Morgunblaðið - 17.12.2005, Blaðsíða 76

76 LAUGARDAGUR 17. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ Jón Magnús Kol-beinsson fæddist
á Þorvaldsstöðum í
Hvítársíðu 14. júlí
1921. Hann lést á
Landspítala – há-
skólasjúkrahúsi 5.
desember síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru þau Kolbeinn
Guðmundsson, f. 21.
september 1882, d.
9. maí 1958, bóndi
og járnsmiður á
Þorvaldsstöðum og
síðan lengst af í
Stóra-Ási í Hálsasveit, og kona
hans Helga Jónsdóttir, f. 26. febr-
úar 1885, d. 30. júlí 1960, hús-
freyja. Systkini Magnúsar eru:
Andrés, f. 7. september 1919,
hljóðfæraleikari; Þorgerður, f. 8.
mars 1924, húsfreyja; Helgi, f. 22.
maí 1927, bifvélavirki; Steinunn, f.
20. nóvember 1928, húsfreyja.
Hinn 24. júní 1955 kvæntist
Magnús Þórunni Andrésdóttur, f.
4. mars 1919, frá Kollslæk í Hálsa-
sveit. Foreldrar hennar voru þau
Andrés Vigfússon, f. 24. maí 1891,
d. 22. júní 1971, bóndi þar, og kona
hans Halla Jónsdóttir, f. 26. sept-
ember 1890, d. 4. apríl 1980, hús-
freyja. Börn Þórunnar og Magn-
1989, c) Hrafnhildur, f. 12. október
1991. 4) Halla, f. 25. september
1964, sjúkraliði í Borgarnesi, maki
Hreiðar Gunnarsson, f. 17. sept-
ember 1963, rafvirki. Börn þeirra
eru: a) Magnús Örn, f. 18. febrúar
1985, b) Helga Margrét, f. 23. júlí
1990, c) Gunnar Árni, f. 30. apríl
1996.
Magnús átti heima á Þorvalds-
stöðum þrjú fyrstu ár ævi sinnar,
eða þar til foreldrar hans fluttu að
Stóra-Ási 1924, en þar átti hann
heima æ síðan. Hann stundaði nám
við Flensborgarskóla og lauk það-
an gagnfræðaprófi 1946. Starfaði
hann jafnframt að búi foreldra
sinna í Stóra-Ási og hóf þar bú-
skap sjálfur 1954, fyrst ásamt
Helga bróður sínum og síðan með
eiginkonu sinni allt til 1989, er
Kolbeinn sonur hans og Lára
tengdadóttir tóku við búinu. Hann
gegndi fjölmörgum trúnaðar- og
félagsstörfum í sveit sinni, sat m.a.
í hreppsnefnd Hálsahrepps og var
oddviti frá 1956 til 1982. Hann var
einn af stofnendum karlakórsins
Söngbræðra og áhugasamur um
starfsemi kórsins alla tíð. Eftir að
Magnús hætti búskap fékkst hann
við ritstörf og rúmum mánuði fyr-
ir andlát hans kom út bókin
„Engjafang“ sem eru endurminn-
ingar og lýsing á mönnum og
mannlífi í heimabyggð hans.
Magnús verður jarðsunginn frá
Reykholtskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 11. Jarðsett verður
í Stóra-Ásskirkjugarði.
úsar eru: 1) Andrés, f.
6. janúar 1956, lög-
fræðingur og fram-
kvæmdastjóri í
Reykjavík. Sonur
hans og Ingibjargar
Sigurðardóttur, f. 2.
október 1958, er a)
Þorkell, f. 22. janúar
1979. Maki Andrésar
er Martha Eiríksdótt-
ir, f. 25. desember
1957, viðskiptafræð-
ingur. Börn þeirra
eru: b) sonur and-
vana fæddur 27. nóv-
ember 1986, c) Davíð Helgi, f. 19.
janúar 1989, d) Þórunn, f. 16. apríl
1993. 2) Kolbeinn, f. 2. febrúar
1958, bóndi og húsasmíðameistari
í Stóra-Ási, maki Lára Kristín
Gísladóttir, f. 29. nóvember 1967,
húsfreyja. Börn þeirra eru: a)
Höskuldur, f. 23. maí 1989, b)
Anna Sólrún, f. 30 apríl 1992, c)
Kristleifur Darri, f. 3. mars 1999.
