæjarrústir einar og þar eign-
uðust þau 15 börn. Þegar mamma
fæðist yngst barna þeirra árið
1924 er húsakostur eins og hann
hafði verið í árhundruð á Íslandi.
Torfbær, með þrem burstum og
þriggja stafgólfa baðstofu. Í einni
burstinni var inngangur, – dyr og
dyraloft. Í þeirri næstu hlóðaeld-
hús og þeirri þriðju fjós með þrem
básum og einni kú. Baðstofan lá
þvert og bakatil. Niðri var eldhús
og uppi baðstofan. Annar húsa-
kostur lýsir búskaparháttum, en
þar var ærhús, með heytóft, fyrir
30 kindur. Lambhús fyrir tíu lömb
sem sett voru á og stía fyrir tvo til
þrjá hrúta. Hesthús og hlaða fyrir
þrjá hesta, þá Bleik, Hervöru og
Skottu. Vatn var sótt í brunnhús
sem lá nokkru neðan við bæinn. Af
þessum gæðum og gögnum varð
hin stóra fjölskylda að lifa, enda
fór það svo að búið varð of lítið til
að fæða allan barnaskarann og
fóru þau í fóstur til ættingja, til
Sveins föðurbróður þeirra á
Kirkjubóli eða til Hólmavíkur.
Sum af yngri systkinunum fluttust
til eldri systkina þegar þau höfðu
komið sér upp eigin heimili víðs-
vegar um landið. Mamma ólst allt-
af upp hjá ömmu Sigríði og þegar
búið var lagt af í Aratungu og afi
hélt í farandkennslu á norðurhluta
Stranda fylgdust þær mæðgur að í
húsmennsku þar til þau fluttu til
Hólmavíkur þar sem Bergsveinn
og Sigríður bjuggu í nokkur ár.
Það var ekki auðvelt líf fyrir unga
stúlku að alast upp við þessar að-
stæður og snemma var hún sett til
vinnu með móður sinni eins og
sjálfsagt þótti þá. Vinnan var oft
erfið og dagar langir og lítill tími
til leikja. Aldrei heyrði ég mömmu
leggja illt til þessara húsbænda
þegar hún lýsti erfiðri vinnu á
engjum og inniverkum. Eitt mun
henni þó hafa sárnað mikið en það
var að vera send af húsbændunum
út að vinna þegar farandkennari
kom á bæinn til að kenna jafn-
öldrum hennar og börnunum á
bænum. Lýsir það nokkuð viðhorf-
um húsbænda til hjúa sinna á
þessum tíma. Hugur hennar stóð
alltaf til náms, en tækifærin voru
fá. Hún lauk skyldunámi 14 ára
gömul en alla tíð vildi hún greiða
leið þeirra sem nema vildu. Upp-
byggingu á Háskóla Íslands studdi
hún alla tíð, frá því ég fyrst man
eftir mér, þó ekki hafi alltaf mikið
verið til skiptanna. Slysavarna-
félag Íslands, sem hún var ævi-
félagi í, studdi hún einnig af heil-
um hug.
En hvers vegna að rifja þetta
upp? Búskaparraunir sem oftast
lágu í þagnargildi, bæði hjá
mömmu og líka ömmu. Leyndar-
málin um baslið, fátæktina og
sorgina sem fylgir því að missa
sína nánustu frá sér. Harðindin,
baráttuna við náttúruna. Kannski
gerum við engum greiða með að
rifja upp þessa atburði, – lífssögur
kvenna eins og mömmu, ömmu
Sigríðar og Guðbjargar langömmu
sem háðu harða baráttu við nátt-
úruöflin. En eitt má af þeim læra,
að þótt erfiðleikar hafi oft beygt
þær þá stóðu þær alltaf uppréttar
aftur, stoltar og miklir dugnaðar-
forkar sem enn er minnst. Og svo
mun lengi verða. Enn lifa sögur af
þrautseigju þeirra, baráttu, hlýju
og umhyggju fyrir börnum sínum.
