Morgunblaðið - 28.04.2005, Blaðsíða 14

Reuters
Borís Khodorkovskíj, faðir Míkhaíls, fyrir framan dómshúsið í gær en
þar hékk tilkynning um að dómi yfir auðjöfrinum hefði verið frestað.
Moskva. AFP. | Ekki kom til þess í
gær að dómur væri kveðinn upp
yfir rússneska auðmanninum
Míkhaíl Khodorkovskíj sem situr í
fangelsi sakaður um stórfelld
skattsvik og skjalafals. Boðað hafði
verið að dómsorðið yrði lesið í gær
en þremur klukkustundum áður en
hefja átti réttarhaldið var límdur
miði á hurð réttarsalarins í
Moskvu þar sem tilkynnt var að því
hefði verið frestað.
Interfax-fréttastofan kvaðst
hafa heimildir fyrir því að dómar-
arnir þrír, sem ákvarða dóminn,
hefðu ekki náð að ljúka störfum en
hálfur mánuður er nú liðinn frá því
að sjálfu réttarhaldinu lauk. Lög-
menn Khodorkovskíjs virtust fall-
ast á þessa skýringu. Aðrir lög-
spekingar og stjórnmálamenn
töldu sýnt að Vladímír Pútín Rúss-
landsforseti hefði ákveðið að fresta
dómsuppkvaðningunni af pólitísk-
um ástæðum. Pútín myndi hitta
Bush Bandaríkjaforseta og fleiri
fyrirmenn í Moskvu 9. maí þegar
þess verður minnst að 60 ár eru lið-
in frá lokum síðari heimsstyrjald-
arinnar. Pútín vildi ekki standa í
skugga af máli Khodorkovskíjs
þegar hátíðarhöldin færu fram.
Andstæðingar Pútíns halda því
fram að málaferlin á hendur Khod-
orkovskíj séu sprottin af pólitísk-
um rótum því forsetinn hafi óttast
vaxandi ítök Khodorkovskíjs í fjöl-
miðlum og stjórnmálum.
Fresta dómi yfir
Khodorkovskíj
14 FIMMTUDAGUR 28. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
„EINHVERN tímann á næstu vikum
verðum við hugsanlega vitni að at-
kvæðagreiðslu í öldungadeild Banda-
ríkjaþings sem tryggja myndi sess
109. þingsins í sögubókunum,“ skrifar
Bob Dole, fyrrverandi leiðtogi repúbl-
ikana í öldungadeild Bandaríkjaþings,
í grein í The New York Times í gær.
„Þessi atkvæðagreiðsla mun ekki snú-
ast um stríð eða frið, efnahagsmál eða
hryðjuverkaógnina. Þessi atkvæða-
greiðsla mun snúast um þingsköp: þá
spurningu hvort öldungadeildin eigi
að breyta eigin starfsreglum til að
tryggja að hægt sé að staðfesta skip-
an dómara, sem tilnefndir hafa verið
til starfa við alríkisdómstóla, með ein-
földum meirihluta þingmanna.“
Dole, sem var frambjóðandi
Repúblikanaflokksins í forsetakosn-
ingunum 1996, var í grein sinni að vísa
til einnar hörðustu deilu sem upp hef-
ur komið milli repúblikana og demó-
krata í öldungadeildinni á síðustu ár-
um. Deilu sem er í svo hörðum hnút
að meirihluti repúblikana hefur hótað
að beita svonefndu „dómsdagsúr-
ræði“ [e. nuclear option]: þ.e. breyta
reglum sem hafa gert mönnum kleift
að stunda málþóf í þingsölum í því
skyni að tefja eða koma í veg fyrir
samþykkt tiltekins gjörnings.
En demókratar hafa einmitt und-
anfarnar vikur beitt málþófi til að
koma í veg fyrir að atkvæðagreiðsla
geti farið fram um nokkra dómara
sem George W. Bush Bandaríkjafor-
seti hefur skipað til starfa.
Öldungadeildarþingmenn eru alls
eitt hundrað og kveða reglur deild-
arinnar á um að sextíu þurfi að sam-
þykkja að endi skuli bundinn á málþóf
og gengið til efnislegrar atkvæða-
greiðslu. Repúblikanar eru hins vegar
að undirbúa að breyta þessum
reglum, þannig að einfaldur meiri-
hluti myndi duga til; en þeir eiga 55
fulltrúa í öldungadeildinni.
Demókratar í öldungadeildinni
hafa staðið fyrir málþófi vegna skip-
unar sjö dómara, telja þeir a.m.k. þrjá
þeirra hugmyndafræðilega allt of
langt til hægri til að réttlætanlegt sé
að gefa þeim lífstíðarskipan á æðstu
stigum dómskerfisins.
