Morgunblaðið - 02.06.2004, Blaðsíða 12

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
12 MIÐVIKUDAGUR 2. JÚNÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hluthafafundur Flugleiða hf.
Hluthafafundur Flugleiða hf. verður haldinn fimmtudaginn
10. júní á Nordica Hotel að Suðurlandsbraut 2 og hefst hann
kl. 14.00.
Dagskrá fundarins:
1. Kosning tveggja manna í stjórn félagsins.
2. Önnur mál.
Hluthöfum er sérstaklega bent á að þeir sem hyggjast gefa kost á
sér til setu í stjórn skulu tilkynna það skriflega til stjórnar félags ins
að minnsta kosti fimm sólarhringum fyrir upphaf hluthafafundar.
Þeir einir eru kjörgengir sem þannig hafa gefið kost á sér.
Aðgöngumiðar og atkvæðaseðlar verða afhentir á fundarstað.
Stjórn Flugleiða hf.
ENN er mikið verk óunnið í fækkun
ábyrgðarmanna fyrir lánum þrátt
fyrir að þeim hafi fækkað um 15.000
frá árinu 1996, að því er fram kemur
í skýrslu nefndar viðskiptaráðherra
sem falið var að undirbúa stefnu-
mótun á sviði réttinda og skyldna í
viðskiptum neytenda við fjármála-
fyrirtæki. Nefndin segir mikilvægt
að fleiri aðilar leggi hönd á plóg við
að breyta gömlum viðskiptaháttum
við lánveitingar hér á landi, eins og
það er orðað í skýrslunni.
Viðskiptaráðherra hefur ákveðið
að unnið verði að setningu laga og
reglna um réttindi og skyldur í við-
skiptum neytenda við fjármálafyr-
irtæki í samræmi við tillögur nefnd-
arinnar.
Nefndin leggur til að samkomu-
lag um notkun ábyrgða á skuldum
einstaklinga verði útvíkkað svo að
það nái til fleiri þátta lánveitinga en
núgildandi samkomulag og að fleiri
en fjármálafyrirtæki verði aðilar að
því, svo sem vátryggingafélög, líf-
eyrissjóðir og Lánasjóður íslenskra
námsmanna, en ábyrgðarmönnum
námslána hefur fjölgað samkvæmt
úttekt nefndarinnar. Nefndin telur
að þeim þurfi að fækka eins og kost-
ur er auk þess sem leita þurfi leiða
til að tryggja sem best stöðu þess-
ara ábyrgðarmanna, m.a. með því
að auka upplýsingagjöf.
Lagt er til að samkomulagið verði
endurskoðað að tveimur árum liðn-
um og þá verði hugað að því að setja
a.m.k. hluta ákvæða þess í lög, enda
verði þá komin reynsla á fram-
kvæmd þess. Þá leggur nefndin til
að lög og reglugerðir um neytenda-
lán verði endurskoðaðar, greiðslu-
mat verði bætt og fræðsla og kynn-
ing um fjármál verði efld.
Núgildandi samkomulag um
notkun ábyrgða á skuldum einstak-
linga er síðan árið 2001 en í því felst
að tilkynna skuli ábyrgðarmanni um
hver áramót hvaða kröfum hann er í
ábyrgð fyrir, hverjar eftirstöðvar
eru, hvort þær eru í vanskilum og
þá hvað miklum.
Nefndin leggur til að framkvæmd
á ákvæðum gildandi samkomulags
um notkun ábyrgða á skuldum ein-
staklinga verði könnuð og telur
æskilegt að fram kæmi í samkomu-
laginu að til að unnt sé að draga úr