3) Jón, f. 24. mars 1960, vélamaður
í Reykjavík. Dóttir hans og
Ástríðar Sigurðardóttur, f. 29.
apríl 1962, er a) Svala, f. 29. nóv-
ember 1980. Maki Jóns var Anna
Guðrún Harðardóttir, f. 6. febrúar
1964, kennari. Þau skildu. Dætur
þeirra eru: b) Þórunn, f. 3. júní
Engjafang er orð sem ég hafði
aldrei heyrt fyrr en tengdafaðir
minn, Magnús Kolbeinsson, ákvað
að nota það sem titil á bók sína sem
kom út nú í október. Í formála þeirr-
ar bókar segir Magnús um merkingu
orðsins: „Þegar búið var að binda
síðustu sáturnar á heybandslestina
við heyskaparlok var skilið eftir hey-
fang við teiginn. Oft mun hafa verið
gengið þannig frá því að það mynd-
aði krossmark. Það átti að tákna
þakkarfórn til almættisins fyrir hey-
feng sumarsins. Þættirnir í þessari
bók eru allir skrifaðir eftir að komin
voru sláttulok og farið var að hausta
í ævi höfundanna. Þeir eru – auk
þess að vera skrifaðir sér til dægra-
styttingar – fangið sem skilið er eftir
á teignum, þakklætisvottur til sam-
ferðafólksins á langri leið og til
landsins sem fóstraði okkur og
geymir ræturnar.“
Nú þegar við kveðjum Magnús
verður merking þessara orða dýpri
og víðtækari og hugurinn reikar að
því fangi sem hann skilur eftir á
teignum handa okkur – fjölskyld-
unni, vinum og samferðafólki.
Það síðasta sem ég sá af Magnúsi
við góða heilsu var þegar hann var
að árita bók sína í Hyrnunni í Borg-
arnesi í lok nóvember. Þá horfði ég á
hann úr fjarlægð og hugsaði full
aðdáunar að sérhver maður mætti
vera sæll og glaður með ævistarfið ef
hann næði sambærilegum árangri
og Maggi í lífinu, þó svo ekki sé
minnst á það afrek að gefa út bók
fyrir jólin – kominn á áttugasta og
fimmta aldursár.
En þetta er ekki eina tilefnið þeg-
ar ég hef hugsað með svipaðri að-
dáun til tengdaföður míns. Þegar
hann varð áttræður í júlí 2001 notaði
hann daginn til fjallgöngu yfir
Hestsskarð sem liggur milli Siglu-
fjarðar og Héðinsfjarðar og fór létt
með.
Og jafnframt um síðustu verslun-
armannahelgi þegar hann ók fullum
bíl af unglingum á dansleik í Húsa-
felli og allir alsælir yfir að afi skyldi
vilja skutla þeim fram að Húsafelli
og sækja aftur. Það var ekki að
merkja mikið kynslóðabil í þeirri bíl-
ferð.
Það var á annan í jólum fyrir 23
árum sem leið mín lá í fyrsta sinn að
Stóra Ási. Ég lagði af stað alein í
litlum sportbíl í snjókomu og kaf-
aldsbyl. Ég taldi mig þó færa í flest-
an sjó með skóflu, í skíðagalla og
kannski aðallega með viljann að
vopni til að eyða áramótunum með
Andrési elsta syni þeirra Magga og
Doddu, en honum hafði ég kynnst þá
um sumarið.
Eftir á að hyggja var þessi ferð
hin mesta glæfraför og hreint ótrú-
legt að ég skyldi komast á leiðarenda
án þess að festa fína sportbílinn sem
oft stóð þó tæpt.
