Morgunblaðið - 09.03.2004, Blaðsíða 37

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. MARS 2004 37
✝ Sigrún Pálsdótt-ir fæddist á Borg
í Njarðvík við Borg-
arfjörð eystri 15.
apríl 1917. Hún lést
á elli- og hjúkrunar-
heimilinu Grund 1.
mars síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Páll Sveinsson,
f. 29. febrúar 1888,
d. 1. júlí 1947, og
Þuríður Gunnars-
dóttir, f. 20. júní
1893, d. 25. júlí
1956. Þau voru
bændur. Systkini
Sigrúnar eru Daníel, f. 10. apríl
1915, Þorbjörg, f. 21. maí 1920, og
Sigurður Óskar, f. 27. desember
1930. Daníel og Þorbjörg eru lát-
in.
Hinn 26. september 1943 giftist
Sigrún Þórði Jónssyni, f. 23. jan-
úar 1918. Foreldrar hans voru Jón
Þórður, maki Margrét Erlings-
dóttir, þeirra dætur eru Sigurlaug
og Andrea, b) Róbert, maki Selma
Kristjánsdóttir, þeirra börn eru
Ólöf og Kristján Daði, c) Birna
Rún, d) Eggert, maki Linda Dögg
Ólafsdóttir, þeirra sonur er Dag-
ur. 3) Birna, f. 26. febrúar 1949,
var gift Guðmundi Ingólfssyni,
þau slitu samvistum, börn þeirra
eru: a) Ingólfur, b) Ragnhildur. 4)
Jón, f. 21. apríl 1954, sonur hans
og Kristínar Albertsdóttur er
Þórður.
Sigrún og Þórður bjuggu í
Borgarfirði eystri til 1972. Fluttu
þá til Egilsstaða og þaðan til
Reykjavíkur 1973. Sigrún lauk
kennaraprófi frá Kennaraskóla
Íslands1940 og hóf þá kennslu á
Borgarfirði eystri. Árið 1942 varð
hún skólastjóri Barnaskólans á
Borgarfirði og hélt því starfi til
1969. Sigrún starfaði með kven-
félaginu Einingu og var formaður
þess um árabil. Einnig starfaði
hún innan Sambands austfirskra
kvenna.
Útför Sigrúnar fer fram frá
Neskirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 15.
Jóhannesson, búfræð-
ingur og kennari, f. 9.
maí 1879, d. 14. apríl
1958, og Sigurlaug
Helgadóttir húsmóð-
ir, f. 26. maí 1885, d.
5. júní 1985. Sigrún
og Þórður eignuðust
fjögur börn. Þau eru:
1) Páll, f. 10. ágúst
1944, maki Þorbjörg
Einarsdóttir. Þeirra
dætur eru: a) Sigrún,
maki Ólafur Arason,
þeirra börn eru Ýmir
og Margrét, andvana
fædd, sonur Sigrúnar
og Halldórs Skúlasonar er Skúli,
b) Kristín, maki Hörður Sigurðs-
son, þeirra dóttir er Védís, c)
Arna, maki Halldór Haraldsson.
þeirra börn eru Hlín og Hlynur. 2)
Sigurlaug, f. 28. október 1945, var
gift Gísla Ágústssyni, þau slitu
samvistum, þeirra börn eru: a)
Kennari, fræðari, leiðbeinandi og
uppalandi. Þetta eru orðin sem koma
upp í hugann þegar ég hugsa til móð-
ur minnar. Hún varð þeirrar gæfu
aðnjótandi að lífsstarf hennar og
áhugamál fóru saman. Móðir mín var
kennari af guðs náð og á eðlislægan
hátt varð henni allt að kennsluefni.
Mynd í blaði varð tilefni landafræði-
upprifjunar, blóm í vegarkanti kall-
aði á krónublaðaumfjöllun og það var
sem hún hefði himin höndum tekið
þegar Mjólkursamsalan fór að birta
orðatiltæki á mjólkurfernunum.
