Morgunblaðið - 17.12.2005, Blaðsíða 52

52 LAUGARDAGUR 17. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
TÓNLEIKAR Roundtrip frá Nor-
egi voru ágætlega kynntir og sóttir
eftir því sem gerast vill þegar tíu
dagar eru til jóla. Afturá móti sá ég
hvergi þá háværu gagnrýnendur
sem finnst flest sem gert er í djass-
tónleikahaldi hér fánýtt: það vanti
nýja djassinn og unga fólkið erlendis
frá – ekki síst Njújorkarana og
Norðmennina.
Þarna voru þrír
frábærir norskir
ungdjassistar á
ferð og Norræna
húsið bauð
ókeypis inn; en
ekkert sást til
þeirra háværu
frekar en fyrri
daginn.
Roundtrip var
stofnað í Þrándheimi 2002 og vann
Norrænu ungdjasskeppnina 2003,
en er nú kvartett. Sænskri víbrafón-
leikarinn Matthias Ståhl sem leikur
með þeim komst ekki til Íslands
vegna veikinda föður síns og var það
skaði. Aftur á móti lék Davíð Þór á
píanóið í tveimur síðustu lögunum,
en hann er góðkunningi þremenn-
inganna frá Þrándheimsdvöl sinni
og lék m.a. með hljómsveit Vågens,
Motiv, sem oft hefur komið til Ís-
lands.
Það fór ekki á milli mála að Holm
var hljómsveitarstjórinn og snerist
spilið að mestu kringum hann. Ég
býst við að öll lögin á efnisskránni
hafi verið eftir Holm utan Sun Ra
klassíkin The satellites are spinning
af The solar myth approach frá 1970.
Þar lék Davíð Þór með og spann
kröftugar leikandi línur með botn-
þungum hljómum. Ekki mjög Sun
Ra-legur en ákaflega skemmtilegur
sem jafnan. Hann þarf að fara að
senda að nýju frá sér alvöru djass-
plötu.
Þegar blásið er frjálst, hvað þá í
altósaxófón, kemur Ornette Colem-
an upp í hugann, áhrifamesti djass-
leikari frjálsa spunans. Mér finnast
flestir ungu drengirnir sem nú eru
að leika frjálst sækja mest til hans,
þótt áhrifa frá Ayler og jafnvel
Dolphy og Braxton gæti einnig. Tón-
list Roundtrips var að vísu dálítið
nútímalegri en fyrstu verk Colem-
ans, en hefðu sómt sér vel að Atl-
antic-skeiðinu loknu. Vågen, sem nú
leikur m.a. með Bugge Wesseltoft,
og Kolberg voru fínir í rýþmanum,
sér í lagi Vågen sem þrátt fyrir stut-
tóma tón spilaði margan kitlandi
sólóinn. Eitt af skemmtilegri lögum
kvöldsins var Gipsy love, það eina
sem Holm kynnti með nafni af verk-
um sínum (og það á ensku í Norræna
húsinu), og þar blés hann í bary-
tonsaxófón auk altósins. Tónninn
var fínn á nótum Carneys og Adams,
og hefði ég viljað heyra hann blása
meira í þann saxófón. Hann blés líka
í klarinett með nokkuð kaldskærum
tóni – langt frá Jimmie Giuffre, en
tónlist gömlu hvítu frjálsdjassarana,
Giuffres og Paul Bleys, sem Holm
tileinkaði eitt laganna, hefur greini-
lega haft áhrif á hann. Holm var
jafnan yfirvegaður í spuna sínum og
oft langar þagnir milli línanna, sem
voru nokkuð stuttar í upphafi sóló-
anna en lengdust er leið á. Hann
byggði sólóa sína vel og blés ekkert
útí loftið einsog David Murray ofl.
gerðu gjarnan í hálftíma sólóum sín-
um eftir 1970. En hann hefði stund-
um átt að sleppa fram af sér beislinu
einsog í fimmta verkinu á efnis-
skránni, þar sem hann urraði dálítið
og Ayler gægðist fram.
Hafi Norræna húsið þökk fyrir
gott gestaboð.
Vernharður Linnet
Frjálst og
bundið
DJASS
Norræna húsið
Klaus Ellerhusen Holm altó-barrý-
tonsaxófón og klarinett, Ole Morten Våg-
an bassa og Ole Thomas Kolberg tromm-
ur. Gestur: Davíð Þór Jónsson píanó.
Norræna húsið 14.12. 2005.
