Morgunblaðið - 10.06.2005, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. JÚNÍ 2005 33
UMRÆÐAN
Dömuhj
ól
Veljið ré
tta gerð
, stærð
og útb
únað í s
amráði

við
fagfólk
.
BRONCO WINDSOR 26”
3 gíra með fótbremsu. Hátt stýri, breiður hnakkur
með dempara. Litir: Dökk grænt og rautt
Staðgreitt
kr. 25.555
BRONCO BOSTON 26”
Shimano. Hátt stýri, breiður hnakkur
með dempara.
Verð stgr. kr. 26.505
H
ön
nu
n:
G
un
na
r
S
te
in
þ
ór
ss
on
/
M
ar
ki
ð
/
06
. 2
00
5
Hjólin eru afhent tilbúin til notkunar, samsett
og stillt á fullkomnu reiðhjólaverkstæði.
Ábyrgð og upphersla.
SCOTT TIKI 26”
21 gíra Shimano. Vandað dömuhjól
álstell og demparagaffall.
Verð stgr. kr. 33.155
GIANT SEDONA SE 26“
Alvöru dömu demparahjól. Dömu-
hnakkur með dempara og hátt stýri.
Verð stgr. kr. 31.920
GIANT CAMPUS 26”
Shimano gírar.
Gott fjallahjól á frábæru verði.
Stgr. kr. 22.512
Afsláttur strax við staðgreiðslu 5%
Mikið úrval!
Sturla Kristjánsson: Bráðger
börn í búrum eða á afgirtu svæði
munu naumast sýna getu sína í
verki; þeim er það fyrirmunað og
þau munu trúlega aldrei ná þeim
greindarþroska sem líffræðileg
hönnun þeirra gaf fyrirheit um.
Kristján Guðmundsson: Því
miður eru umræddar reglur nr.
122/2004 sundurtættar af óskýru
orðalagi og í sumum tilvikum
óskiljanlegar.
Sigurjón Bjarnason gerir grein
fyrir og metur stöðu og áhrif
þeirra opinberu stofnana, sem
heyra undir samkeppnislög,
hvern vanda þær eiga við að glíma
og leitar lausna á honum.
Þorsteinn H. Gunnarsson:
Nauðsynlegt er að ræða þessi mál
með heildaryfirsýn og dýpka um-
ræðuna og ná um þessi málefni
sátt og með hagsmuni allra að
leiðarljósi, bæði núverandi bænda
og fyrrverandi.
Dr. Sigríður Halldórsdóttir:
Skerum upp herör gegn heimilis-
ofbeldi og kortleggjum þennan
falda glæp og ræðum vandamálið
í hel.
Svava Björnsdóttir: Til þess að
minnka kynferðisofbeldi þurfa
landsmenn að fyrirbyggja að það
gerist. Forvarnir gerast með
fræðslu almennings.
Jóhann J. Ólafsson: „Lýðræðis-
þróun á Íslandi hefur, þrátt fyrir
allt, verið til fyrirmyndar og á að
vera það áfram.“
Pétur Steinn Guðmundsson:
„Þær hömlur sem settar eru á
bílaleigur eru ekki í neinu sam-
ræmi við áður gefnar yfirlýsingar
framkvæmdavaldsins, um að
skapa betra umhverfi fyrir bíla-
leigurnar.“
Guðmundur Hafsteinsson:
„Langbesti kosturinn í stöðunni
er að láta TR ganga inn í LHÍ og
þar verði höfuðstaður framhalds-
og háskólanáms í tónlist í land-
inu.“
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar
NEYSLA áfengis í félagslegum til-
gangi er viðurkennd og sjálfsögð at-
höfn í okkar samfélagi. Það telst sjálf-
sagt og eðlilegt að gleðjast í góðra
vina hópi með vín í hönd og ekkert við
þau viðhorf að athuga. Læknisfræðin
viðurkennir hófdrykkju sem eðlilegt
fyrirbæri og hefur þess vegna skil-
greint hófdrykkjumörk á eftirfarandi
hátt: Karlar (20–65
ára): Tveir drykkir eða
minna á dag að jafnaði.