Þeim var safnað og þau dregin fram
þegar barnabörnin komu í heimsókn.
Þegar hún flutti til Reykjavíkur fór
hún strax að tala um fjallahringinn
eins og gamlan kunningja, ég ratinn
góndi út og suður og hafði hvorki
myndað þekkingartengsl við Akra-
fjallið né Skarðsheiðina.
Móðir mín fæddist í afskekktri
sveit og ólst upp í enn afskekktari, í
Breiðuvík fyrir sunnan Borgarfjörð
eystri. Það má með sanni segja að
hjá henni hafi sannast að hvorki þarf
stórt rými né mikinn mannfjölda til
að öðlast þroska. Víðsýni og for-
dómaleysi einkenndi hana og í öllu
atferli gekk hún út frá rétti einstak-
lingsins, sem þó getur aldrei náð
lengra en að rétti náungans.
Skólaganga móður minnar var
ekki löng. Einn vetur í Barnaskól-
anum á Borgarfirði eystri og stopul
farkennsla að auki. Leiðin lá í Al-
þýðuskólann á Eiðum þar sem hún
var tvo vetur. Næstu tvö árin kenndi
hún á Borgarfirði, litlu eldri en elstu
nemendur skólans. Vorið 1938
þreytti hún inntökupróf í Kennara-
skólann og stóðst með glans, það var
reyndar eitt af því örfáa sem hún
leyfði sér að monta sig af – í hófi þó!
Kennaraprófi lauk hún eftir tveggja
vetra nám vorið 1940 og hélt austur á
Borgarfjörð daginn eftir að breski
herinn hernam landið. Um haustið
hóf hún kennslu á Borgarfirði, tók
við skólastjórn 1942 og var skóla-
stjóri til 1969.
Á stundum hefur trúlega reynt á
kennarann og skólastjórann, eins og
verða vill í litlu samfélagi þar sem
allir þekkja alla og grunnt getur ver-
ið á athugasemdum. Ég veit hins
vegar engin dæmi þess að nokkur
hafi nokkru sinni viðhaft hnjóðsyrði
um móður mína.
Sem skólastjóri og kennari gætti
hún þess vandlega að gefa ekki færi á
sér vegna eigin skoðana. Hún gaf til
dæmis aldrei upp hvað hún kaus.
Eina skiptið sem ég man eftir að hún
opinberaði sig pólitískt var þegar
Magnús Torfi Ólafsson og félagar
fóru fram, en þá gat hún þess að full
ástæða væri til að kjósa Magnús
Torfa þar sem hann væri svo vel gef-
inn!
Menntun og þekkingarleit skiptu
móður mína miklu. Hvernig gengur í
skólanum, var yfirleitt fyrsta spurn-
ing þegar barnabörnin komu í heim-
sókn, en næsta spurning var að sjálf-
sögðu: viltu ekki fá eitthvað að
borða? Hún var mikill jafnréttissinni
og eina skiptið sem ég sá hana reið-
ast var þegar henni barst bréf með
utanáskrift til skólastýru Sigrúnar
Pálsdóttur. Þá stappaði hún niður
fæti og sagðist vera skólastjóri eins
og hver annar! Hjá henni lærðist
einnig að konur eru menn, það eru
karlar og konur eða karlmenn og
kvenmenn – og á þeim er ekki svo
ýkja mikill munur!
Móður minni þótt mjög vænt um
íslenskt mál og umgekkst tungumál-
ið af umhyggju og virðingu eins og
maður gerir við ástvin sinn. Ég
heyrði hana aldrei hallmæla neinum
utan orðsóðunum sem heyra má á
stundum á öldum ljósvakans. Um
tíma skrifaði hún niður orðaleppa og
ambögur úr Ríkisútvarpinu, en að
því kom að hún gafst upp og sagðist
ekki hafa undan.