Meðan ég braust í gegnum snjó-
inn gengu þau um gólf Maggi og
Dodda. Þau gengu margsinnis
framhjá vesturglugganum í stofunni
í Ási til að athuga hvort ekki sæist
glampa á bílljós. – Þeim var ekki
rótt. Loksins þegar þau sáu ljósin
véku þau ekki frá glugganum og
biðu þar til ég var komin heilu og
höldnu í hlað. Þar var ég boðin vel-
komin og mér fagnað af mikilli um-
hyggju, hlýju og innileika. Síðan þá
hafa ferðirnar að Stóra Ási orðið
fleiri og fleiri og eftir því sem árin
liðu fylgdu okkur börn, hús, fjöl-
skyldumeðlimir, erlendir gestir og
fjöldinn allur af vinum. Alltaf tóku
þau hjón jafn vel og hlýlega á móti
okkur og öllum þeim sem okkur
fylgdu.
Það voru því mikil viðbrigði fyrir
átta árum þegar Dodda fór á Dval-
arheimili aldraðra í Borgarnesi. Það
var erfitt að sjá þau sitt á hvorum
staðnum því fyrir mér og okkar
börnum voru þau eitt – amma og afi í
Stóra Ási – enda hafa þau staðið hlið
við hlið í 50 ár og í sumar héldu þau
upp á gullbrúðkaupsafmæli sitt í
Borgarnesi með fjölskyldunni.
En við urðum líka þeirrar ánægju
aðnjótandi að geta tekið á móti
Magga á heimili okkar er við bjugg-
um í Belgíu fyrir níu árum. Það var
mikil upplifun. Í þeirri ferð fórum
við í stutta heimsókn til Parísar. Þar
elti Maggi okkur kvikur á fæti er
hann hoppaði upp í neðanjarðarlest-
irnar á milli staða í borginni, þá kom-
inn vel á áttræðisaldur.
Í þeirri ferð man ég sérstaklega
eftir Magga er hann stóð fyrir fram-
an málverkið af Mónu Lísu á Louvre
safninu. Hann var fullur aðdáunar
og lotningar og spurði: „Er þetta
raunverulega frummyndin af Mónu
Lísu – aldrei hefði ég trúað því að ég
myndi standa hér í þessum sporum
og horfa með eigin augum á þessa
frægu mynd.“
Í þeirri andrá fannst mér sem ís-
lenska sveitamenningin horfðist í
augu við heimsmenninguna – báðar
jafn merkilegar og mikilfenglegar –
hvor á sinn hátt.
Í seinni tíð höfum við átt ógleym-
anlegar stundir í Skógarási og þá
sérstaklega þegar hann hefur komið
við hjá okkur í heilsubótargöngunni
sinni um sveitina og gefið sér tíma
fyrir morgunverð með okkur. Á
þeim stundum hefur hann miðlað
okkur margs konar fróðleik og sög-
um um menn og málefni og lífið fyrr
á tímum.
Þegar ég spurði börnin mín hvað
ég ætti að skrifa til að minnast afa
voru svörin: „Mamma, segðu frá
skemmtilegu sögunum hans um
gamla tímann – hann gerði þetta ein-
hvern veginn svo spennandi og
skemmtilegt.“
Svona var Maggi. Hann lifði lífinu
lifandi, hafði ávallt nóg fyrir stafni
og framtíðarverkefnin voru næg.
Nú þegar komið er að skilnaðar-
stundu lýt ég höfði og kveð með
söknuði og þökk fyrir það dýrmæta
fang sem þú skildir eftir á teignum
handa okkur – með þá von í hjarta að
okkur takist að varðveita það og
miðla til komandi kynslóða.
Martha Eiríksdóttir.
