Morgunblaðið - 07.05.2004, Side 35

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. MAÍ 2004 35
HÆGT er skilgreina brottfall
nemenda á ýmsan hátt. Í sam-
antekt Hagstofu Íslands eru tald-
ir saman nemendur í dagskóla á
framhaldsskólastigi um miðjan
október 2002 samkvæmt nem-
endaskrá Hagstofu Íslands og
þeir bornir saman við skráða
nemendur í öllum skólum (fram-
haldsskólum, háskólum, sér-
skólum og tónlistarskólum) um
miðjan október 2003. Nemendur
haustið 2002 sem ekki eru í námi
haustið 2003 voru bornir saman
við útskrifaðar nemendur í öllum
skólum frá 1.12. 2002 til hausts
2003 samkvæmt prófaskrá Hag-
stofu Íslands. Þeir nemendur sem
hvorki hafa útskrifast á þessu
tímabili né koma fram í nem-
endaskrá haustið 2003 teljast
vera fallnir brott þetta ár.

 


 
 
  
  
 




 
 


  !"#

$%
&


'

 !%%
 
& ()
* 
&

  %
 



'

  !% )+,
%
 -%
  *



   .
%%

)+,
%
 * /
0



  '


)%

#$


 ()
* 


   0
* 
)+,
%
 '%
 
)+,
%
 #%%)

)+,
%
 #%%
 
)+,1 '%12 0,0 #

'3
 
+
4 
 
5
  

)+,
%

 5

 .
%
*
 '6 
 
5
  7+%

5
 83
* )+,
%
 9

,4
.
 ,0

  *
,

# ()
* %

  %
)


5
 
 
5 
  !% 8*
 ()
* 
5
 * #% 9
)%  ()%

5
  !% 5
 ()
* 
'%
 
 
0)
 



0)
 ()
* 
.
 
 
5 
 ()
* 
!
8


8%



#


)+ 



:

 
2
)+ 

2 %

;
<<
<=
<>
<1 >
? =
= 
<1 

<<;
;<
 
>>
<=
=
?<
?;=
<
=
<>

<1<=>
<>;
< 
=;
=
?



?
=??
<?
<<
?<
>
>
?>
<1


>
<=
<;1 
=1 =
=1<
<<1 <
>1;>

?
< ?

<>
<=?
<
 ;
=<

<?
<
<

<>
<
<

>
<=

<>>

<>

=?

?


;
<
?
>
<
<?