Ljóðelskan fylgdi móður minni úr
foreldrahúsum þótt henni væri fyr-
irmunað að setja saman vísu, að eigin
sögn. Þaðan fylgdi henni einnig
sannleiksástin sem hún sagði móður
sína hafa innprentað sér. Segðu allt-
af satt, því að þá þarftu ekki að muna
neitt! sagði hún gjarnan og er mikil
viska fólgin í því.
Þegar móðir mín flutti suður, eftir
ríflega þrjátíu ára kennslu við
Barnaskólann á Borgarfirði eystri,
reyndi hún í fyrstu fyrir sér sem for-
fallakennari. En það gekk ekki. Hún
sagðist einfaldlega ekki skilja börnin
í Reykjavík. Hún var vön að þekkja
aðstæður barnanna sem hún kenndi,
vita allt um þeirra hagi og fjöl-
skyldna þeirra, hafði í mörgum til-
vikum kennt þremur kynslóðum,
þannig að henni þótti sem hér sunn-
an heiða væri hún algjörlega í lausu
lofti hvað börnin varðaði. Hún sneri
sér að heimilisþjónustu og vann við
hana um nokkurra ára skeið og hafði
mjög gaman af. Þar kom til fé-
lagslyndi hennar og þörf fyrir sam-
neyti og samskipti við annað fólk.
Einnig las hún inn á spólur fyrir
Blindrafélagið, enda prýðisgóður
upplesari.
Eftir að sjón hennar dapraðist og
hún gat ekki lengur farið ein ferða
sinna þá hrakaði heilsunni. Það er nú
þannig að við þrífumst ekki nema í
samneyti við aðra, mannskepnurnar,
enda ekki að ástæðulausu sem rætt
er um samfélag manna.
Síðustu árin urðu móður minni
mjög erfið. Hún greindist með Alz-
heimer og hrakaði heilsu hennar,
bæði andlegri og líkamlegri, jafnt og
þétt. Erfiðast reyndist henni hve vel
hún gerði sér grein fyrir hverju hún
hafði tapað og var oft sem hún sæi
engan veg út úr svartnættinu. Eitt
var þó sem helst gat linað og það
voru ljóðin. Lengst lifðu með henni
ljóðin sem hún kunni utanbókar allt
frá barnæsku og oft þurfti ekki nema
vísubrot og þá var kominn ljóðabálk-
ur.
Það er margt sem ég á móður
minni að þakka fyrir utan lífið sem
hún gaf mér. Þar er fyrst að nefna
víðsýni og fordómaleysi. Umburðar-
lyndi einkenndi hana og dómharka
var henni víðs fjarri. Þótt móðir mín
hafi vissulega ekki ætíð verið sátt við
athafnir mínar og afstöðu þá stóð
hún ávallt að baki mér sem sá klettur
er allir þarfnast í lífinu. Með smá-
stuldi frá Páli Ólafssyni get ég vissu-
lega sagt að móðir mín hafi gengið
léttast á öllum mínum yfirsjónum.
Að lokum vil ég þakka starfsfólki á
Elli- og hjúkrunarheimilinu Grund,
bæði á gangi 2A þar sem móðir mín
dvaldi fyrst og sér í lagi á Frúar-
ganginum á 3. hæð þar sem starfs-
fólk allt annaðist hana af einstakri al-
úð. Bestu þakkir.
Birna.
Gættu þess vin, yfir moldunum mínum,
að maðurinn ræður ei næturstað sínum.
Og þegar þú hryggur úr garðinum gengur
ég geng þér við hlið þó ég sjáist ei lengur.
En þegar þú strýkur burt tregafull tárin
þá teldu í huganum yndisleg árin
sem kallinu gegndi ég kátur og glaður,
það kæti þig líka, minn samferðamaður.
(James McNulty)
Það var eitt kvöld að mér heyrðist
hálfvegis barið,
Ég hlustaði um stund og tók af kertinu
skarið,
Ég kallaði fram og kvöldgolan veitti
mér svarið:
Hér kvaddi Lífið sér dyra, og nú er það
farið.