Hverjum yrði kennt um?
Talsmenn Hvíta hússins hafa á
móti gagnrýnt demókrata fyrir að
koma í veg fyrir að hægt sé að ganga
til atkvæðagreiðslu um útnefnda
dómara, ólýðræðislegt sé að koma í
veg fyrir að efnisleg atkvæðagreiðsla
fari fram um mál (en næsta víst er að
látið mæta hörðu við slíkar aðstæður.
Segir í úttekt Christian Science
Monitor að spurningin sem brenni á
vörum manna sé sú hverjum yrði
kennt um færi svo að öldungadeildin
yrði óstarfhæf. Rifja menn upp í
þessu sambandi þegar dyrum hins op-
inbera var lokað 1995, eftir að repúbl-
ikanar á þingi töfðu samþykkt
fjárframlaga til rekstursins. Bill
Clinton Bandaríkjaforseti kenndi þá
repúblikönum á þingi um og fékk
almenning með sér. Guldu repúbl-
dómararnir hlytu samþykki, enda
repúblikanar í meirihluta á þingi).
Bæði demókratar og repúblikanar
viðurkenna að „dómsdagsúrræðið“
gæti orðið til þess að öldungadeildin
yrði óstarfhæf, að því er fram kemur í
úttekt Christian Science Monitor.
Demókratar hafa nefnilega hótað því
að tefja alla vinnu í þingsölum, beiti
repúblikanar áðurnefndu úrræði.
Telja þeir að með því að beita áður-
nefndu úrræði hefðu repúblikanar
kastað stríðshanskanum, hart yrði
Repúblikanar vilja beita „dómsdagsúrr
Eftir Davíð Loga Sigurðsson
david@mbl.is
Toulouse. AFP. | Stærsta farþega-
þota heims, Airbus 380, fór í sitt
fyrsta reynsluflug er hún hóf sig
á loft frá Toulouse í Frakklandi
í gærmorgun. Veður var ágætt,
heiður himinn, sól og hæg gola.
Tveir reyndir, franskir tilrauna-
flugmenn voru við stjórnvölinn
en á undan þotunni fór lítil flug-
vél í loftið til að kanna aðstæður
í lofti.
„Flugtakið var algerlega
gallalaust,“ sagði annar flug-
maðurinn, Jacques Rosay, í sam-
tali við fréttamenn á jörðu niðri
en hann stýrði flugtakinu. Sagði
hann að allt hefði virkað eins og
í flugherminum og „maður stýr-
ir henni eins og reiðhjóli“.
Fyrsta tilraunaflugið stóð í tæp-
ar fjórar stundir og hnitaði vélin
nokkra hringi yfir vellinum áður
en hún lenti. Tugþúsundir
manna á Tolouse-Blagnac-
vellinum fylgdust með fluginu
og klöppuðu þegar vélin fór á
loft, einnig þegar hún lenti.
Sjónvarpað var beint frá atburð-
inum í Frakklandi. Er Jacques
Chirac forseti sagði frá því á
ríkisstjórnarfundi í París að vél-
in væri komin á loft stukku ráð-
herrar úr sætum sínum og hróp-
uðu af fögnuði.
Airbus-verksmiðjurnar eru
sameiginleg eign nokkurra Evr-
ópuríkja en vélin er sett saman í
Frakklandi. Hún er fjögurra
hreyfla og þótti afar hljóðlát í
flugtakinu. Sögðu talsmenn
verksmiðjanna að munurinn á
hávaðanum frá henni og sam-
bærilegum þotum í flugtaki væri
um 3 desíbel. Munu sérfræð-
ingar frá Los Angeles-flugvelli
hafa staðfest þá mælingu í gær.
Ber allt að 840 farþega
Vélin er sögð hafa vegið 421
tonn í flugtaki og hefur svo
þung farþegaflugvél ekki áður
farið á loft. Sex manns, tveir
flugmenn og fjórir sérfræðingar
Airbus-verksmiðjanna, voru í
fyrstu áhöfn vélarinnar. Um
borð voru einnig um 20 tonn af
margvíslegum mælitækjum en
vélin verður notuð til ýmiss kon-
ar tilrauna. Bárust stöðugt upp-
lýsingar frá mælitækjum um
borð til starfsmanna í verksmiðj-
unum með aðstoð gervihnattar
meðan á fluginu stóð.
Airbus 380 er tveggja hæða
og á að geta borið milli 550 og
840 farþega; fjöldinn fer eftir
því hvernig vélin er innréttuð.
