Tíminn - 21.12.1972, Qupperneq 23

JOLABLAÐ 1972
TÍMINN
23
Gamla Norðurárbrúin hjá Ilaugum, þar sem sannarlega þurfti nákvæmni við akstur, ef bíllinn var stör.
túngarðinn gegnt glugga, þar sem
presturinn sá til úr stólnum. Enda
varð honum svo mikið um, að
hann rauf ræðuna og hrópaði: ,,60
laxar úr Nikulásarkeri i morg-
un!” — Kirkjan i Stafholti var
helguð heilögum Nikulási, og þar
af kemur nafnið á kerinu. Ef ég
veit rétt, er það heilagur Nikulás,
sem erlendar þjóðir tigna mest
um jólaleytið og tileinka honum
heldur ljótan búning, rauðan og
hvitan með skotthúfu, uppnefna
hann lika og kalla heilagan Kláus.
Eftirlikingar hans hafa verið
dubbaðar upp hérlendis og
kallaðar jólasveinar, en Islend-
ingar hafa löngum verið ruglaðir
i trú á dýrlinga og helga menn og
blanda þvi Kláusum þessum
saman við okkar fornu Grýlusyni.
Þó er reginmunur á hlutverki
þessara kóna, Kláusarnir taka
börn á hné sér, gera við þau gælur
og heita þeim gjöfum, sem þeir
koma siðan með á himnasleðum
með loftbornum hreindýrum
fyrir, en þeir jólasveinar Grýlu-
synir komu leppadúðaðir með
poka á baki til byggða um jól,
fóru huldu höfði og höfðu i
frammi allt frá óknyttum upp i
glæpi. — Samkvæmt trúnni á
helga Nikulás eru þvi Stafholts-
kirkja og Nikulásarker sérlega
helg um jól.
Sjálfsagt hefur margt verið ort
um Norðurá og veiðina þar, eitt-
hvað hefur til dæmis Matthias Jó-
hannessen rimað þar um og gefið
út i bók, sem bókaútgáfa
Guðjónósó hefur gefið út og gefið
vildarvinum. Þvi miður flokkast
ég ekki i þeirra hóp. En eina visu
vissi ég orta i sumar. þar sem
veiðimaður stóð neðanvert á Eyr-
inni og kastaði út á Brotið:
Af listfengi kasta ég langt út á hyl
lendi hjá Brotinu, hérumbil.
Ó, bjarti fiskur, ó, bleiki las,
bittu nú á hjá mér. Strax!
Undir Laxfossi er sæmilegasta
vað yfirum, þó nokkuð stritt á
einum stað^ef verulega er i ánni.
Á kafla fyrir neðan Nikulásarker
er það nokkuð vandfarið fyrir
ókunnuga, ef ekki er vel tært i
ánni. Það væri þó slys, ef ein-
hverjum tækist að drepa sig á þvi,
jafnvel þótt hann stigi út af haft-
inu. Hins vegar er ekki ýkja langt
siðan, að heljar hængur felldi þar
veiðimann útlendan, með þvi að
stökkva á hann að honum óvör-
um. Þarna gerast ýmsar veiði-
sögur, eins og vænta má, meðal
annars sagan um hjónin, sem
voru að veiðum að vestan verðu,
á Skerjunum og Brotinu einn sól-
fagran morgun, en veiðilausan.
Bóndinn var kominn út að á
klukkan sjö, þegar veiðitiminn
hófst, og 10 sekúndum fyrir tim-
ann var hann byrjaður að berja.
Þetta var einn af þeim, sem haf-
inn er yfir svo ógeðslega slimuga
beitu og maðk, heldur lét konuna
veiða með honum. Nú, þegar hún
loksins kom, undir átta, þá hafði
bóndinn reynt fiestar gerðir
flugna, og lét nú eftir konunnlað
hún prófaði maðkinn. Sjálfur beið
hann með óþoli á bakkanum i
eilifðar fimm minútur, en kallaði
siðan á vifið og hafði nú fundið
réttu fluguna. Nú átti frúin að
fara að sóla sig, veitti enda ekki
af, fölri og ræfilslegri.
En þegar dró að hádegi, og lax-
inn gaf sig ekki, þótt fluguboxið
hefði farið heila hringferð i ána,
konan meira að segja fengið að
prófa maðkinn sinn endrum og
eins, sá veiðimaður sitt óvænna.
Nú, úr þvi ekki var betra við tim-
ann að gera, var lfklega rétt að
kenna konunni að kasta flugu.