(Jón Helgason)
Elsku mamma mín, þakka þér fyr-
ir allt.
Þín dóttir
Sigurlaug.
Okkar elskulega amma Sigrún
hefur nú kvatt hinn jarðneska heim,
södd lífdaga. Um hana geta fleiri en
ég með góðri samvisku vottað, að
betri ömmu var eiginlega alls ekki
hægt að hugsa sér.
Hún var innblásinn kennari af
guðs náð, og þó áratuga skólastjóra-
og kennsluferli hennar væri lokið
þegar ég kom í heiminn, þá var það
þannig með hana ömmu mína að hún
hætti aldrei að kenna. Ég nýtti mér
íslensku-, ljóða- og söguþekkingu
hennar til hins ítrasta á skólaárunum
og þegar kom að próflestrinum var
nánast óhugsandi annað en að setj-
ast að hjá ömmu og afa. Amma virtist
hafa nánast öll íslensk ljóð á taktein-
um, hún kunni betri skil á Íslend-
ingasögunum en flestir og var
óþreytandi að miðla af þekkingu
sinni.
Hún var af þeirri sjaldgæfu og
aðdáunarverðu manngerð sem aldrei
heyrðist hallmæla nokkrum, og um-
hyggja hennar fyrir öðru fólki var
slík að hún virtist sjálf þjást ef aðrir
þjáðust. Mér er í fersku minni sá
morgunn er ég hélt í mitt fyrsta próf
í Háskóla Íslands. Svo mikið var í
húfi, að mér fannst, að ég kom ekki
niður einum einasta bita morgun-
verðar áður en ég hélt af stað í prófið.
Amma sá hvernig mér leið og tók
bersýnilega sjálf út fyrir það. Er ég
um síðir kom glaðbeitt heim úr próf-
inu, tók amma öll að ljóma og gat þá
fyrst sjálf komið niður matarbita
þann daginn. Þetta atvik var lýsandi
fyrir augljósa hluttekningu hennar í
lífi annarra.
Mér þykja, við þessi leiðarskil,
fræg orð úr Hávamálum eiga vel við
ömmu Sigrúnu, ekki síst í ljósi þess
að hún var sjálf óþreytandi að greypa
þau mér í minni:
Deyr fé,
deyja frændur,
deyr sjálfur ́ið sama,
en orðstír deyr aldregi
hveim er sér góðan getur.
Amma mín elskuleg : Ég veit að
þér verður fundinn besti staður sem
völ er á handan móðunnar miklu.
Annað væri þér ekki samboðið. Hafðu
innilegar þakkir fyrir allt það góða og
dýrmæta sem þú veittir mér í lífinu.
Ástkær minningin um þig mun lifa
með mér að eilífu.
Birna Rún.
Andlátsfregn Sigrúnar Pálsdóttur
vekur upp fagrar minningar og sökn-
uð. Þeim fækkar óðum sem muna
menningarheimilið Sigtún á Borgar-
firði eystri, sem hjónin Sigrún og
Þórður Jónsson stofnuðu og stýrðu
um árabil. Þeirra hjóna verður seint
minnst sem vert er, svo einstök var
gestrisni þeirra, góðvild og hjálp-
semi.
Það er mikil gleði í minningunni að
hafa notið samvista við slíkt fólk. Sig-
rún hneigðist mjög að bóklestri og
var orðlögð fyrir fróðleik og einstakt
minni. Þess vegna var það harður og
ranglátur dómur að hún skyldi þurfa
að sitja í myrkri og minnisleysi síð-
ustu árin.
Lokið er vöku langri
liðinn er þessi dagur.
Morgunsins röðulroði
rennur upp nýr og fagur.
Miskunnarandinn mikli
metur þitt veganesti.
Breiðir út ferskan faðminn
fagnandi nýjum gesti.