Roundtrip
Davíð Þór Jónsson
ÓÐFLUGUR nefnist ný geislaplata
sem gefin er út af Umhyggju, félagi
til stuðnings langveikum börnum. Á
plötunni er að finna sautján frum-
samin lög, sem Jóhann Helgason hef-
ur samið við kvæði eftir Þórarin Eld-
járn úr barnabókunum Óðfluga,
Heimskringla og Halastjarna.
Það var Jóhann sjálfur sem átti
frumkvæðið að gerð plötunnar, en
lögin samdi hann í byrjun árs í fyrra.
„Það var nú hálfgerð tilviljun að
þetta fór af stað,“ segir hann í samtali
við Morgunblaðið. „Þannig var að
strákurinn minn, sem er sjö ára, kom
heim með þessar bækur Þórarins af
bókasafninu. Ég fór að glugga í þær
og fannst þær svo skemmtilegar og
frábærar í alla staði, að ég tók til við
að semja við nokkur kvæðanna.“
Kvæðin taka völdin
Jóhann segir óvenjuvel hafa gengið
að semja lögin, enda kvæði Þórarins
einstaklega vel til fallin að semja við.
Meðal kvæðanna sem hljóma á plöt-
unni eru Á hundagötu 100, Símalandi
í Símalandi, Óli njóli njólasali og
Halló þarna halastjarna.
„Það er nú mjög oft þannig, þegar
maður er með góð kvæði í höndum,
að lögin koma eins og af sjálfu sér –
maður ræður ekki öllu sjálfur,“ segir
hann og bætir við að hann hafi hingað
til ekki mikið fengist við að semja við
kvæði af þessu tagi; galsafullum
barnakvæðum. „Andinn í ljóðinu kall-
ar á ákveðið yfirbragð og ljóðin hans
Þórarins eru skemmtilega súrrealísk.
Maður getur ekki annað en fylgt
þeirri stemningu.“
Þekktir tónlistarmenn
Ernst Backman hannaði útlit
disksins í kringum myndskreytingar
Sigrúnar Eldjárn og kvæðin fylgja
einnig myndskreytt. Þá kemur fríður
flokkur tónlistarfólks við sögu á Óð-
flugum, meðal annars hljóðfæraleik-
ararnir Guðmundur Pétursson, Jó-
hann Hjörleifsson og Hjörleifur
Valsson, auk þess sem Jóhann sjálfur
dustar rykið af bassanum eftir 30 ár,
eða allt frá því hann lék með hljóm-
sveitinni Change á öldinni sem leið.
Þá syngja Ólafía Hrönn Jónsdóttir,
Stefán Hilmarsson, Björn Jörundur
Friðbjörnsson, Valgeir Guðjónsson
og Andrea Gylfadóttir á plötunni, svo
dæmi séu tekin. Jón Ólafsson stjórn-
aði síðan upptökum á plötunni.
Að sögn Jóhanns voru allir hlut-
aðeigandi tilbúnir til að taka verkið
að sér fyrir málefnið, fyrir lægri
þóknun en undir venjulegum kring-
umstæðum. „Það voru allir mjög já-
kvæðir, en það er ekki hægt að ætlast
til að tónlistarmenn eigi að gefa vinnu
sína að fullu, því hún er þeirra lifi-
brauð. Þá gæti maður allt eins sagt að
læknar eða aðrir ættu að gefa vinnu
sína,“ segir hann. „Það væri erfitt að
útskýra fyrir fjöl-
skyldunni að maður
ætlaði að vinna í
nokkra mánuði
kauplaust að svona
plötu, en það tóku
allir miklu minna
en þeir gera venju-
lega. Allur ágóði af
plötunni rennur
síðan til Um-
hyggju.“
Málum er þannig
háttað að kostn-
aður við gerð plöt-
unnar er greiddur
af styrktarfyr-
irtækjum Umhyggju, sem getið er í
bæklingi geislaplötunnar. Ágóðinn af
hverju seldu eintaki rennur síðan
óskiptur til félagsins og starfsemi
þess.
Skemmtileg plata til
styrktar góðu málefni
Jóhann segist telja að hér sé um
fína jólagjöf að ræða, fyrir alla ald-
urshópa. „Ég held að þetta sé mjög
góð jólagjöf; skemmtileg plata til
styrktar góðu málefni,“ segir hann að
síðustu.