Hann óð með henni spölkorn út
fyrir Skerin, þvi litið var i ánni,
og frúin var fljót að komast upp
á lagið.Svo fóru þau saman upp á
bakkann og fengu sér einn Carls-
berg (grön). Þá datt konunni i
hug að æfa nýfundna iþrótt, óð
nokkur skref út frá bakkanum og
tók að kasta, bara stuttum taum.
En — viti menn, i einu bakkast-
inu, þegar flugan er rétt yfir
vatnsborðinu i svo sem hálfsmet-
ers fjarlægð frá bakkanum,
stekkur þá ekki þessi heljar
slápur upp úr og koktekur flug-
una. Þegar frúin hafði jafnað sig
eftir þennan óvænta atburð
landaði hún laxinum með eleganSj
og var það eina veiði þeirra hjóna
þennan morguninn.
Annað vað er á brún Laxfoss,
eða spölkorn ofan við brún hans
að vestanverðu og skáhalt i
stefnu meðstreymis út i miðklett
inn, siðan þvert yfir laxastigann
og upp i land. Þetta er mjög auð-
farið vað, aðeins strengur á ein-
um stað^sem verður að fara með
gát, þar er lika dýpst. Væri hann
ekki, mætti, þegar áin er litil, sem
bezt fara vaðið á venjulegum
hnéháum stigvélum. Á siðast
liðnu sumri varð áin einu sinni
svo litil, að næstum mátti vaða
fossbrúnina alla á hnéstigvélum
einum saman. En það stóð ekki
lengi, eftir 6 tima úrfelli var áin
ekki lengur klofstigvélatæk. Hún
hefur svo viðáttumikið vatna-
svæði, að regns og þurrka, frosts
og leysinga, gætir i vatnshæð og
rennsli á undraskömmum tima.
Þetta er einn liður i sibreytileik
og fjölbreytni Norðurár. — Þriðja
vaðið þarna stuttum spotta er
svo sem 70-80 metrum ofan við
Fossbrúnarvaðið, þar heitir
Fossvað og er vandfarnara en
Fossbrúnarvaðið og verður fyrr
ófært á klofstigvélum.
Svæðið, sem nú fer i hönd, frá
Laxfossi upp að Glanna, sem er
annar foss svo sem 6 kilómetrum
ofar, er kallað Milli fossa. Það er
mjög vaxandi veiðistaður og
skemmtilegur, svo að segja alla
leið. Bragðprufa af veiðistaða-
heitum þa er svo sem þessi: Ket-
ill, Leggjabrjótur, Svunta,
Snoppuhylur, Kýrgrófarhylur. Að
öðrum stöðum Norðurárdals
ólöstuðum er þessi, — og reyndar
alls staðar meðfram Grá
brókarhrauni — einhver sá allra
Frásögn og
Ijósmyndir:
Sigurður
Hreiðar
fallegasti. Ekki spillir það fyrir,
að austanmegin árinnar má sjá
stuðlabergstalla i hömrunum hér
og þar, þeir hverfast hver frá öðr-
um að ofan likt og blóm i vasa. Sá
maður er eitthvað skrýtinn, sem
fær sig fullsaddan á að ganga hér
um og njóta lands og lagar, hvort
heldur er i sólarskrúði að sumri
eða snjó og klakaböndum að
vetri. Vaxandi veiðistaður, sagði
ég, og stend við það, en sá sem
orti visuna hér að framan, hann
gerði lika þessa:
Ekki græddi ég ögn á þvi,
að eiga dag milli fossa,
og að kvöldi aftur sný,
með öngulinn i bossa.
1 sumar setti gildur kaupmaður
úr Reykjavik i vænan (?) lax á
Réttarholtsbroti. Þá var komið
fram á kvöld. Hann var með nýja
stöng, ægilega fina að sögn, og
veika linu, Er ekki að orðlengja
það, að hann hélt með þessum
áhöldum i laxinn alla þessa nótt, i
einhverju dýrðlegasta vorveðri,
sem á Islandi getur komið. 1
morgunsárið kvaddi laxinn veiði-
manninn og bað vel að lifa, en
kaupmaðurinn hefði vel getað
gert framangreinda visu að sinni.
Undrazt var, að kappinn skyldi
ekki skila sér til húsa um kvöldið
og leit hafin, veiðar á ekki að
stunda lengur en til 10 á kvöldin
samkvæmt landslögum. Hins
vegar er vist ekki hægt að meina
mönnum að halda næturlangt i þá
fiska, sem þeir næla i fyrir tiu. En
ekki hefði ég viljað eiga veiðirétt
á Réttarholtsbroti þennan morg-
un, eftir styggðina þar um nótt-
ina.
