Morgunblaðið - 07.05.2004, Blaðsíða 16

ERLENT
16 FÖSTUDAGUR 7. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
10
www.islandia.is/~heilsuhorn
PÓSTSENDUM
Glerártorgi,
Akureyri, sími 462 1889
Fæst m.a. í
Árnesapóteki, Selfossi,
Lífsins lind í Hagkaupum
og , Kárastíg 1.
10
áraGott fyrir heilsuna
Spektro
Multivitamín, steinefnablanda
ásamt spirulínu, Lecthini, Aloe
vera o.fl. fæðubótarefnum.
Salmon oil
Gegn stirðleika
í liðamótum
Calcium Citrat
Veldu kalk sem gerir gagn.
Einnig hægt að fá
með D vítamíni
Í dagsins önn
Náttúrulegt B-vítamín ásamt
magnesíum og C-vítamíni
í jurtabelgjum
ÍSLENDINGAR ættu að einbeita
sér að þróunaraðstoð við afmörkuð
svæði þar sem sérþekking þeirra og
reynsla getur helst komið að gagni,
að sögn Carlos Lopes, svæðisstjóra
Þróunarstofnunar Sameinuðu þjóð-
anna (UNDP) í Brasilíu. „Í sannleika
sagt held ég ekki að Íslendingar geti
haft afgerandi áhrif með því að grafa
brunna, hjálpa nokkrum flóttamönn-
um og svo framvegis. Þetta eru stór-
verkefni og krefjast geysilega mikilla
fjármuna, þið verðið að vera hógvær-
ari.
En þið hafið forskot á nokkrum
sviðum þar sem enginn getur keppt
við ykkur. Eitt dæmi er sér-
fræðiþekking ykkar á nýtingu jarð-
hita. Þið getið valdið umbyltingu hjá
fjölda þjóða með aðgangi að ódýrari
og endurnýjanlegri orku.“
Lopes er meðal frummælenda á
þingi sem Norræna Afríkustofnunin,
Háskóli Íslands og Þróunarsam-
vinnustofnun Íslands standa fyrir um
Málefni Afríku og þróun en þinginu
lýkur í dag. Sjálfur er Lopes frá
Gíneu-Bissau sem er á vesturströnd
Afríku, með um milljón íbúa og eitt af
fátækustu löndum heims.
Hann segir að annað dæmi um for-
skot okkar sé sjávarútvegur þar sem
Íslendingar veiti þegar aðstoð í mörg-
um löndum og enn megi nefna gott
stjórnarfar. Hér sé snyrtileg manna-
byggð, samgöngu- og menntastofn-
anir á háu stigi, allir hafi rennandi
vatn, orkuveitur og holræsi til staðar
og þessir innviðir virki. Þjóðin hafi
trú á sjálfri sér. Tekið hafa langan
tíma fyrir nokkrar kynslóðir stjórn-
málamanna að koma á laggirnar slíku
kerfi. Nú deili þeir um forgangsröð-
ina, hér eins og annars staðar en
grunnurinn sé í lagi.
„Eitthvað hlýtur því að vera gert
vel og við þurfum á þeirri sér-
fræðiþekkingu að halda,“ segir Lop-
es. „Hér er öflugt stjórnkerfi, hér er
tekið á umhverfismálum, menntun og
fleiri slíkum viðfangsefnum. Þessari
reynslu og þekkingu er hægt að deila
með öðrum þjóðum og slík aðstoð
getur haft mikil áhrif. Það gæti verið
afskaplega gott að þið ættuð slíkt
samstarf við þjóðir sem eru sambæri-
legar við ykkur, ég á einkum við litlar
eyþjóðir.“
Árangur og mistök
Hann er spurður hvað hafi tekist
vel og hvað mistekist í þróunarhjálp
síðustu áratugina.
„Árangurinn hefur að mörgu leyti
verið stórkostlegur,“ svarar Lopes.