Þannig minnist ég líka mömmu.
Allt frá því ég man fyrst eftir mér,
bundinn við lærið og stundum of-
verndaður, var væntumþykja og
takmarkalaus fyrirgefning á
strákapörum í augum hennar.
Glaðværð og hlátur. Aldrei eins og
lífið hefði verið erfitt. Hverri stund
látin nægja sín þjáning og svo
reynt að gera betur. Í pabba eign-
aðist hún sinn lífsförunaut, þar til
hann lést 1983, sama ár og eldri
strákurinn minn er fæddur.
Tryggð þeirra takmarkalaus og
engir erfiðleikar eða misbrestir
svo stórir að ekki mætti gera gott
úr þeim. Enginn veit hvað átt hef-
ur fyrr en misst hefur. Á Ólafsfirði
byggðu þau sitt bú, langt frá
hrjóstrugum Ströndum, en þar var
hugurinn samt alltaf. Böndin svo
sterk. Á Ólafsfirði var heimili, allt-
af fallegt og alltaf fólk. Þar voru
líka Unaðsstaðir í sveitinni. Sælu-
reitur sem bar nostursemi og um-
hyggju mömmu greinilegt vitni.
Staður gleði og unaðar. Samkomur
vina, sumir langt að komnir. Aðrir
úr næstu götum eða ofan af
brekku. Þar uxu blóm og þar uxu
tré og runnar. Þar bjuggu mar-
íuerlur, þrestir og þúfutittlingar
og einstaka músarrindill. Þar var
skjól fyrir allt og alla og þar efld-
ist vinskapur. Þar voru leikir og
þar var sólskinsbær.
Við vorum þrjú systkinin sem
komumst á legg. Eitt bættist svo
við á fullorðinsárum, varð sem
besta dóttir og óf tryggðaband
sem aldrei raknaði. Svo lík
mömmu að lundarfari og glaðværð
og umhyggju. Þrjú börn dóu strax,
þar á meðal frumburðurinn. Þau
lifðu samt áfram, mamma vissi af
fólkinu fyrir handan. Það lifði alla
tíð með henni. Minning alltaf svo
sterk, að ég held, að hún fann allt-
af fyrir því. Vissi hvernig því leið
og fékk jafnvel skilaboð. Ekki bara
um börnin sín fyrir handan heldur
líka aðra ættingja. Þangað vildi
hún fara að loknu ævistarfi. Þar
var gott að vera og þar samein-
uðust vinir og ættingjar á ný. Þar
bíða allir okkar bestu og nánustu.
Ég átti alltaf erfitt með að skilja
þetta, – hafði ekki samband yfir.
Var jafnvel efahyggjumaður, en nú
þegar að lokum kom er ég ekki
lengur í vafa. Mamma hefur alltaf
rétt fyrir sér. Þinn
Reynir.
Fyrst þegar ég hitti Guðnýju, þá
tilvonandi tengdamóður mína, kom
hún hlæjandi á móti mér og faðm-
aði mig innilega að sér. Þannig var
Guðný, einstaklega hláturmild og
hlý með breiðan faðm og gjarnan
glettnisglampa í auga. Hún var ör-
lát og gaf ríkulega af því sem hún
átti.
Á þessum árum bjuggum við á
Grettisgötunni, við Reynir á hæð-
inni fyrir ofan þau Arngrím sem þá
átti við alvarleg veikindi að stríða.
Aldrei kvartaði hún eða barmaði
sér á annan hátt en erfitt hefur það
verið að horfa á lífsförunaut sínum
hraka uns hann var allur.
Guðný þurfti oft að sitja á strák
sínum þegar hún fylgdist með
tengdadótturinni en aldrei greip
hún framfyrir hendurnar á mér,
þótt ung og óreynd væri, heldur
virti hún ákvarðanir mínar, bæði að
því er snerti son hennar og son-
arsyni.
