Morgunblaðið - 21.12.2004, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 21. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
www.boksala.is
Stúdentaheimilinu v/Hringbraut – s: 5 700 777
Tilbo›sver›
á jólabókunum
fiú fær› allar jólabækurnar hjá okkur. Fram til jóla bjó›um vi› n‡jar
íslenskar bækur á sérstöku tilbo›sver›i. Líttu vi› á heimasí›u okkar
e›a í versluninni og kynntu flér hi› margróma›a Bóksöluver› sem
oftar en ekki er hagstæ›asta bókaver›i› í bo›i.
BANDARÍSKA lista-
konan Agnes Martin,
sem vakti athygli fyrir
abstraktmálverk sín,
lést sl. fimmtudag, 92
ára að aldri.
Á sjötta og sjöunda
áratug síðustu aldar til-
heyrði Martin hópi lista-
manna á borð við Jasper
Johns, Elssworth Kelly
og Robert Rauschen-
berg, og einkenndust
verk hennar gjarnan af lýsandi
flötum í ljósum abstraktlitum sem
skornir voru af pensilförum.
Að sögn New York Times var
Martin þó einfari að eðlisfari, en
þegar verk hennar voru farin að
vekja athygli í New York 1967
flutti hún skyndilega í burtu, lagð-
ist í ferðalög um
Bandaríkin og lagði
alla listsköpun á hilluna
næstu sjö árin. Hún
settist þó að lokum að í
Nýju Mexíkó og tók að
vinna að list sinni á ný
1974. Orðspor hennar
fór þá sívaxandi sem og
eftirspurn eftir verkum
hennar.
Martin hafði áhrif á
fjölda yngri lista-
manna, allt frá Eva Hesse til Ellen
Gallagher, og heilluðust listamenn-
irnir ekki hvað síst af dulum en
jafnframt mjög svo persónuleg stíl
hennar, en Martin hefur gjarnan
verið lýst sem síðasta listamann-
inum af kynslóð abstrakt expressj-
ónistanna.
Listakonan Agnes
Martin fallin frá
Agnes Martin
„ÞAÐ voru eitthvað annað en enda-
slepp lok Listahátíðar 1974 í Laug-
ardalshöllinni á föstudagskvöldið
var. [...] Söngkonan fór varlega af
stað í innilegum aríum eftir Sarti og
Mozart, og átakalaust fyllti silki-
mjúk röddin stóru salarkynnin. Síð-
an komu átökin, aríur eftir Puccini
og Mascagni og samkvæmt efnis-
skránni var söngnum lokið. Ekki
sættu áheyrendur sig við það, þessi
augnablik í „dísarhöll“ höfðu liðið
allt of fljótt. Miklir listamenn eru
líka örlátir. Ashkenazy settist við
flygilinn og nú söng Tebaldi ítalskt
þjóðlag við snilldarlegan undirleik –
ekki eitt lag, heldur tvö. Meira
klapp. Sem betur fór var hljóm-
sveitin enn til taks með hljómsveit-
arraddir af fleiri Pucciniaríum. Svo
tók dáleiðslan enda.“
Keppti við Callas
Þannig mæltist tónlistargagnrýn-
anda Morgunblaðsins, Þorkatli Sig-
urbjörnssyni, eftir tónleika ítölsku
óperusöngkonunnar Renötu Tebaldi
með Sinfóníuhljómsveit Íslands
undir stjórn Ashkenazys á tón-
leikum á Listahátíð í Reykjavík 21.
júní 1974. Þeir sem þessa tónleika
muna, minnast enn, gríðarfallegrar
söngraddar Tebaldi og innileika
hennar í túlkun á mörgum perlum
óperubókmenntanna.
Nú er Renata Tebaldi öll – lést á
sunnudag eftir nokkur veikindi, 82
ára gömul. Hún var ein skærasta
stjarna óperusviðs 20. aldarinnar,
og átti fáa keppinauta á því sviði,
aðra en kannski aðra jafn stóra dívu
– Maríu Callas.
Hún fæddist í fiskimannabænum
Pesaro 1922, og ólst upp í Parma, á
slóðum Rossinis og Verdis. Hún
söng alla sína æsku, og um tvítugt
var hún komin í nám hjá hinni
frægu sópransöngkonu Carmen
Melis við Rossini tónlistarskólann.
