Morgunblaðið - 13.01.2005, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. JANÚAR 2005 31
UMRÆÐAN
MIKIÐ er ég ósammála Reykja-
víkurbréfi Morgunblaðsins sunnu-
daginn 9. janúar sl. sem fjallar um
bakgrunn þeirrar ákvörðunar (hver
sem tók hana) að styðja Bandaríkja-
menn í innrás þeirra í
Írak. Hugsjónaleysið
er slíkt að það þyrmir
yfir okkur bláeygu
sakleysingjana.
Samkvæmt bréfrit-
ara má ætla að það sé
eitthvað allt annað en
réttmæti innrás-
arinnar í Írak sem
mestu eigi að skipta
þegar við tökum af-
stöðu til hennar. Bréf-
ritari tínir til ýmis af-
rek Bandaríkjamanna
og stuðning þeirra við
Evrópu og Íslendinga, s.s. þátttöku
þeirra í seinni heimsstyrjöldinni og
ófriðnum á Balkanskaga, velvild
þeirra gagnvart Loftleiðum(!),
stuðning þeirra við Íslendinga í
þorskastríðunum o.fl. Fyrir utan
stuðninginn við innrásina í Írak hafa
Íslendingar að sögn bréfritara m.a.
launað greiðviknina með eindregn-
um stuðningi við Bandaríkjamenn á
alþjóðlegum fundum. Óljóst er af
Reykjavíkurbréfi hvort afstaða Ís-
lendinga á fundunum hafi byggst á
málefnalegum sjónarmiðum eða
bara blindum stuðningi við vini okk-
ar Bandaríkjamenn. Reyndar verð-
ur bréfið ekki skilið öðru vísi en svo
að slíkur stuðningur sé fullkomlega
málefnalegur.
En hversu langt nær stuðningur
Íslendinga við bandamenn sína?
Myndum við taka þátt í mannrétt-
indabrotum eða stríðsglæpum til að
tryggja varnir Íslands eða aðra
hagsmuni okkar? Nei, jafnvel núver-
andi ríkisstjórn myndi ekki sam-
þykkja það. Af hverju ekki? Jú, af
því að við hljótum að meta aðgerðir
bandamanna okkar út frá okkar eig-
in gildismati og ákveða síðan hvort
við verðum þátttakendur í þeim.
Myndum við þá, fyrir orð banda-
manna okkar, taka þátt í hæpnum
aðgerðum sem fælu þó á yfirborðinu
ekki í sér mannréttindabrot eða
stríðsglæpi? Ríkisstjórnin myndi
vart jánka því en hvað er það þá sem
við gerum fyrir bandamenn okkar?
Svarið ætti að vera að við styðjum
þá ef eitthvað bjátar á hjá þeim og
jafnframt styrkjum við þá til góðra
verka en ekki óhæfuverka. Einnig
má spyrja hver afstaða
ríkisstjórnar Íslands
hefði verið, ef það
hefðu verið óvinir Ís-
lendinga sem hefðu
ráðist inn í Írak til þess
að finna gereyðing-
arvopn og bjarga ír-
askri alþýðu frá harð-
stjóra. Hefði ríkis-
stjórnin stutt það
framtak?
Ég fæ einfaldlega
ekki séð að vinátta okk-
ar og Bandaríkja-
manna megi siðferði-
lega skipta nokkru máli þegar við
tökum afstöðu til Íraksstríðsins. Við
hljótum að vera bandamenn Banda-
ríkjanna af því að við höfum svipaðar
hugsjónir; um einstaklingsfrelsi,
lýðræði og frið á jörð. Þegar leiðir
skilur í þeim efnum eða orð og at-
hafnir fara ekki saman hlýtur
bandalagið að taka enda, a.m.k. hvað
hinar umdeildu athafnir varðar.
Í einni setningu kemur bréfritari
inn á stöðuna í Írak fyrir innrásina
og segir þar að Saddam hafi ekki
komið betur fram við andstæðinga
sína en Hitler eða ráðamenn á Balk-
anskaga. Síðan segir að ekki sé hægt
að gagnrýna eitt inngrip en fagna
öðrum ef sambærilegar aðstæður
séu til staðar. Það hlýtur að þurfa af-
ar mikla ást á Bandaríkjamönnum
til að segja að aðstæður í Írak hafi
verið svipaðar og í Þýskalandi Hitl-
ers eða á Balkanskaga. Annars veg-
ar erum við að tala um kúgun stórs
hluta Evrópu, yfirstandandi útrým-
ingu, þjóðarmorð og vargöld en hins
vegar erum við að tala um tvö töpuð
árásarstríð ekki nema í rúmu með-
allagi ógeðfellds einræðisherra, sé
hann borinn saman við alla þá
hræðilegu harðstjóra sem hafa verið
við völd á síðustu öld, sumir hverjir
studdir af vinum okkar Bandaríkja-
mönnum. Þar að auki var ráðist inn í
Írak löngu eftir að Saddam vann sín
mestu grimmdarverk og ekki má
gleyma því að þau voru alls ekki hin
uppgefna meginástæða innrás-
arinnar í Írak.