Aldrei meira en fimm
drykkir í hvert sinn.
Samanlagt fjórtán
drykkir á viku eða
minna. Konur (og karl-
ar eldri en 65 ára): Einn
drykkur eða minna á
dag að jafnaði. Aldrei
meira en fjórir drykkir í
senn. Samanlagt minna
en sjö drykkir á viku.
Þegar talað er um
drykk í þessari skil-
greiningu þá er einn
drykkur, vínskammtur sem inniheld-
ur um 12 g af hreinu áfengi. Slíkur
skammtur svarar til u.þ.b. eins bar-
skammts (sjúss) sem eru 30 ml af
brenndu víni, um 150 ml af léttu víni
eða um 400 ml af bjór. Ofangreind
mörk hófdrykkju geta verið of há fyr-
ir aldrað fólk eða þá sem eru með
vissa sjúkdóma. Ef fólk er í vafa um
hver mörk þess eru, ætti það að ráð-
færa sig við lækninn sinn. Börn yngri
en 18 ára eiga ekki að nota áfengi!
Nýlega birti Hagstofan tölur yfir
sölu áfengis á síðasta ári. Þar kemur í
ljós að áfengissala á Íslandi hefur
verið að aukast árum saman. Á sama
tíma er heldur að draga úr drykkju
hjá nágrannaþjóðum okkar. Áfengis-
neysla á hvern íbúa 15 ára og eldri
hefur aukist úr 4,33 alkóhóllítrum ár-
ið 1980 í 6,71 alkóhóllítra árið 2004.
Þessi áfengissala svarar til þess að
hvert einasta mannsbarn 15 ára og
eldra á Íslandi drekki 447 drykki á ári
eða 8,6 drykki á viku. Sér þá hver
heilvita maður að neyslan er meiri en
sem svarar til hófdrykkjumarka
kvenna. Einfaldir útreikningar sýna
líka að innan fimm ára verður
heildarsala áfengis á Íslandi orðin svo
mikil að hún verður komin yfir
læknisfræðileg hófdrykkjumörk
hvers einasta lifandi Íslendings
fimmtán ára og eldri. Ekki er þá horft
til þess að í þessum mælingum eru
þrír árgangar barna sem alls ekki
ættu að drekka áfengi og 5 árgangar
sem hafa ekki lögum samkvæmt leyfi
til að drekka áfengi.
Áhugavert er að velta fyrir sér
hvað veldur þessari þróun sem vissu-
lega er ógnvænleg, því sá sem drekk-
ur að jafnaði meira en
hófdrykkjumörk segja
til um, stefnir heilsu
sinni á einn og annan
hátt í voða. Kannski á
stefnuleysi stjórnvalda
einhvern þátt í þessari
þróun. Jóhannes Kári
Kristinsson, læknir og
doktor í faraldsfræði, er
ekki í vafa um það en
hann segir í Morgun-
blaðinu hinn 18. apríl:
„Ríkisstjórn okkar hef-
ur mjög óljósa stefnu í
forvarnamálum. Á sama
tíma og norrænir fé-
lags- og heilbrigðismálaráðherrar
lýsa áhyggjum sínum yfir mikilli og
vaxandi áfengisneyslu á öllum Norð-
urlöndunum koma einstakir íslenskir
alþingismenn fram og vilja með öllum
ráðum auka hana. Hinar alvarlegu at-
lögur eru tvíþættar.“
Atlögur alþingismanna til aukinnar
áfengisdrykkju sem Jóhannes nefnir
svo, felast í frumvörpum til laga um
að lækka áfengiskaupaaldur og frum-
varpi til laga um að færa sölu áfengis
inn í matvöruverslanir. Það er auðvit-
að skiljanlegt að Jóhanna Sigurð-
ardóttir og félagar hennar vilji slá sig
til riddara í augum ungmenna sem
eru orðin 18 ára en mega ekki kaupa
áfengi lögum samkvæmt. Þessi hópur
má kjósa og sjálfsagt að þingmenn
sem eiga allt sitt undir vinsældum
geri eitthvað sem líklegt er til vin-
sælda.