Elsku Maggi afi. Nú ertu farinn
og það er sárt að missa þig svona
skyndilega. Þú varst alveg einstakur
maður og við erum ótrúlega heppnar
að hafa átt þig fyrir afa. Þú hefur
verið stór hluti af lífi okkar og við
eigum svo margar yndislegar minn-
ingar um þig sem við getum alltaf
yljað okkur við. Við viljum þakka þér
af öllu hjarta fyrir stundirnar sem
við áttum saman. Okkur þykir svo
vænt um þig og við munum aldrei
gleyma þér.
Oft er það gott að geta
gefið þann tón í strengi
sem eftir að ævinni lýkur
ómar þar hlýtt og lengi.
(S.F.)
Við kveðjum þig núna, elsku afi,
og vonum að þér líði vel hjá engl-
unum þangað til við sjáumst næst.
Þínar afastelpur,
Þórunn og Hrafnhildur.
Nú er hann afi minn farinn frá
okkur og það tekur mig sárt. Enn
einu sinni sannast það að maðurinn
áætlar en Guð ræður. Eins góður afi
og hann var mér, þá hefði mér þótt
það afar kært ef hann hefði náð að
verða langafi, og ekki er langt í það.
Svona hæglátur, rólyndur og góður
maður sem hann var.
Svo margt kemur mér í huga þeg-
ar ég læt hugann reika um tíma
minn í sveitinni hjá afa og ömmu á
sumrin; sækja beljurnar, fara í fjós,
fara á hestbak, læra á traktor sem
og að læra að skrifa dagbók, en það
er eitt af því sem afi minn kenndi
mér.
Þessir smáhlutir sem maður tekur
oft ekki eftir en eru svo ljóslifandi í
minningunni og gott er að varðveita í
hjarta sínu.
Nú er hann farinn til himna og
vona ég að Guð geymi hann um alla
eilífð.
Vertu sæll, elsku afi minn.
Ég vil votta ömmu minni, henni
Þórunni, og allri fjölskyldunni mína
dýpstu samúð.
Svala.
Elsku afi, nú ert þú farinn frá okk-
ur. Ég man hvað það var gaman að
komast í sveitina til ykkar ömmu á
vorin. Allar sögurnar sem þú sagðir
mér og öll kennileitin sem þú kennd-
ir mér að muna. Á seinni árum var
gaman að heyra hvað þú mundir
mikið frá gamalli tíð og hversu dug-
legur þú varst að segja frá. Og
hversu heilsuhraustur þú varst og
gekkst á hverjum einasta degi 4–5
km, venjulega eldsnemma á morgn-
ana, og á kvöldin skrifaðir þú í dag-
bókina þína. Í henni eru margar
heimildir. Það gladdi mig mikið þeg-
ar ég vissi að þú ætlaðir að gefa út
bók, og þér tókst það.
Þinn nafni,
Magnús Örn Hreiðarsson.
Í dag kveðjum við hann Magga
frænda. Hann var næstelstur systk-
inanna í Stóra-Ási, en eftir lifa Andr-
és, Þorgerður móðir okkar, Helgi og
Steinunn. Lát hans bar brátt að og
við syrgjum góðan frænda og vin.
Maggi tók við búi foreldra sinna
að Stóra-Ási um miðja síðustu öld.
Hann kvæntist Þórunni Andrésdótt-
ur frá Kollslæk og eignuðust þau
fjögur börn. Maggi var góður bóndi
og ræktunarmaður og þótti vænt um
dýr og menn. Dodda og Maggi ráku
myndarlegt og gestkvæmt heimili
þar sem ávallt var gott að koma,
gestrisni þeirra var einstök og glað-
værð ríkjandi. Við sem dvöldumst í
sveit á sumrin í Stóra-Ási á sjötta og
sjöunda áratugnum, eigum þaðan
margar góðar minningar og náðum
að kynnast síðustu árum þeirra bú-
skaparhátta sem nú eru að mestu
horfnir, þá var ennþá rakað með
hrífu, slegin engi með orfi, sætt í
galta og mokað í blásara. Í minning-
unni var alltaf sólskin í sveitinni.