(Hákon Aðalsteinsson.)
Við sendum vini okkar Þórði og
börnum hans innilegar samúðar-
kveðjur.
Systkinin frá Sólbakka.
Elsku Silla mín. Örfá orð til að
þakka þér fyrir allt og allt. Þakka þér
fyrir að hafa kennt mér af einstakri
þolinmæði alla mína barnaskólatíð og
alltaf hvatt mig og umborið. Þakka
þér fyrir elskulegt nágrenni heima á
Borgarfirði sem aldrei bar skugga á.
Þakka þér fyrir margar og góðar
stundir sem við áttum saman er ég
heimsótti þig á Grund. Ég fór oftast
fróðari af þínum fundi en smátt og
smátt fórstu að fara inn í óminnis-
heim og samfundirnir urðu færri og
færri. Ég sendi þér kærar kveðjur frá
okkur Hólsbörnunum: Bjarna,
Nonna, Bóa, Diddu, Eyju, Gumma og
mér undirritaðri með þakklæti fyrir
allt sem þú varst okkur.
Innilegar samúðarkveðjur til ykk-
ar: Þórður, Palli, Systa, Birna, Jón og
aðrir aðstandendur.
Guð annist þig, Silla mín.
Þórhalla Sveinsdóttir.
Eitt sinn þegar Sigurlaug eldri
dóttir mín var rétt um þriggja ára
spurði hún: „Hvað er jarðaför, pabbi
?“ Síðan svaraði hún sjálfri sér í sömu
andrá. „Já, það eru auðvitað förin
sem þeir sem deyja skilja eftir á jörð-
inni.“
Þegar maður skoðar förin þín,
amma mín, þá hafa mörg þeirra snert
líf mitt. Allur sá góði tími sem ég
eyddi hjá ykkur afa í Stóragerðinu á
mínum yngri árum, í pössun, í heim-
sókn, og ekki síst við heimanám og
ritgerðasmíðar. Amma fylgdist vel
með námi mínu og var alltaf boðin og
búin að aðstoða mig ef með þurfti. Og
svo má ekki gleyma því þegar ég var
að vinna hjá afa sem sendill og við
komum alltaf heim í hádegismat, og
þið kennduð mér að borða fisk. Frá
þér, amma mín, hef ég fengið þann
mikla spilaáhuga sem hefur fylgt mér
síðan. Þú kenndir mér að spila, og oft
sátum við Sigrún frænka með afa og
ömmu og spiluðum vist eða manna
fram á kvöld, en einkum spilaði ég
rommý, borðvist eða kasínu við þig.
Þú kenndir mér bragfræði, að lesa
ljóð og vísur ortar eftir öllum kúnst-
arinnar reglum. Ég sýndi þér svo,
fyrstri allra, minn eigin skáldskap, og
hvattir þú mig áfram og leiðbeindir
mér með formið. Þetta áhugamál hef-
ur einnig fylgt mér æ síðan, ásamt
þínum góðu ráðum um form og fram-
setningu. Nú hafa báðar dætur mínar
sýnt þessum tveimur förum áhuga,
þannig að vonandi kem ég þessu til
skila eins og þú hefðir viljað.
Minning þín lifir áfram.
Kveðja
Þórður og fjölskylda.
Kæra Silla. Nú hefur þú lagt í hina
löngu ferð sem við förum öll á end-
anum. Ég býst við því að þú hafir ver-
ið fegin hvíldinni, enda búin að vera
veik lengi. Ég kom til þín í Vesturbæ-
inn, þá varstu enn hress. Þú sýndir
mér myndirnar af barnabörnunum
og barnabarnabörnunum, þetta er
myndarlegur hópur enda ekki við
öðru að búast úr svona myndarlegri
fjölskyldu. Þú varst að rifja upp af-
mælisdaga, þú varst einstök með að
muna afmælisdaga og maður stóð
undrandi og spurði sig hvernig getur
hún munað alla þessa afmælisdaga?