Bréfritari virðist telja andstæð-
inga sína bláeyga sakleysingja. En
er ekki sá bláeygur sem heldur að
ástand í mannréttindamálum í Írak
hafi nokkru skipt um þá ákvörðun að
ráðast inn í landið?
Í upphafi sagðist ég vera ósam-
mála bréfritara Reykjavíkurbréfs.
Það er þó ekki alveg rétt framsetn-
ing enda er bréfritari líklega að
hluta til að lýsa staðreyndum, þ.e.
hinum raunverulegu ástæðum þess
að Íslendingar studdu innrásina í
Írak. Það sem við erum ósammála
um er hvort þessar staðreyndir rétt-
læti stuðninginn. Reykjavíkurbréfið
er reyndar að mörgu leyti hin þarf-
asta lesning. Þar eru hin praktísku
viðhorf ríkisstjórnar Íslands sett
fram á kaldan og einfaldan hátt.
Þetta eru viðhorf sem allir réttsýnir
menn hljóta að berjast gegn og vona
jafnframt að fulltrúi þessara við-
horfa „þessarar siðferðilegu upp-
gjafar“ verði ekki sendur til að
byggja upp tengslanet íslensku
þjóðarinnar í Washington.
Annars er umræða um Íraksmálið
héðanaf vart efni í annað en dæg-
urþras eða smálexíu. Í dag ættu
brýnni mál að vera á dagskrá og eru
þar efst á blaði hörmungarnar í
Darfur í Súdan sem veiklulegar
ályktanir öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna hafa ekki náð að stöðva.
Þessar hörmungar, sem fulltrúar
Sameinuðu þjóðanna lýstu á síðasta
ári sem versta ástandi mann-
úðarmála í heiminum, hafa ef marka
má leitarvél á vef Alþingis, ekki ver-
ið ræddar á yfirstandandi þingi.
Hafa ráðherrar og þingmenn virki-
lega ekkert um þetta mál að segja?
Gamlan stjórnmálamann
langar í ferðalag
Einar Símonarson fjallar
um Íraksstríðið ’Þar eru hin praktískuviðhorf ríkisstjórnar Ís-
lands sett fram á kaldan
og einfaldan hátt.‘
Einar Símonarson
Höfundur er lögfræðingur.
ÞAÐ ER alltaf jafnkyndugt að
lesa gagnrýni um viðburð þegar
maður sér fyrir sér fýlusvip gagn-
rýnandans þar sem hann situr inn-
an um skellihlæjandi
fólk á skemmtun og
svo við lyklaborðið að
hamra inn sína þanka
– ennþá með fýlusvip.
Þannig hlýtur þetta
eiginlega að hafa ver-
ið hjá Þorgeiri
Tryggvasyni á uppi-
standi Jamie Kennedy
á Broadway 30. des-
ember síðastliðinn,
sem hann skrifaði síð-
an gagnrýni um í
Morgunblaðið.
Ég hef aldrei áður
fundið mig knúinn til
þess að stinga niður penna um
gagnrýni á viðburði sem ég hef
skipulagt þótt ég hafi í hartnær
áratug unnið við dreifingu kvik-
mynda og skipulagningu viðburða
– og þar með lifað við stjörnugjöf
og gagnrýni í helstu fjölmiðlum
landsins á nær allt sem ég komið
nálægt að flytja til landsins.
Nú get ég hins vegar ekki orða
bundist, það verður bara að hafa
það þó einhverjum finnist hæpið
að ég agnúist út í gagnrýni á
skemmtun listamanns sem ég stóð
fyrir. Þorgeir gerist nefnilega sek-
ur um alvarleg afglöp sem koma
persónulegu mati ekkert við og
hefur þannig að mínu mati orðið
viðskila við alla ærlega gagnrýn-
endur landsins og
þeirra leikreglur.
Ameríkanar
ekki fyndnir
Ég er helst á því að
Þorgeir hafi verið í
afspyrnu vondu skapi
þetta kvöld. Hann
finnur Kennedy, sem
þykir einn reyndasti
og skemmtilegasti
grínisti Bandaríkj-
anna í dag, allt til
foráttu.