Maggi var áhugasamur um um-
hverfið og hafði einstaklega gaman
af því að ferðast og skoða landið sitt.
Hann þekkti hvert kennileiti í um-
hverfi sínu og örnefnin voru honum
töm. Tækifæri til ferðalaga voru fá
meðan hann stóð fyrir búinu en þeg-
ar um hægðist notaði hann hvert
tækifæri til að aka um sveitir lands-
ins. Nokkrar skemmtilegar göngu-
ferðir fór hann á efri árum og hélt
sér í þjálfun með daglegum göngu-
ferðum heima í Stóra-Ási. Á afmæl-
isdaginn sinn þegar hann varð átt-
ræður gekk hann upp í Hestskarð
við Siglufjörð og sá yfir í Héðins-
fjörð, en það hafði lengi verið
draumur hans. Hann unni landinu
og hafði óþrjótandi löngun til að
kynnast því betur.
Eftir að Maggi brá búi hóf hann að
safna saman og skrifa minningar
sínar frá fyrri hluta síðustu aldar,
þegar hann og systkini hans voru að
alast upp á heimili foreldra sinna.
Heimili ömmu og afa í Stóra-Ási var
stórt og gestkvæmt, þaðan lágu leið-
ir til allra átta, hraðinn var minni og
menn höfðu tíma til að rækta kunn-
ingsskap og vináttu. Í síðasta mán-
uði komu þessi minningabrot Magga
út í bókinni „Engjafang“, en hún er
okkur sem tilheyrum yngri kynslóð-
um ómetanlegur fróðleikur um stað-
hætti í sveitinni og lífshætti forfeðra
okkar. Greinilegt var að umstangið í
kringum útgáfu bókarinnar veitti
honum mikla gleði og ánægjulegt að
hann skuli hafa náð að lifa þann dag
að sjá afrakstur vinnu sinnar á
prenti.
Maggi frændi var einstakur mað-
ur, hlédrægur og hægur, en afar fé-
lagslyndur og með ljúfa og létta
lund. Við kveðjum því ástkæran
frænda með miklum söknuði og
þakklæti.
Þórunni konu hans og börnum
þeirra, Andrési, Kolbeini, Jóni,
Höllu og fjölskyldum sendum við
okkar innilegustu samúðarkveðjur.
Helga, Heiðveig, Kristján,
Kolbeinn og Hallveig.
Þegar samferðamenn falla frá
verður eftir skarð í samfélagið.
Stærð þess fer ekki eftir fyrirferð
eða háreysti þess sem horfinn er,
heldur manngildi hans, hugsunar-
hætti og framkomu. Við fyrirvaralít-
ið fráfall Magnúsar Kolbeinssonar
er skarðið stórt í huga þeirra sem
þekktu hann nánast. Víst er það svo
að „ungur má en gamall skal“ og
hann hafði náð háum aldri. Eigi að
síður lifði hann lífinu ennþá svo lif-
andi að enginn bjóst við svo bráðum
endalokum. Hann var maður þeirrar
gerðar að það voru forréttindi að
þekkja hann og verða honum sam-
ferða á lífsgöngunni. Hann var
tryggastur vina, beztur góðra
granna, prúðmenni og heiðursmað-
ur.
Hann ól allan sinn aldur á sama
bænum, Stóraási í Hálsasveit. Þar
hefur ætt hans setið mann fram af
manni svo öldum skiptir. Að æsku-
heimili hans áttu margir leið, bæði
vegna þess hvernig það var í sveit
sett með sóknarkirkju við bæjar-
vegg og samkomuhús við túnfótinn,
en ekki síður vegna þess heimilis-
brags sem húsráðendur mótuðu og
hafði raunar einnig ríkt í búskapar-
tíð móðurforeldra hans á undan
þeim og laðaði alla að. Þar var opið
hús öllum sem með þurftu og stóð
aldrei á neinum greiða, sem hægt
var að láta í té. Þetta viðhorf til sam-
félagsins tók Magnús í arf.