Eftir að Guðný flutti aftur til
Ólafsfjarðar voru fjölskylda, vinir
og vandamenn ætíð velkomnir til
Guðnýjar og í hvert sinn dregið það
besta fram, hvergi til sparað og
nóg af öllu. Þegar synir okkar
Reynis voru yngri fyllti hún t.d. öll
kökubox af kaffibrauði þegar von
var á prinsunum litlu. Svo rausn-
arleg var móttakan að eitt sinn
þegar eldri sonur okkar, þá nýlega
orðinn þriggja ára, settist að upp-
dúkuðu borði í eldhúsinu spurði
hann: „Á ég afmæli í dag?“
Henni þótti afar vænt um landið
sitt og skildi aldrei þetta óþol í
unga fólkinu að rjúka til útlanda
þegar nóg var að skoða innanlands.
Samt lagði hún það á sig að heim-
sækja okkur hjónin tvívegis þegar
við bjuggum erlendis. Hún hafði
lúmskt gaman af að skoða kastala
og allan gróðurinn enda mikill
höfðingi og garðyrkjukona.
Guðný var náttúruunnandi og
fann sér verkefni sem hún gat sinnt
utanhúss. Þar á meðal voru laxveiði
og gönguskíði og árum saman
ræktaði hún upp landið í kring um
Unaðsstaði, sumarbústaðinn sinn.
Þar skilur hún mikinn trjálund eft-
ir sig og er hann lýsandi um dugn-
að hennar og elju.
Það er með trega í hjarta sem ég
kveð Guðnýju en þó er það huggun
harmi gegn að vita að hvíldin var
langþráð.
Þorbjörg.
Minningarnar eru margar og ljúf-
ar um Guðnýju ömmu og Adda afa.
Það var mikið lán að mamma kynnt-
ist þér, afa og þinni fjölskyldu. Þú
varst amma okkar. Á hverju ári var
mesta tilhlökkunarefnið fyrir utan
jólin að fara norður. Kirkjuvegur 4
er í minningunni staður þar sem vel
var tekið á móti manni og alltaf fjör.
Í hverri heimsókn var skylda að fara
í berjamó og þeir sem vildu ber
þurftu að tína þau, fyrir utan þá
eldri og karlkyns. Þeir máttu fá eins
mikið af berjum og þeir vildu þrátt
fyrir að hafa aldrei séð berjalyng.
Ekki voru allir sammála þessari
reglu, en æðri og vitrari konur, þ.e.
amma, Björk og mamma réðu þessu
víst.
Unaðsstaðir, sumarbústaðurinn
ömmu og afa og dúkkuhúsið Sól-
skinsbær var reist af handverks-
manninum Adda afa. Þar var ynd-
islegt að vera. Alltaf flaggað þegar
komið var upp í bústað sem gerði
viðveruna hátíðlega. Ef vel var
mætt í bústaðinn leið ömmu og afa
fyrst vel. Mest gaman var að fara
með ömmu í bíl upp í bústað því
vegurinn var hálfleiðinlegur, en
amma kunni galdurinn. Bara keyra
nógu hratt þá fyndi maður ekki
fyrir holunum. Og viti menn, það
var alveg satt, og hratt fór hún.
Mamma sat negld í bílsætið en við
skemmtum okkur konunglega.
Veiðiskapur var það sem amma
og afi lifðu fyrir, fyrir utan börn og
barnabörn. Yfirleitt var farið í
Svartá, og heitir einn hylur þar
Guðnýjarhylur, því amma var sú
fyrsta sem menn vita að hafi fengið
þar fisk. Eitt sinn hafði afi nælt í
vænan, en bakkinn var svo hár að
erfiðlega gekk að landa þeim stóra.
Halldór bróðir varð vitni að því
þegar amma gekk niður að ánni,
hoppaði ofan í lítinn hyl og sagði
afa að koma með hann til sín. Hún
tók laxinn, tróð honum ofan í vöðl-
urnar og gat þá afi loks landað
bæði ömmu og laxinum.