ábyrgðum sé nauðsynlegt að lán-
veitendur geti aflað sér sem víðtæk-
astra upplýsinga um neytandann.
„Upplýsingar eru forsenda þess að
árangur náist.“
Sanna þarf að innheimta
sé fullreynd
Við undirbúning nýs samkomu-
lags telur nefndin rétt að kannað
verði hvort nota eigi einfalda
ábyrgð í ríkara mæli en gert hefur
verið, en í henni felst að ekki er
unnt að krefja ábyrgðarmann um
greiðslu skuldar fyrr en fullreynt
hefur verið að ekki fáist greiðsla frá
aðalskuldara. „Í slíkum tilvikum
verður kröfuhafi að sanna að hann
hafi reynt til fulls að innheimta
kröfuna hjá aðalskuldara en án ár-
angurs.“ Þá bendir nefndin á að sér-
staklega þurfi að huga að viðmiðum
sem notast er við til að meta
greiðslugetu lántaka. Núverandi
viðmið byggist á gömlum staðli Ráð-
gjafarstofu um fjármál heimilanna.
„Við endurskoðun greiðslumats má
gjarnan miða við neyslustaðla ann-
ars staðar á Norðurlöndum, en þar
er m.a. tekið tillit til aldurs barna
o.fl. Auk þessa væri æskilegt að ein-
falda allt ferli í tengslum við vinnslu
greiðslumatsins. Eins og málum er
háttað nú þarf lántaki iðulega að
eyða miklum tíma í að afla nauðsyn-
legra gagna. Skoða mætti hvort
ekki er hægt að taka upp svipað fyr-
irkomulag og varðandi svokölluð
FE-yfirlit, þ.e. að þegar einstakling-
ur óskar eftir láni og undirgengst
greiðslumat veiti hann jafnframt
þeim sem framkvæmir greiðslumat-
ið heimild til að afla allra nauðsyn-
legra upplýsinga á rafrænan hátt
hjá öðrum lánardrottnum og opin-
berum aðilum.“
Fjármálamenntun
grunnskóla
Nefndin vill einnig vekja athygli á
því að fræðsla um fjármál heim-
ilanna er mikilvægur hluti af mennt-
un barna og unglinga á grunnskóla-
og framhaldsskólastigi. „Þótt margt
hafi áunnist í þeim efnum á und-
anförnum árum er þessum mála-
flokki ekki nógu vel sinnt í skóla-
kerfinu. Telur nefndin æskilegt að
gerðar verði breytingar á því þar
sem fjármál heimilanna varða heill
og hamingju fjölskyldunnar. Annars
staðar á Norðurlöndum er til mikið
fræðsluefni um fjármál fyrir skóla-
kerfið og þar virðist vera rík hefð
fyrir slíkri fræðslu í skólakerfinu.“
Í Gallup-könnuninni sem nefndin
lét gera kemur fram að ábyrgðar-
menn eru nú 75 þúsund og hefur
þeim fækkað um 15 þúsund frá
árinu 1996. 24% Íslendinga á aldr-
inum 18–75 ára eru í ábyrgðum fyr-
ir bankalánum samkvæmt könnun-
inni en sama hlutfall var 29% árið
1996.
Í könnuninni kemur einnig í ljós
að um 70% Íslendinga eru með yf-
irdráttarheimild á bankareikningi
sínum og 70% þeirra nýta hana. Í
78% tilvika taka bankar og spari-
sjóðir ekki tryggingar fyrir yfir-
dráttarheimildum. Þá kemur fram
að 11% hafa greitt skuld vegna
ábyrgðar á síðustu fimm árum en
10% höfðu gert það árið 1996.
Fækka þarf ábyrgðar-
mönnum enn frekar