Þá kemur Glanni. Augnayndi
hverjum sem að kemur og
hvaðan, sem að kemur. 1 kringum
hann er landslag furðu f jölbreytt,
enda er.fossinn i jaðri hraunsins.
Spölkorni neðar, nánar tiltekið
upp af Breiðunni undan hraun-
krikanum, er sá staður er Para-
dis nefnist, djúp laut firna falleg
með sitærri tjörn og hreinni.
Þarna niðri er skjól i fléstum átt-
um og á sumarin halda stundum
þéttbýliskonur, að þær séu þarna
einar með sólinni og haga sér eins
og i þeirri fornu Paradis, sem
sagt er frá á bókum. Þar niðri má
iðulega sjá minkaför, og þegar
rjúpan er komin ofan, má lika sjá
fáeinar hvitar og rauðarfjaðrir,
þar sem minkurinn hefur haldið
sér veizlu. Já, rjúpan leiðir hug-
ann að skyttirii, mér er aldrei um
það gefið að vera niðri við á, allra
sizt i klettunum hjá Glanna,
þegar einhverjir eru þar nær að
drepa rjúpur eða gæsir, svona
hraun og klettaland á að vera
friðað fyrir skotvopnum.
Næst fyrir ofan Glanna rennur
áin friðsamlega svona oftast nær.
Stundum á hún þó til að hlaupa,
heldur svona Glannalega. Ofan
við Hrauney, þar sem hraunið
hefur þrengt dalinn, er Grábrók
jós þvi úr sér forðum, myndast
studnum klakastiflur og þá er
ekki að sökum að spyrja. Áin
flæðir upp, fyllir dalbotninn svo
,hann er eins og fjörður yfir að
lita. Svo springur stiflan, gliðnar
fyrst ofan til, siðan rýfur si-
vaxandi straumhraðinn æ stærra
skarð i hröngulsvegginn ogflaum-
urinn vellur ofan þrengslin og
Hraunbollana. Þá getur svo farið,
að hann Glanni litli týnist i
svelgnum og verði ekki annað en
dulitil flúð. En þetta stendur
aldrei lengi. öðru visi mun það
hafa verið hér áður fyrri. Líkur
eru að þvi leiddar, að þegar
-raunið rann, hafi það stiflað ána
og gert dalbotninn að viðáttu-
miklu stöðuvatni. En Norðurá er
iðin að bera fram jarðveg og
smámsaman fylltist dalbotninn
og hækkaði, svo dýpkuðu fram-
rásirnar og hvort tveggja gerðist,
áin fann sér greiðari framrás og
landið hækkaði af framburði.
Þess vegna er dalbotninn sléttur,
jafnlendur og grösugur.
En veiðistaðir eru hér lika
margir og góðir. Ég hef nefnt
Hraunbollana. Væri ég þarna
sveiflandi stöng, myndi ég næst
halda i Strandarstreng og dorga
þar um hrið. Næsta stopp yrði i
Skarðshamrafljóti, en siðan uppi
á Vaðklöpp. Slyngir veiðimenn fá
góðan feng á mörgum fleiri stöð-
um á þessari leið, en ég er þvi
miður ekki i þeirra hópi. Ég á
ekki Hardy, ekki einu sinni am-
bassador.
y
Niður af Hafþórsstöðum er
mjög skemmtilegur veiðistaður,
svonefndur Hafþórsstaðahylur.
Hér hefur dalurinn skipt mjög um
svip, enda er nú komið fram fyrir
Bæli, en það er nef sem gengur
likt og mitti fram i dalinn og
skiftir honum i tvo parta. Bæli er
gjarnan notað til viðmiðunar,
þegar gefa á hugmynd um fjar-
lægðir i dalnum, hér verða lika
stundum veðraskipti. Bærinn Hóll
stendur hér litluinnar en Hafþórs-
staðir, þar niður af er skemmti-
legur veiðistaður i ánni, bæði
Hólshylur og Landeyjarbrot. En
nú fer að vandast veiðimálið, þvi
áin rennur i margslags kvislum
út um allan dal, en undan
Hvammi sameinast hún aftur og
þar á móts við, sem Litlaá rennur
i Norurá er gaman að huga að
fiskiferðum. Þar rétt fyrir ofan
rennur Sanddalsá út i Norðurá, en
Norðurá leitar heldur i austur og
brátt taka Króksgljúfrin
við.skemmtilegur og fjölbreyttur
veiðistaður, sem endar við
Króksfoss. Neðan við gljúfrin var
ferjustaður hér áður fyrri, nú er
falleg brú yfir gljúfrin milli Poka
og Litlafoss, Litlifoss er raunar
svo litill, að ekki sést lengur, að
þar sé foss. Trúlega hefur hann
verið heldur stærri hér áður. nú
er hann ekki merkilegri flúð en
svo, að veiðimenn standa gjarnan
i honum.