1? ?
<1 ?
<1<
<1<
<1 >
'$!@
'##@
#&'@
#$'@
#(@
#@
#'@
#'&@
##&@
#"#@
#&@
#@
"($@
"(@
"$(@
"$@
"!$@
"!@
"!@
"!"@
"(@
"'(@
"'"@
""@
"""@
"@
(@
('@
&!@
&@
$@
!(@
!(@
!'@
(@
#&@
#$@
#@
##@
@
@
@
@
"!"@
"$"@
"'#@
""$@
#(@
Mæling á brottfalli
Í LÖGUM um framhaldsskóla frá
1996 er mörkuð sú stefna stjórn-
valda að nám á framhaldsskólastigi
sé ætlað öllum nemendum og að all-
ir eigi að geta fundið þar nám við
hæfi. Jafnframt er lögð áhersla á að
námsval nemenda sem innritast í
framhaldsskóla taki mið af náms-
stöðu þeirra við lok grunnskóla, til
að minnka líkur á brottfalli úr námi,
samkvæmt upplýsingum frá Þor-
björgu Helgu Vigfúsdóttur, ráð-
gjafa menntamálaráðherra.
Til að draga úr brottfalli hefur
menntamálaráðuneytið brugðist við
með ýmsum hætti. Frá árinu 1998
hafa fjárveitingar til framhalds-
skóla miðast við fjölda nemenda
sem þreyta próf og fjölda þreyttra
eininga, en ekki fjölda innritaðra
nemenda. Í þessu felst aðhald og
hvatning til þess að halda nemend-
um í skóla. Í Aðalnámskrá fram-
haldsskóla segir að skólarnir skuli
leitast við að draga úr brottfalli
nemenda, m.a. með skýrari náms-
kröfum og fjölbreyttara námsfram-
boði. Jafnframt hefur verið unnið að
því að skapa nemendum skilyrði til
náms við hæfi, s.s. með viðleitni til
að efla starfsnám og almenna braut.
Samkvæmt upplýsingum frá Þor-
björgu hefur með starfrækslu al-
mennra námsbrauta, sem komnar
eru inn í Aðalnámskrá, verið reynt
að koma til móts við ólíkar þarfir og
mismunandi undirbúning nemenda
úr grunnskóla og búa þá þannig
undir frekara nám á framhalds-
skólastigi. Fjárframlög til þessara
brauta hafa verið aukin og hópar
eru minni en á öðrum brautum.
Menntamálaráðuneytið telur að
gera megi ráð fyrir því að stytting
námstíma til stúdentsprófs muni
draga úr brottfalli því meiri hætta
er á að nemendur hætti námi þegar
langt er í námslok. Kostnaður nem-
enda vegna námsins minnki einnig
við að námið styttist um eitt ár.
Hver nemandi kostar
563 þúsund
Kostnaður samfélagsins vegna
brottfalls hefur ekki verið reiknað-
ur út og er ljóst að slíkur útreikn-
ingur er flókinn, að sögn Þorbjarg-
ar.
Meðalframlag á nemanda í dag-
skóla í framhaldsskólum árið 2004
er kr. 563 þúsund. Miðað er við að
skilgreindar hópstærðir (25 nem-
endur í bóknámi og niður í 12 nem-
endur í starfsnámi) séu nýttar að
rúmlega þremur fjórðu. Sá fjórð-
ungur sem umfram er, er ætlaður
skólunum til þess að mæta brottfalli
og/eða hópum sem ekki tekst að
fylla. Meginreglan er sú að skólar
sem ná þessu hlutfalli eru að öðru
jöfnu reknir hallalausir.
Atvinnuástand hefur bein áhrif á
sókn í skóla. Sveigjanlegt og opið
skólakerfi hér á landi gerir nem-
endum kleift að hverfa tímabundið
frá námi, að sögn Þorbjargar. Að-
stæður á vinnumarkaði víða erlend-
is eru ólíkar aðstæðum hér á landi.
Samanburður milli landa getur því
verið varasamur.
Stytting náms
minnkar brottfall
FYRRI námsárangur segir fyrir brottfall
úr námi en jafnframt virðist miklu skipta
að nemendum finnist þeir fá stuðning frá
foreldrum sínum til náms og að þeir upp-
lifi samræmi á milli eigin námsvals og
áherslna foreldra sinna. Auk þess skiptir
afstaða til náms máli. Þeir eru líklegri til
að hafa lokið framhaldsskóla sem líkaði
vel nám í framhaldsskóla.
Þetta kemur m.a. fram í rannsókn Jóns
Torfa Jónassonar og Kristjönu Stellu
Blöndal á námsgengi og afstöðu ’75 ár-
gangsins til náms, sem styrkt var af
menntamálaráðuneytinu og kom út árið
2002. Þar kemur auk þess fram að við 24
ára aldur höfðu rúm 57% þessa árgangs
lokið námi af framhaldsskólastigi. 46% ár-
gangsins höfðu lokið stúdentsprófi, 6%
sveinsprófi eða burtfararprófi úr iðn en
5% annars konar námi. Tæp 43% árgangs-
ins höfðu því ekki útskrifast úr framhalds-
skóla en nokkur hluti var enn í námi eða
tæp 7%. Rúm 7% árgangsins höfðu aldrei
verið skráð í framhaldsskóla. Þegar þeir