   

   


 
 
 
   


 





  


AÐHALD í ríkisfjármálum þyrfti
að vera meira á árunum 2005 og
2006 en reiknað er með í fjárlögum
yfirstandandi árs og útgjaldaáform-
um ríkisins á árunum 2005 og 2006.
Þar er reiknað með boðuðum
skattalækkunum sem nema í heild
um 2,5% af landsframleiðslu og
koma fram í þremur jöfnum áföng-
um á árunum 2005 til 2007. Seðla-
bankinn leggur þessar áætlanir rík-
isstjórnarinnar til grundvallar nýrri
þjóðhagsspá sinni til ársins 2006
sem birt var í gær í Peningamálum.
„Fyrirhuguðum skattalækkunum á
þessum árum þarf því að fylgja
meiri lækkun ríkisútgjalda en hér
er reiknað með þannig að ríkisfjár-
málin örvi ekki innlenda eftirspurn.
Gangi það ekki eftir lendir meg-
inþungi aðhaldsaðgerða á peninga-
stefnunni. Hætt er við að það haldi
raungengi krónunnar hærra en ella
og þrengi að útflutnings- og sam-
keppnisgreinum. Slík framvinda
gæti leitt til erfiðari aðlögunar í lok
núverandi uppsveiflu en ella,“ segir
í Peningamálum Seðlabanka Ís-
lands sem komu út í gær.
Samhliða útkomu Peningamála
var tilkynnt um 0,25% hækkun
stýrivaxta bankans, upp í 5,75%, og
segir bankinn að horfurnar nú gætu
gefið tilefni til meiri hækkunar
vaxta að þessu sinni. Því megi búast
við að bankinn hækki stýrivexti sína
fljótlega aftur gefi nýjar upplýsing-
ar ekki sterkar vísbendingar um
betri verðbólguhorfur, eins og það
er orðað í Peningamálum.
Yfir þolmörkin
Bankinn býst við að verðbólga
fari jafnvel yfir þolmörk verðbólgu-
markmiðsins (4%) á næstu ársfjórð-
ungum. Nefnd eru nokkur dæmi
sem dregið gætu úr líkum á að það
gerðist, svo sem hraðari lækkun
eldsneytisverðs en bankinn reiknar
með, lækkun húsnæðisverðs sem
bankinn telur líklega vera orðið
nokkuð ofþanið, eða hækkun gengis
krónunnar. „Síðustu mánuði hefur
framvinda efnahagsmála einkennst
af kröftugum vexti innlendrar eft-
irspurnar og aukinni verðbólgu.
Hagvöxtur og þjóðarútgjöld jukust
meira á síðasta ári en Seðlabanki
Íslands reiknaði með í spá sinni í
mars síðastliðnum. Vísbendingar
um þróunina á fyrstu mánuðum
þessa árs benda til að vöxtur einka-
neyslu hafi verið svipaður og á síð-
asta ári. Fjárfesting í íbúðarhús-
næði hefur vaxið töluvert og
fjárfesting í öðrum atvinnurekstri
en stóriðju virðist vera að taka við
sér. Þessi þróun bendir til þess að
slakinn í þjóðarbúskapnum muni
hverfa fyrr en áður var talið.
Verðbólga hefur aukist síðustu
mánuði og fór yfir verðbólgumark-
mið bankans í maí. Að hluta stafar
þetta af verðhækkunum á eldsneyti
og hrávöru á alþjóðlegum mörkuð-
um en eðlilegt er að við mótun
stefnunnar í peningamálum sé horft
framhjá slíkum breytingum.
Kjarnaverðbólga hefur þó einnig
aukist töluvert og fór yfir verð-
bólgumarkmið bankans í maí. Þar
veldur áframhaldandi hækkun hús-
næðisverðs miklu, en í apríl var
íbúðaverð á höfuðborgarsvæðinu
hærra að raungildi miðað við
neysluverð en það hefur verið svo
langt sem mælingar ná. Það er því
líklega orðið nokkuð ofþanið. Verð
vöru- og þjónustuliða í vísitölu
neysluverðs hefur einnig hækkað
hraðar að undanförnu.
Útlán innlánsstofnana hafa vaxið
mjög hratt á undanförnum mánuð-
um. Í heild jukust útlán og mark-
aðsbréfaeign þeirra um 37% á tólf
mánuðum til loka apríl,“ segir í
Peningamálum.
Vöxtur útlána meiri en
samrýmist stöðugleika
Bankinn segir að sýnu mest sé
hækkun útlána til erlendra lánþega
og kaup á erlendum og innlendum
markaðsbréfum en útlán innláns-
stofnana til innlendra lánþega hafa
einnig aukist mjög mikið undan-
farna mánuði, eða án gengis- og
vísitöluáhrifa um tæp 22% á tólf
mánuðum til loka apríl. „Það er
meiri vöxtur en til lengdar samrým-
ist lítilli verðbólgu og stöðugleika í
þjóðarbúinu. Hins vegar eru vissar
vísbendingar um að þessi mikli
vöxtur hafi að stórum hluta verið
tímabundinn og tengst breytingum
á eignarhaldi og endurskipulagn-
ingu í íslensku atvinnulífi. Auk þess
gæti aukin hlutdeild innlends
bankakerfis í fjármögnun innlendra
fyrirtækja átt hlut að máli, einkum í
erlendu lánsfé. Því þurfa aukin inn-
lend útlán að undanförnu ekki að
vera vísbending um aukna fjárfest-
ingu og önnur umsvif í íslensku
efnahagslífi.“
Samkvæmt spá bankans mun
verðbólga verða yfir markmiði hans
(verðbólgumarkmið bankans er
2,5%) allt spátímabilið. Reyndar er
frávikið meira til skamms tíma en
til lengri tíma og helgast það af
eldsneytishækkununum og lægra
gengi krónunnar en í síðustu spá.
Greiningardeild Íslandsbanka
segir að vaxtahækkun Seðlabanka
Íslands sé í takti við spá deildarinn-
ar. „Ef fram fer sem horfir mun
bankinn stíga sitt næsta skref í
vaxtahækkunarferlinu innan fárra
vikna fremur en mánaða. Þannig
mun bankinn, að mati Greiningar
ÍSB, fara með vexti sína sem verða
nú eftir breytinguna 5,75% upp í
7,5% innan næstu tólf mánaða,“
segir í Morgunkorni greiningar-
deildar Íslandsbanka.
Seðlabankinn hækkar stýrivexti sína upp í 5,75%. Verðbólga jafnvel yfir 4% þolmörk.
Þörf á meira aðhaldi
í ríkisfjármálum
Morgunblaðið/Ómar
Óvæntur vöxtur Hagvöxtur og þjóðarútgjöld jukust meira á síðasta ári en
Seðlabanki Íslands reiknaði með í spá sinni í mars síðastliðnum.