Tónlist | Jóhann Helgason tónlistarmaður semur við ljóð Þórarins Eldjárns til
handa langveikum börnum á geisladisknum Óðflugum sem kom út nýlega
Ljóðin hans Þórarins eru
skemmtilega súrrealísk
Eftir Ingu Maríu Leifsdóttur
ingamaria@mbl.is
Hægt er að nálgast Óðflugur með
því að hringja í grænt símanúmer,
800 6633.
Þórarinn Eldjárn Jóhann Helgason
HVAÐ er meira freistandi fyrir drif-
mikinn plötuframleiðanda hér á
sjóskíðaöld glamúrsins
þegar í hlut á glæsilega
útlítandi ungur tenór –
sem í þokkabót kann
ekki aðeins að syngja
heldur líka vel – en að
nýta sér hvort tveggja
fram í hörgul?
Þetta var hið fyrsta
sem mér datt í hug
þegar ég kynnti mér
þriðja disk PlanB Rec-
ords, „Cortes“. Enda
fylgja alls átta heil-
sformatsmyndir af
söngvarum, sjö í heft-
inu, ein á hulst-
ursbakhlið, og allar
fallnar til að koma hjörtum ung-
meyja (og e.t.v. einnig hinna eldri) til
að slá örar.
En er nokkuð að því? Er það ekki
einmitt það sem (kven)fólkið vill, og
markaðurinn heimtar?
Það má vel vera. Kæmi svosem
ekki á óvart ef forstjóri PlanB hafi
reynzt vita sínu viti og diskurinn eigi
eftir að mala gull. Á dvergvöxnum
plötumarkaði Klakans yrði það ekki
lítið afrek út af fyrir sig. Og jafnvel
þótt sjálfum kæmi mér seint í hug að
festa ótilneyddur fé í þessar tíu dí-
sætu ástarballöður, þá væri meira
en meðaldul að ímynda sér að allir
hefðu sama smekk og ég.
Hér er náttúrulega umfram allt
átt við lagavalið, sem erfitt er í sjálfu
sér að bæsa niður í flokka, þó í gróf-
um dráttum mætti kannski kalla nú-
tíma „easy listening“ ballöðupopp í
léttklassískum strengjaumbúðum.
Sumt af því tagi sem blindi tenórinn
Andrea Bocelli tendraði með smér-
taugar fagra kynsins milli tvítugs og
sjötugs, annað næsta bæ við.
En sem fyrr sagt kann piltur sem
betur fer að syngja, og hljómmikil
röddin hefur m.a.s. ekki ólíka burði
til að lyfta iðnaðarsykrinum í svip-
aðar hæðir og Sissel Kirkjebø tókst
hér fyrr um árið, jafnvel þótt glass-
úrað lagaval þessa disks hafi hvað
mig varðar langt í frá sömu fersku
tilhöfðun og þjóðlagaskotið pró-
gramm norska næturgalans.
Það kann auk þess
að stafa af því að ég sé
einfaldlega af röngu
kyni. Get að vísu ekki
neitað því, að hefðu að-
eins verið 2–3 hressi-
lega hraðrokkuð eða
djössuð tóndæmi á
meðal allra eldhúsróm-
anzanna hefði matseð-
illinn verið mér mun
auðteknari í fjarvist
klassískra númera. Og
raunar grunar mann
að fleiri hlustendur eigi
eftir að sakna álíka
bitastæðra kontrasta
við hægferðugt hvunn-
dagsrómantíska draumóramókið.
En sem skjótvirkur skotpallur
upp á (a.m.k. staðbundinn) frægð-
arhimin gæti þessi að flestu öðru
leyti vel unni diskur hins vegar átt
eftir að reynast hreinasta snilld-
arstrik á stuttum ferli. Og það bezta
af öllu er, að eftir sem áður ættu
Garðari Thór áfram að standa flest-
ar klassískar dyr opnar. Nema auð-
vitað ef svo bölvanlega skyldi vilja til
að hann festist í farinu. „Tæp-
kastist“, eins og þeir segja vest-
anhafs.
Væri harmur að því.
Gasalega sætt
TÓNLIST
Hljómdiskur
Cortes. 10 lög eftir Dalla, Foster, Björg-
vin Halldórsson, Friðrik Karlsson. Mala-
vasi, Óskar Pál Sveinsson og Ástu
Sveinsdóttur. Garðar Thór Cortes tenór
(með Maríönnu Másdóttur á nr. 2 og
Selmu Björnsdóttur á nr. 7). Friðrik Karls-
son gítar/útsetningar, Óskar Einarsson
strengjaútsetningar, Lee McCutcheon
hrynsetning og forritun. Hljóðritað í Brat-
islava (strengir) og London 9/2005.