Þorgeir segir að
skipta megi uppi-
standi á Íslandi nokkuð „snyrti-
lega“ í tvo hluta. Annars vegar
séu íslenskir stand-up listamenn
ásamt virtum og hæfileikaríkum
félögum sínum frá Bretlands-
eyjum. Hins vegar frekar ómerki-
legir „frægðarmenn“ úr amerísk-
um sjónvarpsiðnaði sem f.f. stundi
peningaplokk.
Ó já, ef lífið væri svona einfalt:
Ameríka; sjónvarp; frægð; rík;
vond – Bretland; sviðslistin; verð-
leikar; fátækara; gott. Einhvern
tíma var svona hugsun kölluð
menningarsnobb, og er vonandi
enn. Það er í raun fáheyrt að
gagnrýnandi opinberi með jafn-
afgerandi hætti fordóma sína
gagnvart einni þjóð og þeim
skemmtikröftum sem þaðan koma.
Staðreyndin er sú að ef bandarísk-
ir grínistar eru þekktir úr sjón-
varpi eða kvikmyndum eru yfir-
gnæfandi líkur á því að þeir hafi
byrjað í uppistandi.
Uppistand er í raun nánast eina
leiðin fyrir grínista í Bandaríkj-
unum að hefja feril sinn og koma
sér á framfæri. Nokkur dæmi:
Eddie Murphy, Jim Carrey, Adam
Sandler, Ray Romano, Bernie Mac
og Woody Allen.
Hver er
þessi Kennedy?
Þorgeir gefur í skyn að Kennedy
sé einmitt dæmi um slíkan
„frægðarmann“ sem sé þekktur úr
sjónvarpi en hafi lítið komið ná-
lægt uppistandi. Alrangt og ein-
kennilegt að Þorgeir sem gagn-
rýnandi um uppistand skuli ekki
vita betur.
Rætur Kennedy liggja alfarið í
uppistandi – hann hefur stundað
það samfellt frá 19 ára aldri, alls í
15 ár.
Hann var í fjölda ára að koma
sér á framfæri með uppistandi í
litlum klúbbum í Bandaríkjunum
áður en hann fór að fá smáhlut-
verk í kvikmyndum og hefur
m.a.s. skrifað ágæta bók,
„Wannabe“, um þessi ár. Enn í
dag eyðir hann mestum sínum
tíma í uppistand og rétt áður en
hann kom til Íslands lauk hann
uppistandstúr um allar helstu
borgir Bandaríkjanna.
Um hvað er
maðurinn að tala?
Næst snýr Þorgeir sér að sýning-
unni og segir Kennedy greinilega
margt betur gefið en uppistand.
Atriðið „illa upp byggt, brand-
ararnir meira og minna fyrirsjáan-
legir og flatneskjulegir.
Það var einna helst að hann
næði sér á strik í skopstælingum á
amerískum sjónvarpsþáttum…“
Jamie Kennedy er þekktur fyrir
stíl sem kallast „free association“
sem þýðir einfaldlega að hann
mætir ekki með niðurnjörvaða,
margreynda rútínu heldur býður
upp á spuna á staðnum og
óreynda brandara, þannig að hvað
sem er getur gerst. Að kalla slíka
sýningu „illa undirbúna“ er jafn-
gáfulegt og að kalla svart/hvíta
mynd lélega af því hún er svo lit-
laus.
Eftir klukkustund og tíu mín-
útur á sviðinu sagði Kennedy svo
til orðrétt: „Does anybody know
what time it is? I think that’s all I
have. Any questions?“
Þorgeir segir þetta dæmi um að
hann hafi verið orðinn uppi-
skroppa með efni og í vandræðum.
Það er nokkuð lýsandi fyrir við-
horf Þorgeirs að átta sig ekki á
því að þetta var brandari og fyr-
irfram skipulagt. Telst það ekki
þokkaleg frammistaða að halda
áhorfendum hugföngnum í 70 mín-
útur? Í kjölfarið komu u.þ.b. 20
mjög skemmtilegar mínútur þar
sem áhorfendur fengu tækifæri til
að skiptast á spurningum og svör-
um við Kennedy.
Hér hafa einungis verið raktar
örfáar rangfærslur í grein Þor-
geirs. Ég vona að uppistöndurum
sem fluttir verða til landsins í
framtíðinni verði sýnd sú lág-
marksvirðing að vera dæmdir af
aðila sem hefur einhverja þekk-
ingu á því sem dæmt er og sé laus
við fyrirfram mótaðar skoðanir –
jafnvel þótt viðkomandi grínisti sé
frá Bandaríkjunum.