sem ekki höfðu farið í framhaldsskóla eða
hætt námi voru spurðir um ástæður voru
eftirfarandi atriði oftast nefnd: leiddist
námið, bauðst gott starf, peningavand-
ræði, aðstæður heima og sá ekki tilgang-
inn.
Niðurstöðurnar sýna að einkunn á sam-
ræmdum prófum segir mjög vel fyrir
námslok í framhaldsskóla. Því betur sem
nemendum gengur á samræmdum próf-
um þeim mun líklegra að þeir ljúki
framhaldsskóla.
Rannsóknin náði til allra nemenda
sem fæddust árið 1975 og voru búsettir
á Íslandi samkvæmt þjóðskrá 1. desem-
ber árið 1990, alls 4.180 einstaklinga.
Brottfallshópurinn var skilgreindur sem
þeir einstaklingar sem ekki höfðu farið
í framhaldsskóla að loknum grunnskóla
eða hættu í framhaldsskóla og voru
ekki í framhaldsskólanámi 24 ára þegar
rannsókninni lauk. Í heildina telst þessi
hópur vera 36% af ’75 árganginum.
Jón Torfi og Kristjana Stella eru
meðal þátttakenda í fjölþjóðlegu verk-
efni innan Leonardo-áætlunarinnar sem
snýst um þróun á stuðningskerfum fyrir
brottfallsnemendur. Verkefnið felst
annars vegar í að þróa skimunarpróf til
að skilgreina nemendur í brottfalls-
hættu innan skólakerfisins og hins veg-
ar að þróa stuðningskerfi fyrir ein-
staklinga þegar þeir standa á
tímamótum varðandi nám sitt og fram-
tíð.
Tilgangur verkefnisins er fyrst og
fremst að koma auga á nemendur í
áhættuhópi innan menntakerfisins og
bjóða þessum nemendum stuðningskerfi
sem getur aðstoðað þá við að taka
ákvarðanir um framtíð þeirra og
menntun.
Einkunnir á samræmdum
prófum hafa forspárgildi
m að þau hefðu ekki séð tilgang
inu og gengið illa. Það má því
erfiðleikar þeirra krakka sem
an skólans eigi í mörgum tilvikum
rekja til þátta utan skólans.“
gir að rannsóknin hafi leitt í ljós
uti ungmenna hafi þó haft vænt-
að ljúka námi seinna á lífsleiðinni.
sig koma til með að ljúka því síð-
enska skólakerfið er sveigjanlegt
velt að taka upp þráðinn aftur.“
eirra sem hætta námi án þess að
á við lesblindu og annars konar
gleika að stríða samkvæmt nið-
rannsóknarinnar. „Það sem kom
sérfræðingum innan skólanna og
athyglisvert, er að lestrarhæfni
fa minnkað, þ.e. krakkarnir eru
læsir en eiga erfitt með að lesa
esskilningur er lítill. Þetta er auð-
g slæmt þar sem lestur er und-
iði í framhaldsskólanámi.“
óra segir að til þess að draga úr
þurfi að efla stuðning áður en
komast á framhaldsskólaaldur-
ð mynda innan grunnskólanna.
m líka bent á að það þarf að skoða
ð í heild, ekki skólann sem ein-
yrirbæri. Fjölskyldan, jafningja-
skipulag tómstundastarfsins, eru
r sem skipta máli í þessu sam-
n skólans
mhaldsskólum
ytni meiri, þar er bæði verið að
kennslu í verknámi og bóknámi.
r í verknámi eru í meiri tengslum
ulífið og e.t.v. dregur það nemend-
lunum í meira mæli út á vinnu-
.“
endir á að æskilegt hljóti að vera
mendur sjálfa ábyrgari fyrir námi
iðbeina þeim í nám sem hentar
g einum. „Ég held að mikilvægt sé
upp miðlægri miðstöð svipaðri
ðstöðinni í Kennaraháskólanum
ndur á framhaldsskólastigi með
gleika geta leitað til og fengið þar
fræðinga.“
if styttingar framhaldsskólanáms
segir Yngvi: „Verði framhalds-
yttur í þrjú ár skiptir miklu máli
taðið verður að þeirri styttingu.
út frá þeirri forsendu að nemend-
m.k. með svipaðan undirbúning að
mhaldsskólanámi og þeir hafa nú.
við að þjappa þarf náminu saman
kólaárið, nema hluti af námi fram-
ns verði fluttur niður í grunnskól-
það ekki gert mun brottfall vafa-
st verulega.“
FÁ: Brottfall 20,8%
einsson, skólameistari Fjölbrauta-
ð Ármúla, segir brottfall alltaf
sem það skapi sveiflur í rekstr-
inum. „Alvarlegasta brottfallið er þegar
nemendur hætta á miðri leið, á miðri önn.
Það skapar skólanum fjárhagslegt óöryggi
og svo hefur fólk ekki gott af því að stunda
nám með hangandi hendi. Brottfallið er bæði
vont fyrir einstaklinginn og skólann og þar
með er þetta orðið skaðlegt fyrir þjóðfélag-