Minningarnar eru endalausar og
munum við geyma þær í hjarta
okkar þar sem þær munu gleðja
okkur daglega þar til við hittumst
aftur.
Halldór, Davíð og María.
Hún amma mín er dáin. Í gegn-
um hugann þjóta minningar um
glæsilega konu sem ávallt var vel
til höfð, hún til dæmis var ekki
vöknuð fyrr en hún var búin að
setja upp andlitið, þ.e. varalita sig,
bera á sig krem og þess háttar.
Amma mín var líka alltaf fín í
tauinu og hún átti mikið af fal-
legum fötum og skóm. Eitt af því
sem ég dundaði mér við sem barn
var að máta fínu hælaháu skóna og
æfa mig að ganga á þeim.
Ég og eldri systur mínar nutum
þeirra forréttinda að alast upp í
sama húsi og afi og amma áttu
heima í. Við gátum farið á milli
hæða til að athuga hvað var í mat-
inn og svo völdum við það sem okk-
ur leist betur á. Þetta nýtti ég mér
óspart og oftar en ekki kom
mamma að mér við að borða mat
hjá ömmu sem ég leit ekki við
heima hjá mér. Þær voru líka ófáar
næturnar sem ég svaf á milli afa og
ömmu. Eftir því sem árin liðu og ég
stækkaði urðu þrengslin meiri og
sjálfsagt minna um svefn hjá þeim
en aldrei var kvartað eða mér neit-
að.
Við amma áttum margar góðar
stundir saman. Hér áður fyrr bök-
uðum við saman kleinur og þá
sagði hún mér gjarnan sögur úr
æsku sinni. Fyrir jólin pússuðum
við silfrið og á sumrin eyddi ég
mörgum helgunum á Unaðsstöðum,
sumarbústaðnum afa og ömmu.
Amma hafði yndi af því að hamast í
garðinum við sumarbústaðinn enda
var hann ætíð fallegur og vel hirtur
á meðan hún hafði heilsu til að
sinna honum. Það var gaman að
hjálpa henni við þessi störf því hún
var bæði þakklát og ánægð með
allt sem lagt var af mörkum.
Um tíma bjuggu afi og amma í
Reykjavík vegna veikinda afa. Ég
fékk oft að fara í heimsókn til
þeirra og þá var dekrað við mig á
allan hátt. Þegar amma flutti aftur
heim til Ólafsfjarðar eftir lát afa
gisti ég stundum hjá henni eða hún
bauð mér í mat. Svo lá leið mín í
burtu þegar ég fór í framhalds-
skóla. Amma fylgdist vel með mér í
gegnum nám mitt, gætti þess að
prjóna reglulega nýja sokka handa
mér og gerði við þá gömlu. Hún
var alltaf ánægð fyrir mína hönd og
studdi mig í þeim ákvörðunum sem
ég tók. Þegar ég kom heim og hitti
ömmu beið mín faðmlag og knús
sem yljar enn í minningunni.
Síðustu ár var amma orðin lúin
og lasin. Örlögin höguðu því þannig
að leið mín lá norður helgina áður
en hún dó og fyrir það er ég þakk-
lát. Hún kvaddi mig með föstu
faðmlagi og kossi. Ég vissi að þetta
yrði í síðasta skipti sem ég sæi
hana á lífi. Það var ákaflega sárt
þrátt fyrir að ég viti að hún var
hvíldinni fegin. Ég er líka sannfærð
um það að pabbi minn ásamt afa og
litlu börnunum þeirra tóku vel á
móti henni. Minningar mínar um
ömmu eru mér dýrmætar og
gleymast aldrei.
Sigríður.
GUÐNÝ BERG-
SVEINSDÓTTIR
 Fleiri minningargreinar um
Guðnýju Bergsveinsdóttur bíða
birtingar og munu birtast í blaðinu
næstu daga.