Þegar Scala-óperan var opnuð að
nýju eftir sprengjuskemmdir úr síð-
ari heimsstyrjöldinni vildi hljóm-
sveitarstjórinn kunni helst fá Teb-
aldi til að koma fram með sér. Þar
með var frægð hennar innsigluð, en
átti þó eftir að ná enn meiri hæðum.
Hún lagði heiminn að fótum sér með
söng, og óperuhúsin kepptust um að
geta stært sig af því að hjá þeim
hefði hún sungið. Hlutverk hennar
voru mörg; – hún var dáð sem
Desdemona, Aida, Tosca, Mimi, en
þegar henni misfórst smávægilega í
fyrsta sinn sem hún söng hlutverk
Víólettu í La traviata, sagði Callas:
„veslings konan“. Callas sá nefni-
lega í henni keppinaut, og óperu-
aðdáendur skiptust brátt í tvær
fylkingar, – Callas aðdáendur og
Tebaldi aðdáendur.
32 ár helguð velgengni
Þegar Renata Tebaldi kom hing-
að á Listahátíð, hafði hún kvatt
óperusviðið fyrir fullt og allt árinu
áður, en hélt áfram að syngja til
ársins 1976 á tónleikum. „Ég hóf
feril minn 22 ára og lauk honum 54
ára. Þetta voru þrjátíu og tvö ár,
helguð velgengni, listrænni fullnæg-
ingu og fórnum. Líf mitt var söngur;
svo mjög að ég gaf mér ekki tíma til
að eignast fjölskyldu,“ skrifaði
Tebaldi í inngangi að heimasíðu
sinni. Hún var hvarvetna lofuð og
prísuð sem einn mesti listamaður
20. aldarinnar.
Óperusöngur | Renata Tebaldi látin
„Svo tók dá-
leiðslan enda“
Renata Tebaldi óperusöngkona.
SÝNINGARPORTIÐ á horni Barónsstígs og
Laugavegar hefur vakið mikla athygli að undan-
förnu fyrir metnaðarfullt sýningarhald. Í dag
verður opnuð þar enn ein sýning, fyrsta einkasýn-
ing Úlfs Chaka, sem útskrifaðist frá Listaháskóla
Íslands vorið 2003. Galleríið heitir Banananas, og
sýningarrýmið er bæði innandyra og úti í portinu
við hliðina á snyrtivöruversluninni Sigurbog-
anum, Barónsstígsmegin á Laugavegi 80.
Úlfur segir sýninguna að sumu leyti tengda út-
skrifarverkefni hans úr Listaháskólanum. „Þetta
er hliðarveruleiki, eða heimur, sem ég hef búið til
í þessu stórskemmtilega galleríi sem mér bauðst
að sýna í. Ég hef áður gert verk sem hafa verið á
almannafæri og það er mjög hressandi og
skemmtilegt að setja eitthvað upp sem á ekki al-
veg heima í hvítum kassa. Ég nýti mér allt rýmið
og bý mér til svolítið útibú frá þeim heimi sem ég
bjó til. Þetta er hálfgerð tilraun hjá mér, og það
verður gaman að sjá hvernig fólki finnst að koma
inn í þetta.“
En hvers vegna vill Úlfur búa til annan heim,
og hver er geimdúkkan sem býr í þessum heimi?
„Annar heimur er kannski eins og spegill – og
við getum borið þennan heim saman við þann sem
við þekkjum – eða þekkjum kannski ekki. Það er
endalaust hægt að búa til tæki til að skoða þennan
heim sem við þykjumst þekkja. Þetta er einmitt
tilraun í því. Geimdúkkan kom við sögu í útskrift-
arverkefninu mínu. Hún er manngert vélmenni
sem hefur alla eiginleika alvöru manneskju, að
sögn Japan-Ál, fyrirtækisins sem býr hana til.“
Úlfur segir það löngu hafa verið tímabært að
efna til sýningar; „þó fyrr hefði verið,“ segir hann,
og bætir því við að undirbúningurinn hafi ekki
verið erfiðari en hann bjóst við, „…með smá hjálp
vina, eins og segir í dægurlagatextanum.“
Myndlist | Úlfur Chaka opnar sína fyrstu einkasýningu í Banananas
Geimdúkkan í hinum heiminum
Morgunblaðið/Jim Smart
Úlfur Chaka í portinu við Gallerí Banananas, Barónsstígsmegin að Laugavegi 80.