Mig minnir að þú hafir verið að fara
með ljóð. Þið pabbi náðuð nú vel sam-
an í þeim, eins að tala um gamla tím-
ann á Borgarfirði. Það er ómetanlegt
fyrir yngra fólkið þegar öldungarnir
fara á skrið í minningunum, það kem-
ur svo margt fram um hluti sem eru
löngu gleymdir, en þarna getum við
tengt okkur við upprunann í sögun-
um ykkar. Þú varst barnakennari á
Borgarfirði eystra ásamt Sigga bróð-
ur þínum, ég held að það hafi verið
gæfa fyrir okkar litla byggðarlag að
hafa ykkur svo lengi og þurfa ekki að
skipta um marga kennara á skóla-
göngunni. Það var margt sem við
lærðum og það stóð ekki allt í bókum,
þið lögðuð grunninn að framtíð
barnanna á Borgarfirði. Ég man eftir
þér þar sem þú stóðst við ofninn og
varst að hlýða okkur yfir eða kenna
okkur ljóð. Þú lést okkur læra ótrú-
legustu ljóð, þú sagðir okkur frá al-
þingishátíðinni 1930, það var rigning
en þetta var svo lifandi í frásögninni
að ég ákvað að fara á Þingvöll ein-
hverntímann seinna. Þú gerðir lýs-
ingarorðasögu á leiðinni í skólann.
Við áttum að bæta lýsingarorðum inn
í svo lastu söguna fyrir okkur, þetta
fannst okkur skemmtilegt. Það var
gaman að læra landafræði hjá þér, þú
varst svo vel að þér um löndin að við
flugum á vængjum hugans til fjar-
lægra landa. Ekki var kristinfræðin
síðri hjá þér. Maður fór bara aftur í
aldirnar svo lifandi varstu í frásögn-
inni. Í litlu skólastofunni fórum við í
hástökk og dönsuðum Vefaradansinn
svo eitthvað sé nefnt. Ég þarf að
minnast á handavinnuna, hún var frá-
bær. Svo var öllu komið inn í Sigtún á
vorin og þú, kannski með einhverri
hjálp, settir upp flotta sýningu á
verkum okkar og allir komu að skoða,
það var gaman. Ég þarf að þakka fyr-
ir allt atlætið í Sigtúni. Við útbæjar-
krakkarnir komum oft við á leiðinni.
Það var gott að koma inn í hlýjuna, fá
pönnuköku og mjólkurglas. Það var
rætt við okkur eins og fullorðið fólk.
Stundum þurfti að finna til þurr föt á
okkur ef við höfðum blotnað óþægi-
lega mikið á leiðinni inn eftir. Það var
betra þó að stundum væru fötin í
stærra lagi. Mig minnir að þú hafir
verið potturinn og pannan á barna-
samkomunum í gamla daga. Ég man
eftir þér ganga með okkur í kringum
jólatréð, gefa eplin, og ganga frá svo
hægt væri að fara að dansa ræla og
valsa. Svo var farið út í Nýja skóla og
fengum við þar kakó og rjómatertur
með sultu og skrautsykri, þetta var
toppurinn á tilverunni, algjört ævin-
týri. Ég bið Guð að leiða þig til Sum-
arlandsins þar sem allt er bjart og
fagurt, engir verkir og veikindi.
Kannski ferð þú að kenna englunum,
hver veit? Þórður, Palli, Sista, Birna,
Nonni og aðrir aðstandendur, ég
sendi ykkur innilegar samúðarkveðj-
ur.
Gunna í Geitavík og systkini mín og
foreldrar biðja fyrir kærar kveðjur
og þakkir fyrir allt.
Guðrún Björnsdóttir.
SIGRÚN
PÁLSDÓTTIR
 Fleiri minningargreinar um Sig-
rúnu Pálsdóttur bíða birtingar og
munu birtast í blaðinu næstu daga.