Ég vil að lokum hvetja alla þá
sem skemmtu sér vel á uppistand-
inu með Jamie Kennedy að láta
skoðun sína i ljós í Morgunblaðinu
eða á www.event.is svo að eitt-
hvert mótvægi komi fram við
grein Þorgeirs og sú mynd af því
sem fram fór verði eins rétt og
mögulegt er.
Gagnrýnandinn
sem neitaði að hlæja
Ísleifur B. Þórhallsson
fjallar um gagnrýni ’Að kalla slíka sýningu„illa undirbúna“ er
jafngáfulegt og að
kalla svart/hvíta mynd
lélega af því hún er
svo litlaus.‘
Ísleifur
Þórhallsson
Höfundur er eigandi og fram-
kvæmdastjóri Event ehf.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið, Kringlunni 1, 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
MIKLAR framfarir hafa orðið á Ís-
landi í geðlækningum síðan utan-
ríkisráðherra D. lýsti því yfir í við-
tali við Stöð 2 fyrir helgina að til
þess að komast á geðdeild þyrfti
maður að svara vitlausum spurn-
ingum vitlaust. Ómögulegt er að
vita hvernig ráðherrann hefur kom-
ist að þessari gagnmerku niður-
stöðu, sem við fyrstu athugun virk-
ar hvorki vísindaleg né alúðleg.
Helst dettur mér í hug að hann
hafi ofmetnast svo af því hrósi sem
hann hefur fengið fyrir að gera
grín að sjálfum sér í áramóta-
skaupinu, að hann geti nú ekki
hætt – að gera grín að sjálfum sér.
ELÍSABET KRISTÍN
JÖKULSDÓTTIR,
rithöfundur.
Lokasvar?
Frá Elísabetu Kristínu
Jökulsdóttur
HVER er ástæðan fyrir því að ég
hef lagt fram minn skerf til að
kosta auglýsingu í New York Tim-
es? Auglýsingu þar sem áréttað er
að mikill meirihluti Íslendinga,
84% samkvæmt síðustu skoð-
anakönnunum, er mótfallinn því að
nafn Íslands sé að finna á lista
hinna „fúsu og staðföstu“ innrás-
arþjóða í Írak og þar með mót-
fallnir einkaákvörðun forsætis- og
utanríkisráðherra um að setja Ís-
land á listann og með því gera ís-
lensku þjóðina að þátttakanda í
stríðinu í Írak?
Fyrst og fremst er ástæðan sú
að orðstír okkar er í hættu en af-
staða Íslendinga hefur vakið mikla
athygli víða um heim. Danskur
vinur okkar hjóna, sem fylgist
með atburðum á Íslandi, spurði
okkur í jólabréfi sínu hvort við
værum nú ásamt Dönum þátttak-
endur í stríðinu í Írak. Hann
spurði hvort við hefðum fallið frá
fyrri stefnu og ákvörðunum um að
bera ekki vopn eða standa að
stríðsrekstri.
Þessi ákvörðun hefur vakið
mikla athygli erlendis enda hefur
forsætisráðherrann fyrrverandi
ekki legið á skoðunum sínum og
telur enn að rétt hafi verið að
styðja árásarríkin þrátt fyrir að
ekki hafi fundist gjöreyðing-
arvopn, en meint tilvist þeirra var
helsta ástæðan fyrir innrásinni í
Írak.
Það er því fyllsta ástæða fyrir
því að árétta erlendis að meiri-
hluti Íslendinga styður ekki þessa
stefnubreytingu.
Við viljum ekki standa í stríðs-
rekstri og munum ekki halda her.
Við verðum að gæta orðstírs
sem er okkur dýrmætur erlendis.
Þeir sem vilja árétta andúð sína
á yfirgangi forsætis- og fv. for-
sætisráðherra geta sýnt hug sinn í
verki með því að styrkja birtingu
auglýsingarinnar í New York Tim-
es. Hægt er að hringja í 90-20000
og þá eru skuldfærðar 1.000 krón-
ur á símareikning viðkomandi eða
leggja inn á söfnunarreikning í
SPRON 1150-26-833, kennitala
Þjóðarhreyfingarinnar er 640604-
2390.
Auglýsingin verður birt fljótlega
þannig að gott væri að hafa hrað-
an á.
EYJÓLFUR EYSTEINSSON,
verslunarstjóri, Reykjanesbæ.
Orðstír deyr
aldregi hveim er
sér góðan getur
Frá Eyjólfi Eysteinssyni