Það þarf hins vegar að vera þing-
mönnum ljóst þegar þeir greiða at-
kvæði um þessi frumvörp hvaða af-
leiðingar samþykki þeirra hefur. Það
mætti t.d. ferja í hjólböruvís, inn á Al-
þingi, þær rannsóknir alls staðar að
úr heiminum sem staðfesta að auknu
aðgengi að áfengi fylgir aukin neysla
þess. Aukinni neyslu áfengis fylgir
aukinn heilsufarsvandi. Auknum
heilsufarsvanda fylgir aukinn kostn-
aður. Fyrir þá sem meta árangur
sinn í pólitík í hagfræðilegum niður-
stöðutölum hlýtur þetta að vera um-
hugsunarefni.
Í könnun Lýðheilsustofnunar frá
2004 kemur fram að ungt fólk drekk-
ur mikið af bjór í hvert sinn sem það
neytir áfengis. Ungir menn drekka að
meðaltali 1,8 lítra af bjór eða 5–6
venjulega bjóra í hvert sinn og ungar
konur 1,3 lítra. Samkvæmt könn-
uninni hefur mesta aukningin í hrein-
um vínanda orðið meðal ungs fólks á
aldrinum 18–34 ára, þá sérstaklega
ungra kvenna, sem hafa aukið
áfengisneyslu um 28% frá árinu 2001.
Sambærileg aukning hjá ungum körl-
um er 22% í hreinum vínanda. En í
öðru fyrrgreindu frumvarpinu er ein-
mitt verið að leyfa sölu neyslu létt-
vína og bjórs til þessa aldurshópa. Því
hlýt ég að kalla eftir viðbrögðum frá
þingmönnum og óska eftir útskýr-
ingum á þessum frumvörpum og á
hvaða forsendum þingmenn ætla að
samþykkja þau.
Félag áfengisráðgjafa, FÁR, sendi
nýlega frá sér ályktun þar sem kallað
er eftir stefnumótun í málefnum sem
varða aukna drykkju barna og ung-
menna. Þar kemur fram að verði
frumvörpin að lögum mun það verða
til þess að heildarneysla áfengis og
drykkja barna og ungmenna mun
aukast verulega í landinu. Þess má
svo geta í lokin að FÁR verður með
sína árlegu ráðstefnu að Skógum
helgina 6.–8. maí þar sem fjallað er
um fagleg málefni sem tengjast starfi
áfengisráðgjafa.
Barnadrykkja, nei takk
Sigurður Ragnar Guðmundsson
fjallar um áfengismál ’Félag áfengisráðgjafa,FÁR, sendi nýlega frá
sér ályktun þar sem
kallað er eftir stefnu-
mótun í málefnum sem
varða aukna drykkju
barna og ungmenna.‘
Sigurður Ragnar
Guðmundsson
Höfundur er áfengisráðgjafi hjá SÁÁ,
hefur starfað þar í rúmlega 3 ár og er
í Félagi áfengisráðgjafa, FÁR.
ALLT rímar þetta með ágætum,
en þar með upptalinn skyldleikinn?
Ál og stál þykjast menn
þekkja, en hvað um tál?
Tál þýðir svik eða
blekking. Áður fyrr
mæltu menn tál, voru
dregnir á tálar og báru í
brjósti tálvonir. Slíkt er
að sjálfsögðu óhugsandi
á þessum síðustu og
beztu tímum. Gósentíð í
Gósenlandi.
Fjársterkir Íslands-
vinir streyma að úr öll-
um áttum og vilja hér
ýmist byggja ný álver
eða stækka þau, sem
fyrir eru. Iðnaðarráðherrann ræður
sér ekki af undrun og ánægju yfir
þessum ljúfmennum, sem birtast svo
sem selshausarnir í Fróðá forðum.
Þeir segjast þess jafnvel albúnir að
rífa niður gömul (úrelt?) álver úti í
heimi og flytja hingað. Vilja allt fyrir
Íslendinga gera.
Sveitarstjórnarmenn vítt um sveit-
ir, vilja álver heim á hlað. Virkja bæj-
arlækinn eða hvað? Allur er kveð-
skapur þessi mjög hugnæmur og
virðist, fljótt á litið, ríma ágætlega, en
við nánari skoðun leynast hortittir.