ALLT frá dögum Milesbræðra og
Andrewssystra hefur fjölradda
söngur verið geysivinsæll í djass-
skotinni dægurtónlist. Hingað komu
Delta Rhythm Boys og Deep Rivers
Boys upp úr miðri síðustu öld og
héldu tónleika og
á djasshátíðum í
Reykjavík síð-
ustu ár hefur ver-
ið skartað með
Hendricks-
fjölskyldunni og
New York Voices.
Lambert, Hend-
ricks og Ross er
eini sönghópur
djassins sem hef-
ur náð meist-
aratign og stóð Hendricks fyrir sínu
í Háskólabíói þótt meðsöngvarar
hans væru heldur risminni en Lam-
bert og Ross, en New York Voices
héldu uppi tæknilegri flugeldasýn-
ingu í Austurbæ án teljandi listræns
innihalds. Reykjavík 5 eru á þeirri
línu ættaðri frá Manhattan Trans-
fer.
Svona hópar hafa einstaka sinnum
skotið upp kollinum á Íslandi, s.s.
MK-kvartettinn í Kópavogi og
Arnískórinn á Egilsstöðum, en
Reykjavík 5 hefur óefað náð lengst
slíkra sönghópa hérlendis til þessa.
Jólatónleikar söngvaranna ásamt
tríói Gunnars Gunnarssonar voru
ágæt skemmtun á aðventu og lofuðu
góðu í upphafi. Tríóið spann frjálst,
eins og stundum er háttur Gunnars
með Sigurði Flosasyni, áður en hóp-
urinn upphóf raust sína í útsetningu
Gísla Magnasonar á Nú kemur
heimsins hjálparráð og síðan söng
hann án undirleiks Það aldin út er
sprungið í fallegri útsetningu Gunn-
ars Gunnarssonar. Kristjana Stef-
ánsdóttir, sem er stórsöngvari hóps-
ins, söng útsetningu sína á lagi
Kaldalóns við hinn rómaða sálm
Einars í Eydölum: Nóttin var sú
ágæt ein og var þar næst komist
djassi á þessum tónleikum, enda
Kristjana trúlega eini söngvarinn ís-
lenskur sem fyrst og fremst hefur
helgað sig þeirri tónlistarstefnu.
Hún söng lagið með ágætum en síð-
an einkenndu amerísk og sænsk
jólalög dagskrána. Gísli Magnason
er ágætis dægurlagasöngvari og það
sama má segja um Heru Björk, sem
hefur slett dálitlu af sálartónlist í
söngstíl sinn. Aftur á móti er Að-
alheiður stórmúsíkant ekki mikil
einsöngvari. Gunnar lék mikið á raf-
píanóið er leið á tónleikana; m.a.s. í
ágætri túlkun Heru á When You
Wish Upon a Star, einu af uppá-
haldslögum impressjónísku djass-
píanistanna. Annars stóð tríóið sig
með sóma og sveiflan sterk í We
Wish You a Merry Christmas og
söngvararnir fínir í jólasöng Mels
Tormes. Að lokum verður að geta
túlkunar hins efnilega bassasöngv-
ara Þorvaldar Þorvaldssonar á
White Christmas Irvings Berlins.
Því lagi er nauðgað ákaflega í des-
embermánuði heims um ból, en
þarna tókst hinum kornunga söngv-
ara að ná hinni réttu ,,krúnerstemn-
ingu“ þótt langt eigi hann í land með
að ,,krúna“ eins og Haukur og Raggi
Bjarna.
Grín og glens og léttur söngur er
góðra gjalda verð blanda, en of fá
bitastæð lög voru á dagskránni að
þessu sinni.
Fjöl-
radda
dægurjól
TÓNLIST
Laugarneskirkja
Hera Björk Þórhallsdóttir, Aðalheiður
Þorsteinsdóttir, Kristjana Stefánsdóttir,
Gísli Magnason og Þorvaldur Þor-
valdsson söngur, Gunnar Gunnarsson
píanó og rafpíanó, Valdimar Kolbeinn
Sigurjónsson bassa og Matthías M.D.
Hemstock trommur.
Sunnudaginn 19.12.
Reykjavík 5 og tríó Gunnars Gunnarssonar
Vernharður Linnet
Kristjana
Stefánsdóttir