„Það er sama hvaða mælikvarða um
kjör manna er horft á, langlífi, barna-
dauða, heilbrigði mæðra, aðgang að
menntun, alls staðar er það sama sag-
an. Og ef hugað er að hagvexti er
sama upp á teningnum. Árangurinn
hefur líka reynst varanlegur, víðast
hvar hefur niðurstaðan orðið sú að
kjör fólks hafa tekið stakkaskiptum
með bættri tækni og svo framvegis.
Þetta eru jákvæðu hliðarnar. Það
sem er slæmt er að lengi vel voru not-
aðar aðferðir sem ekki virka. Að-
stoðin kom ekki alltaf að nægilegu
gagni, menn lögðu ekki nógu mikla
áherslu á að berjast gegn fátækt og
misrétti. Oft var aðstoðin notuð í póli-
tísku skyni, jafnt af hálfu þeirra sem
tóku við henni og þeirra sem létu
hana í té.
Ég nefni sem dæmi að aðstoðin
sem veitt er til Mið-Austurlanda hef-
ur verið miklu meiri en aðstoðin sem
öll Afríka [sunnan Sahara] fær. Þetta
gerist enda þótt við vitum að þörfin er
miklu meiri í Afríku, það sést á hag-
tölunum.“
Lopes segir að þar að auki hafi oft
verið lögð of mikil áhersla á tækni-
lega aðstoð. Sérfræðingar hafi verið
sendir til þróunarlanda til að kenna
mönnum réttar aðferðir en nú sé vit-
að að það sé ekki heppilegasta aðferð-
in. Mestu skipti að nota þekkinguna í
verki og koma því til leiðar að fólkið á
staðnum tileinki sér hana á sínum
hraða og aðlagi hana eigin aðstæðum.
Flan dugi ekki. Þeir sem þiggi að-
stoðina verði að taka sjálfstæðan þátt
í ferlinu, verði að „eiga“ hana í þeim
skilningi að ekki sé verið að rétta
þeim hana á silfurfati. Þeir verði að
taka þátt í að hafa eftirlit með því
hvernig framkvæmdin gengur fyrir
sig og meta hvort átakið ber árangur.
„Þetta er viðurkennt núna. Erf-
iðara hefur reynst að fá menn til að
viðurkenna að kerfi sem notuð eru
bera enn einkenni þess að staða þess
sem gefur og hins sem þiggur sé ger-
ólík. Verði ekki tekið á þessu misvægi
milli aðilanna, mun kerfið ekki breyt-
ast. Setja þarf markmið sem almennt
er sátt um og báðir aðilar hafa sett,
ekki gefandinn einn.“
Lopes segir að menn gæti þess nú
að afhenda ekki einfaldlega spilltum
ráðamönnum í fátækum löndum pen-
inga heldur sé áður tryggt að kann-
aður sé hugur margra aðila í viðkom-
andi ríki. Féð renni því sjaldan í vasa
ráðamanna sjálfra og það sé geysi-
lega mikilvæg breyting.
Þróun og friðargæsla
Íslendingar hafa verið gagnrýndir
fyrir lítil framlög miðað við þjóð-
arframleiðslu. Lopes er spurður um
reiknireglur, hvort reikna megi fram-
lög til friðargæslu inn í fjárhæðina
sem varið sé til þróunaraðstoðar.
„Nei þess konar brögð duga ekki.
Mörg ríki sem taka þátt í friðargæslu
reyndu áður að reikna hana inn í þró-
unaraðstoð. En við beitum skýrum
bókhaldsreglum þegar við mælum
framlög til þróunar. Reglurnar hafa
ekki verið mótaðar af SÞ heldur af
Efnahags- og samvinnustofnuninni,
OECD, samtökum ríkjanna sem
leggja fram peningana. Þær eru afar
nákvæmar.