Orkuöflun, hvað þá orkuverð, heyrist
ekki nefnt í umræðunni, virðist al-
gjört aukaatriði. Hvernig væri nú að
söðla um og byrja umræðuna á rétt-
um enda, þ.e. orkuöflun, orkuverð,
orkukaupandi. Rétt að fréttamenn
hefðu þetta í huga næst þá álver ber á
góma.
Meginkostnaður við rekstur álvers
eru orkukaup. Álrisar hafa því til-
hneigingu til að byggja álver sín þar
sem orka kaupist ódýrari en annars
staðar. Íslandsvinirnir hafa þannig
grun og jafnvel vissu
fyrir því, að hér megi fá
bæði gott rafmagn og
ódýrt. Almenningur í
landinu fær ekkert að
vita hvert þetta verð er,
skerðir samnings-
aðstöðuna að því er sagt
er. Af óviðráðanlegum
ástæðum hækkar sam-
tímis orkuverð til al-
mennings, einkum úti á
landi.
Flogið hefur fyrir, að
stóriðjuorkuverð sé
hérlendis þriðjungur af
því bandaríska og helmingur af því
sem tíðkast á meginlandi Evrópu eða
var það ef til vill öfugt, enda skiptir
það litlu. Álrisarnir eru ekki góðgerð-
arfyrirtæki og eru naskir á að sjá
hvar hámarka má ávöxtun fjárfest-
ingarinnar og er þar Ísland greini-
lega ekki útilokað.
Vitað er, að á teikniborðum hug-
myndafræðinga íslenzkra, svo og
annarra fræðinga, er þegar búið að
virkja allar ár og læki landsins og
verktakar spóla í startholunum.
Sporzlur í flokksjóði? Trúlega illar
tungur.
Hverju sinni, sem maður sér eða
les um álrisa, sem býðst til að byggja
fyrir okkur álver, hverju sinn, sem
maður sér og heyrir innilega gleði
ráðherra yfir gylliboðum þessum og
loks hverju sinni, sem fram kemur
áhugi sveitarstjóra á því að fá álver í
sína sveit, vaknar með undirrituðum
spurningin: Hvar og hvernig þykjast
þessir stórhugar afla orku?
Áður en lengra er haldið langar
mig að benda á viðtal er Morg-
unblaðsmenn áttu við Sören Langvad
verkfræðing, en hann og faðir hans
Kai hafa komið að byggingu allra
stærri vatnsorkuvera landsins í
a.m.k. 70 ár og auk þess staðið að
stórvirkjunum út um allan heim.
Langvad veit þannig trúlega hvað
hann syngur þegar hann telur virkj-
un vatnsfalla hérlendis eiga að heyra
til liðinni tíð. Með nýrri bortækni
megi hér komast í óþrjótandi jarð-
varmaorku. Skyldi nú slíkur boð-
skapur geta bjargað Þjórsárverum,
Langasjó, Hólmsá og Skjálfanda-
fljóti, svo eitthvað sé nefnt?
Hefur ein kynslóð ofvirkra hug-
myndafræðinga íslenzkra leyfi til að
virkja öll vatnsföll landsins? Er það
ótvíræð skylda orkuráðherra að út-
vega orku um leið og örlar á álrisa við
sjóndeildarhringinn? Gefur ástandið í
landinu ekki möguleika á að staldra
við, þó ekki væri nema augnablik?
Orkuveitur á suðvesturhorninu hafa
fyrir löngu uppgötvað jarðvarmaork-
una. Hvernig væri nú að landsvirkj-
unarhirðin, ráðherra og sveit-
arstjórnarmenn, færu allir í
niðurdýfingu í von um að einnig þeir
fái dúfuna séða. Nóg er að verið frú
ráðherra. Ekki meir, ekki meir.
Af áli, stáli og táli
Leifur Jónsson fjallar um
stóriðju
’Hefur ein kynslóð of-virkra hugmyndafræð-
inga íslenzkra leyfi til að
virkja öll vatnsföll
landsins?‘
Leifur Jónsson
Höfundur er læknir.
Fáðu fréttirnar
sendar í símann þinn