Blandað og meistrað í Reykjavík. Fram-
leiðandi: Friðrik Karlsson. Yfirframleið-
andi: Einar Bárðarson. Lengd (óuppg.):
43:19. Útgáfa: PlanB Records.
PLANB003, 2005.
Garðar Thór Cortes
Ríkarður Ö. Pálsson
Garðar Thór Cortes
AÐVENTUTÓNLEIKAR eru
fremur hefðbundnir; lög á borð við
Nóttin var sú ágæt
ein og Heims um ból
eru flutt á þeim flest-
um, sem gerir auðvit-
að ekkert til þegar
haft er í huga að jólin
eru bara einu sinni á
ári. Samt er alltaf
gaman að því þegar
manni er boðið upp á
eitthvað nýtt og tón-
leikar fjögurra kóra
undir stjórn Mar-
grétar Pálmadóttur
var kærkomin til-
breyting.
Heims um ból var
vissulega á dag-
skránni, en mig rekur
ekki minni til að hafa heyrt „negra-
sálminn“ Mary Had a Baby á kór-
tónleikum hérlendis fyrr. Og hafi ég
gert það trúi ég ekki að hann hafi
verið eins skemmtilega fluttur. Ég
myndi muna eftir því! Rétta sveifl-
an var til staðar, sem er ekkert
sjálfgefið, og blúsaður einsöngur
Margrétar var svo fullur af kóm-
ískri innlifun að maður sprakk úr
hlátri.
Tónleikarnir voru haldnir í Hall-
grímskirkju og kórarnir sem um
ræðir voru Vox feminae, Vox junior,
Stúlknakór Reykjavíkur og Gosp-
elsystur Reykjavíkur. Þetta voru
konur á öllum aldri og líka stúlku-
börn; mér sýndist þau yngstu varla
vera eldri en fimm ára gömul. Svo
ungar stúlkur syngja ekkert endi-
lega hreint og var söngur þeirra á
tónleikunum því kraftaverki lík-
astur. Hann var ótrúlega tær og vel
mótaður; greinilegt er að Margrét
hefur einstakt lag á börnunum.
Líkt og einsöngur kórstjórans í
Mary Had a Baby var innlifun
barnanna skondin; í laginu Börnin
sváfu eftir Mons Leidvin Takle
geispaði eitt þeirra svo einlæglega
að það gat ekki verið tilgerð. Enda
var söngurinn mjúkur
og fallegur og hafði svo
róandi áhrif að það lá
við að maður sjálfur
hyrfi í draumalandið!
Ýmiskonar hrífandi
tónlist var á dag-
skránni; Maria Mater
Gratiae eftir Fauré,
Salve Regina eftir
Busto, fyrsti kafli úr
Gloríu í D-dúr eftir Vi-
valdi og nokkur gríp-
andi lög eftir fyrr-
nefndan Takle auk
annarra. Söngur allra
kóranna var glæsi-
legur, prýðilega sam-
stilltur og hreinn og
mismunandi raddir voru í góðu
styrkleikajafnvægi.
Hljómsveit óbóleikarans Krist-
jáns Þ. Stephensen, fiðluleikarans
Hjörleifs Valssonar, trompetleik-
arans Eiríks Arnar Pálssonar og pí-
anóleikarans Ástríðar Haralds-
dóttur, sem hér spilaði á litla
orgelið í kirkjunni, var sömuleiðis
með flest sitt á hreinu og lék af
smekkvísi og öryggi. Slá þú hjart-
ans hörpustrengi eftir Bach, sem
var síðasta atriði tónleikanna, var
þrungið andakt, en líka tæknilega
vandað og var það viðeigandi endir
á frábærri dagskrá.
Af kómískri
innlifun
TÓNLIST
Hallgrímskirkja
Vox feminae, Vox junior, Stúlknakór
Reykjavíkur og Gospelsystur Reykjavíkur
undir stjórn Margrétar Pálmadóttur
fluttu ýmis lög. Hljómsveit: Hjörleifur
Valsson, Eiríkur Örn Pálsson, Kristján Þ.
Stephensen og Ástríður Haraldsdóttir.
Fimmtudagur 15. desember.
Kórtónleikar
Margrét Pálmadóttir
Jónas Sen