Íslendingar gætu gefið meira. Þið
eruð nú meðal þeirra 10 þjóða í heim-
inum sem hafa það best almennt séð,
þjóðarframleiðslan er hærri en í flest-
um löndum. Þið hafið byggt upp sam-
félag sem byggist á samheldni íbú-
anna og jafnrétti. Þessi atriði hafa
verið einkenni á samfélagi ykkar. Það
er afar mikilvægt að Íslendingar deili
reynslu sinni með öðrum,“ sagði Carl-
os Lopes, svæðisstjóri UNDP í Bras-
ilíu.
Stórkostlegur árangur
en líka mikil mistök
Einn af ráðamönnum Þróunarstofnunar SÞ, Carlos Lopes, segir að Ís-
lendingar ættu m.a. að miðla af reynslu sinni við nýtingu jarðhita og
uppbyggingu samfélagsinnviða. Kristján Jónsson ræddi við hann.
Morgunblaðið/Árni Torfason
Carlos Lopes frá Gíneu-Bissau er
svæðisstjóri UNDP í Brasilíu.
kjon@mbl.is
’Mörg ríki sem takaþátt í friðargæslu
reyndu áður að
reikna hana inn í
þróunaraðstoð. ‘
MYND, sem spænski málarinn Pablo
Picasso málaði árið 1905, Garcon a
la Pipe (Drengur með pípu), seldist á
uppboði á vegum uppboðsfyrirtæk-
isins Sotheby’s í New York á mið-
vikudag á 104.168.000 dollara, um
7,6 milljarða króna, og varð þar með
dýrasta málverk sögunnar, að sögn
fréttavefjar breska ríkisútvarpsins,
BBC. Fyrra metið átti mynd hol-
lenska málarans Vincents van
Goghs af Gachet lækni. Hún seldist
á uppboði í New York árið 1990 á
82,5 milljónir dala. Ekki er vitað
hver keypti málverk Picasso á mið-
vikudag en forstjóri Sotheby’s í
Norður-Ameríku lagði lokaboðið
fram fyrir hönd ónafngreinds kaup-
anda. Lokaboðið var 93 milljónir
dollara en að viðbættum umboðs- og
sölulaunum fór verðið yfir 104 millj-
ónir dollara.
Reuters
Metverð fyrir dreng
LÖGREGLA í Rússlandi hefur
frelsað tvær stúlkur, 17 og 21 árs,
sem var rænt og haldið í kynlífs-
þrælkun í Rjazanhéraði suður af
Moskvu í þrjú ár.
Önnur stúlknanna er barnshaf-
andi og hin eignaðist tvö börn í prís-
undinni og er talið að bæði börnin
séu á munaðarleysingjahælum í ná-
grenninu.
Stúlkurnar fundust í kjallara í
húsi mannsins, sem rændi þeim.
Maðurinn er sagður vera 53 ára
gamall verkamaður. Hann hitti
stúlkurnar á diskóteki síðla árs 2000
og er talið að hann hafi sett sljóvg-
andi lyf í glös þeirra og haft þær síð-
an á brott með sér.
Stúlkurnar voru við nám í mennta-
skóla í héraðinu þegar þeim var
rænt. Lögregla hóf leit að þeim en
lýsti því síðan yfir að þær væru tald-
ar af. Saksóknarar segja að stúlk-
unum hafi verið nauðgað og þær
barðar og sveltar í prísundinni. Ný-
lega fór mannræninginn að taka þær
með sér í stuttar ferðir frá húsi sínu
og þá tókst þeim að koma skrifuðum
miða til vegfaranda sem lét lögreglu
vita.
Maðurinn sem hélt stúlkunum
hefur ekki verið ákærður enn. Hann
er sagður vera vel liðinn í samfélag-
inu og fjölskylda hans hafði ekki
hugmynd um hvað hann hafðist að.
Lögregla leitar nú að 29 ára gamalli
konu, sem talin er hafa hjálpað
manninum við að ræna stúlkunum.
Frelsaðar úr
kynlífsþrælkun
Moskvu. AP.