Barnaskólinn var farskóli, sem
flutti sig milli bæja þar sem skóla-
skyld börn voru. Átta vikur á vetri
eða þaðan af minna í fjóra vetur. Um
tvítugsaldur fór hann í Flensborg-
arskóla og lauk þar prófi eftir
þriggja vetra nám. Það varð honum
drjúg menntun.
Hann festi ráð sitt rúmlega þrí-
tugur er hann kvæntist Þórunni
Andrésdóttur, en tók ári fyrr við búi
foreldra sinna. Faðir hans var fram-
farabóndi, m.a. langt á undan flest-
um samtíðarmönnum að framleiða
rafmagn til heimilisnota. Magnús
hélt merkinu vel á lofti í sínum bú-
skap. Hann var vaskur maður til
allra verka þótt hann væri lengstum
ekki heilsusterkur. En auk þess
bættust á hann margvísleg störf að
félagsmálum, oddviti hreppsnefndar
á þriðja áratug, auk margs annars
sem til fellur í hverri sveit. Undir
það var hann búinn með starfi í ung-
mennafélaginu í æsku. Hugur hans
stóð ekkert sérstaklega til félags-
málaforustu og honum hefði aldrei
til hugar komið að olnboga sig
áfram, þar né annar staðar. En hún
varð hlutskipti hans og einhvern
veginn var það svo, að þar urðu
menn gjarnan samhentir, sem hann
stýrði málum.
Hann var félagslyndur maður og
söngvinn. Söng lengi í kirkju, var í
Brúaráskórnum og stofnfélagi í
karlakórnum Söngbræðrum og
mætti þar manna bezt.
Magnúsi þótti vænt um landið og
honum var það yndi, næstum
ástríða, að ferðast um það gangandi
eða akandi. Það jók hann er búskap
lauk og tómstundum fjölgaði. Hann
var afar léttur göngumaður og hafði
yndi af hreyfingu. Gekk með öðrum,
eða einn ef svo vildi verkast. Fór nú
seinni árin daglega í morgungöngu,
þá síðustu að morgni þess dags, sem
hann fór í sína síðustu ferð á sjúkra-
hús og átti þá fjóra daga ólifaða.
Við hjón fórum með honum fjöl-
margar ferðir á seinni árum; göngu-
ferðir bæði um heimahaga og víðar,
t.d. fylgdi Ragnheiður honum upp á
Hestsskarð milli Siglufjarðar og
Héðinsfjarðar daginn sem hann varð
áttræður. Bílferðir höfum við farið
þrjú saman víðs vegar um byggðir
og óbyggðir og siglt í eyjar. Þannig
hefur safnast í sjóð minninga, sem
nú verður ekki framar bætt við. En
allar eru þær betri og bjartari vegna
ferðafélagans góða, sem upplifði
þetta allt með okkur af lifandi áhuga
og ást á landinu.
Eftir að Magnús lét af búskap,
fjölgaði tómstundum. Þær notaði
hann til að rifja upp sitthvað frá fyrri
tíð í umhverfi sínu sér til dægra-
styttingar. Það urðu örlög hans, eins
og okkar kynslóðar allrar, að sjá á
bak því samfélagsmynstri, sem við
bjuggum við í æsku og lengi ævi.
Sveitarfélagið lagt niður, jarðir sum-
ar í eyði, þar sem áður var framfleytt
fjölskyldum; ungmennafélagið, sá
miðpunktur sem æska okkar snerist
um, er dautt, afurðasamtök bænda
týnd úr héraði. Honum var í mun að
varðveita minningu þess sem var.
Því fór hann að skrifa þátt eftir þátt,
um fólk og lífshætti liðinnar aldar.
Hann átti létt með að orða frásagnir
sínar, málfar og stíll lék í höndum
hans, lagði sig fram um að kanna
MAGNÚS
KOLBEINSSON