Mesta þyngd í flugtaki er 560
tonn, vænghaf um 80 metrar og
flugdrægni verður allt að 15
þúsund kílómetrar. Gert er ráð
fyrir að fyrstu vélarnar verði af-
hentar til kaupenda um mitt
næsta ár og er gert ráð fyrir að
Singapore Airlines verði fyrsta
félagið sem taki þær í notkun.
Airbus gerir ráð fyrir að hafa
selt 150 vélar um mitt þetta ár.
Verð hverrar vélar er á bilinu
260–290 milljónir dollara eða
allt að 18 milljarðar króna.
Reuters
Airbus A380, stærsta farþegaþota í heimi, lendir nálægt Toulouse í Frakklandi í gær eftir fyrstu för sína í
loftinu. Flugvélin var næstum fjórar klukkustundir á flugi en sex voru í áhöfn hennar í tilraunafluginu.
Fyrsta flug Airbus 380 gekk vel
Flugmaður seg-
ir jafnauðvelt að
stýra vélinni og
hjólhesti
NOTAÐ er sérstakt orð um málþóf í tengslum við þing-
störf í Bandaríkjunum, filibuster. Orðið er sagt af hol-
lenskum uppruna á heimasíðu öldungadeildar Banda-
ríkjaþings og merkja „sjóræningi“, orðabækur tala þó
um að uppruni orðsins sé spænskur (filibustero).
Löng hefð er fyrir því að menn geti stundað málþóf í
öldungadeildinni telji þeir mikið liggja við. Hefur rétt-
ur manna til að tala eins lengi og þeir teldu nauðsyn-
legt hins vegar áfram verið talinn heilagur. Einkum
notuðu þingmenn úr Suðurríkjunum þetta bragð á ár-
unum eftir seinna stríð til að mótmæla og tefja laga-
setningu í mannréttindamálum blökkumanna. Tengist
einmitt frægasta notkun málþófsins þeim kafla í sögu
Bandaríkjanna, en Strom Thurmond talaði í meira en
sólarhring vegna lagasetningar 1957. Huey Long var
einnig þekktur fyrir það á fjórða áratugnum að tala
lengi, var hann m.a. frægur fyrir að ræða ítarlega í
ræðustóli þingsins hvernig best mætti matreiða ostrur.
Löng hefð fyrir málþófi
Róm. AFP. | Saksóknarar hafa lagt fram
beiðni um að dómstóll á Ítalíu gefi út
ákæru á hendur Silvio Berlusconi, for-
sætisráðherra landsins, fyrir skattsvik.
Saksóknarar í Mílanó óskuðu eftir því á
þriðjudag að forsætisráðherrann og tólf
aðrir yrðu ákærðir fyrir skattsvik og fjár-
drátt eftir fjögurra ára rannsókn á fjöl-
miðlafyrirtæki hans, Mediaset. Saksókn-
ararnir segja að Mediaset hafi keypt
sýningarrétt á bandarískum kvikmyndum
fyrir 1999 og gefið upp rangar kostn-
aðartölur til að lækka skattana. Þá er
hann sakaður um að hafa flutt 280 millj-
ónir evra, sem samsvarar 23 milljörðum
króna, frá Mediaset til tveggja erlendra
fyrirtækja í eigu barna hans. Berlusconi
neitar þessum ásökunum og segir þær lið í
ofsóknum vinstrisinnaðra saksóknara á
hendur sér.
Búist er við að það taki dómstólinn
nokkrar vikur eða mánuði að ákveða hvort
saksækja eigi forsætisráðherrann.
Nýtur tilskilins meirihluta á þingi
Ríkisstjórn Berlusconis hlaut í gær
traustsyfirlýsingu ítalska þingsins en þá
voru greidd atkvæði um nýja stjórn, sem
Berlusconi myndaði fyrir nokkrum dögum
eftir stutta stjórnarkreppu. Þýðir þetta að
hann ætti að geta stýrt Ítalíu þar til á
næsta ári, en þá fara fram þingkosningar.
Í umræðu á þingi í gær hvatti Berl-
usconi þingmenn til að styðja stjórn sína,
enda myndi það þýða „minna lýðræði“ ef
stjórnarandstöðuflokkarnir kæmust til
valda. 334 þingmenn lýstu yfir stuðningi
við stjórn Berlusconis, 240 voru á móti.
Vilja ákæru
á hendur
Berlusconi
Reuters
Silvio Berlusconi, forsætisráðherra Ítalíu,
brosir til andstæðinga sinna á meðan á at-
kvæðagreiðslu stóð í þinginu í gær.