ið.“
Sölvi segir skólum sem hafa starfsnám
hættara við brottfalli heldur en skólum sem
hafa hefðbundið bóknám því nemendahóp-
urinn í bóknáminu er mun einsleitari. „Það
eru krakkar sem hafa að jafnaði spjarað sig
vel á samræmdum prófum, búa gjarnan við
öryggi heima hjá sér og eru á framfæri for-
eldra. Hinn hópurinn er eldri eða þarf að sjá
fyrir sér sjálfur og á því erfitt með að hafna
atvinnutilboðum.“ Þá segir Sölvi að viðhorf
atvinnulífsins spili einnig stórt hlutverk í
brottfalli framhaldsskólanema hér á landi.
„Nemandi í Noregi, Svíþjóð, Danmörku eða
Þýskalandi sem hættir í skóla verður vanda-
mál. Hér verður hann vinnuafl í langflestum
tilfellum. En þetta er aðeins að breytast
núna.“ Hann segir að nú sæki inn í skólana
stærri hópar úr eldri árgöngum en nokkru
sinni fyrr. „Ný atvinnutækifæri sem verða til
byggjast í meira mæli á menntun en verið
hefur.“
Sölvi segir að fjölbrautaskólar úti á landi,
sem í samantekt Hagstofunnar mælast með
hærra brottfall en fjölbrautaskólar á höfuð-
borgarsvæðinu, líti á sig sem svæðisskóla.
„Þeir taka alla inn sem sækja um á þeirra
svæði. Þegar menn þjóna svona margbreyti-
legum hópi á ýmsum aldri þá liggur það í
hlutarins eðli að brottfallið verður meira.“
Sölvi segir að auka þurfi námsráðgjöf,
ekki síst í grunnskólunum, sem myndi draga
verulega úr brottfalli. „Það þarf að byrja
starfsfræðslu miklu fyrr heldur en gert er
núna, svo menn haldi ekki að lífið verði
harmleikur verði þeir ekki stúdentar.“
Í Fjölbrautaskólanum við Ármúla hefur
að sögn Sölva verið gripið til margs konar
ráðstafana til að draga markvisst úr brott-
falli og hafa þær þegar borið verulegan ár-
angur. Sölvi segir að reynt sé að mæta hverj-
um og einum nemanda með miklum
sveigjanleika. „Við höfum tekið upp þjónustu
við nemendur sem hafa verið greindir les-
blindir, við erum með sérstakt umsjónar-
kerfi fyrir yngstu nemendurna, sem er hætt-
ast við brottfalli þar sem þeir eru að fóta sig í
nýjum veruleika, við reynum að bjóða nem-
endum upp á mismikinn hraða í námi, fjar-
nám fyrir þá sem það hentar. En þetta er ei-
lífðar verkefni.“
MA: Brottfall 2,7%
Jón Már Héðinsson, skólameistari
Menntaskólans á Akureyri, segir að með því
að efla metnað nemenda, bæði í námi og fé-
lagslífi, hafi dregið úr brottfalli í skólanum
og er það nú aðeins 2,7%. „Við reynum að
innleiða þá hugsun hjá þeim að þau geri eins
vel og þau geta, það sé viðmiðið sem þau eigi
að setja sér,“ segir Jón Már. Hann segir að
skólaumhverfið skipti þarna miklu máli. „Við
erum með skólahúsin lengi opin og nemend-
urnir nýta það mjög vel. Skoðanakannanir
sýna að þeim líður vel í skólanum. Tvímæla-
laust skilar góður andi í skólanum sér í
minna brottfalli. Það þarf að hlúa að honum
og það þarf að leggja ýmislegt á sig hvað það
varðar.“
Hann segir bekkjarskólana hafa það að
meginmarkmiði að undirbúa nemendur fyrir
háskólanám. Þangað sæki nemendur sem
eru nokkuð staðfastir hvað það varðar. Skól-
inn hefur að hans sögn markvisst sett sér
það markmið að draga úr brottfalli og hefur
það tekist undanfarin ár. Meðal aðferða sem
skólinn hefur notað er að efla verulega náms-
ráðgjöf við skólann og efla umsjónarkerfið,
þar sem kennarar fylgjast mjög náið með
nemendum á fyrstu skólaárunum. „Við þurf-
um að spyrja okkur sjálf gagnrýninna spurn-
inga varðandi námsefnið og kennsluhætti og
annað þvíumlíkt og kanna meðal nemenda
hvað þeim finnist mega betur fara og bregð-
ast við því.
Við reynum líka að efla með þeim metnað
að stunda heilbrigt félagslíf og það hefur tek-
ist mjög vel. Þessi ánægja nemendanna gerir
það að verkum að við erum að ná árangri
með brottfallið.“
t fyrir þjóðfélagið
sunna@mbl.is
Morgunblaðið/Ásdís
askólann: Minna brottfall í menntaskólum landsins skýrist m.a. af því að í þá
a nemendur sem ætla sér í háskóla, nemendahópurinn er mun einsleitari.