Enn er ekki komið að upptökum
Norðurár. Ennþá er lika fallegt
að ganga með ánni og er svo allt
fram i Heiðarsporð. En enginn
flýgur lengra en hann hefur fjaðr-
irnar til, og ofan við Króksfoss er
ég miklum mun ókunnugri en þar
niður af, þekki ekki nema stað og
stað og ekki með nafni. En það er
ekki einu sinni svo, að laxinn láti
þarna staðar numið, nei, hann
heldur áfram lengst fram um
heiði. En ég ætla að nema staðar
við KróksfosS/þótt laxinn geri það
ekki.
Gerð hefur verið skýrsla um
veiði á hinum ýmsu veiðistöðum
Norðurár siðustu 10 árin. Hún er
góð og glögg, svo langt sem hún
nær. Þvi miður nær hún ekki
langt. Til þess að svo verði, þarf
lika að tilgreina stangafjölda á
hverjum stað og tima, svo og hve
lengi staðið hefur verið við, svona
einingu mætti kalla stangar-
stundir, og þegar farið verður að
miða laxafjölda á hverjum stað
við stangarstundir, verður fyrst
að marka veiðimagnið og gæfi
hvers staðar. Eða næstum
aö marka. Þvi það er eitt enn,
sem aldrei verður i tölum talið, og
það er fiskni og veiðikunnátta.
Enn er Norðurá ekki nærri full-
nýtt sem laxveiðiá. Þvi verður
vist ekki á móti mælt,að Glanni er
laxinum farartálmi, nema i vissu
vatnsmagni. Þó hefur hann verið
„lagaður” nokkuð, en ekki nóg, til
að laxinn eigi um hann greiða
leiö. En frekari framkvæmdir i
þvi skyni verður aðgera af mikilli
varkárni, til að skemma ekki
fossinn sem slikan, vitin úr Kjós
inni eru til að varast þau. Sömu-
leiðis myndi það auka veiði-
getu órinnar.ef laxinum væri létt
förin upp Króksfoss, og þá mætti
selja fleiri stengur i Norðurá.
Þetta er ekki fjarstæða. Siðastlið-
ið sumar var stöngum fjölgað i
ánni, þvi þá voru öll net upp tekin,
en fram að þvi var netaveiðið i
henni upp að Munaðarnesi. Sumir
hinna „gömlu” veiðimanna
Norðurár urðu súrir yfir þessu,
töldu sig ekki hafa svigrúm með
auknum stangafjölda. En með
aukinni ræktun og aukinni gengd
hlýtur stangafjöldinn að aukast
lika. Stangafjöldi hlýtur að fara
eftir veiðimagni fremur en kiló-
metraljölda árinnar.
Að lokum langar mig að senda
eina ráðleggingu til þeirra, sem
eru að koma upp laxveiði á ein-
hverjum ákveðnum stað, og
leigja þar svonefndar „tilrauna-
stengur”. Ráðið er þetta: Hættið
að leigja þessar stengur. Snúið
ykkur heldur til þeirra manna,
sem þið vitið að kunna að veiða,
og biðjið þá að fara einn eða tvo
daga á þessi svæði, sem á að
kanna, og reyna að veiða eins
mikið og þeir geta, með leyfileg-
um stangveiðiráðum. Þvi miður
fer svo með tilraunastengurnar,
að þær kaupa helzt þeir, sem ekki
hafa efni á dýrari svæðum og
hafa þar af leiðandi ekki þá veiði-
reynslu, sem nauðsynleg er til
þessaðsé aðmarka „tilraunina”.
Það hlýtur að vera vitlaust
hugarfar að ætla að hagnast fjár-
hagslega á þeim, sem tilraunirn-
ar gera, meiningin er að hagnast
á niðurstöðu tilrauna, sem gerðar
eru af færum mönnum, jafnvel
þótt þær kosti eitthvað.
Norðurá, megi gæfan gefa þér
góða og smekkvisa veiðimenn. Þá
verður vegur þinn sá, sem efni
standa til. Þú átt marga af þvi
taginu, en ósk min er sú, að þeir
verði það allir.