Tíminn - 21.12.1972, Page 24

24
TÍMINN
JOLABLAÐ 1972
Tveir meistarar
Eítirfarandi kafli er lausleg þýðing, tekin úr
ferðabókinni Róm, Den evige stad (höf. C. J.
Elmquist og K. Helmer). I inngangi kaflans er
Michelangelo minnzt sem hins mikla upphafsmanns
barokstílsins og tímans í myndlist og byggingarlist.
Fyrst verka hans er í þessum kafla nefnd styttan
La Piéta, sem - eins og alkunnugt er - hefur
sætt hroðalegri meðferð spellvirkja í Róm.
Hverjum þeim, sem ferðast um
heiminn 1 þeim tilgangi aö sjá og
skoða listaverk’hlýtur að finnast
borgin Róm paradis á jöröu.
Sliku fólki nægja varla margir
mánuðir, eigi þeir að fá skoðað og
kynnt sérgersemar listasafnanna
þar allt frá dögum Forn-Grikkja
og Rómverja, rómverskrar
mósaiklistar eða italskrar listar
frá öndverðum miðöldum og allt
til Modigliani og hinna allra-
yngstu listamanna. Kirkjur
Ro'maborgar keppa hver við aðra
með sin mörgu listaverk, högg-
myndir, likneskjur, málverk,
hvarvetna blasa þau við augum
vegfarandans — gestsins. En
framar öllu er þó borgin sjálf —
borgin i sjálfri sér — stórfengi-
legt, lifandi listaverk. Menn
verða sem ölvaöir af allri liinni
áhrifariku fegurð við það eitt að
reika um götur hennar.
Einmitt þessu listaverki —
borginni sjálfri — hefur Christian
Elling reist varanlegan minnis-
varða i sinni miklu bók um
byggingarlistina i Róm, bókin er
ávöxtur margra ára veru i
borginni. En gestur, sem einungis
hefur dvalizt þar skamma
stund, mun einnig geyma i endur
minningunni mynd af listaverki
har sem er borein eilifa. Sú mynd
hefur yrir sér sérkennilegan
heildarsvip þrátt fyrir allan
margbreytileik stiltegundanna.
Þegar burtfararstundin nálgast
og menn reika um borgina i
kveðjuskyni, gripur menn löngun
til að tjá gleði og þakklætiskennd
sina með handtaki. Það þarf ekki
að vera handtak i þeirri likam-
legu merkingu, en helzt skyldi
það ná til ákveðins viðtakanda.
Spurningin er þá bara þessi:
Hverjum ætti Rómarfarinn að
senda kveðjuna ,,Þökk fyrir
Rómaborg” — ? Varla er hægt að
finna þar einstakan listamann,
sem aleinn geti talizt samnefnarii:
fyrir allt það fegursta og bezta,
sem þar hefur borið honum fyrir
augu. Tveir stórmeistarar verð-
skulda þó þakklæti — eða
þakkaroífur sérhvers Rómar-
gests i jafnrikum mæli. En það
eru listamennirnir Michelangelo
og Bernini.
Þeir eru harla ólikir, i fyrsta
lagi sakir þess, að sérhver
iistamaður hlýtur óhjákvæmilega
að vera frábrugðinn
Michelangelo — allt öðru visi,
einfaldlega orðað. Hefur nokkur
meistari i allri sögu listanna verið
svo algerlega einstæður i öllum
skilningi? Samt sem áður hafa
þessir tveir listamenn sameigin-
leg einkenni, þar sem báðir voru
i eðli sinu „rómverskir”
snillingar.
Fyrst er þá sú staðreynd, að
hvorugur er fæddur i Róm, en
einmitt þetta er sérkennandi fyrir
þessa borg, sem nálega ætið hefur
sótt listamenn sina — einnig á
svið skáldskaparins — til annarra
hluta landsins —■ einkum þó til
Toscanahéraðsins. Michelangelo
var sannur sonur þessa héraðs
eða landshluta, fæddur i höll
einni skammt frá borginni
Flórens. Og Bernini var sonur
myndhöggvara frá Flórens, þótt
hann fæddist i Napóli.
Annað sameiginlegt atriði má
nefna, að báðir voru alhæfir eða
altækir listamenn. Báðir mynd-
höggvarar, málarar, dráttlistor-
menn og fróðir og færir i
byggingarlist. En höggmynda-
listin var þeim þó ætið hinn
óhagganlegi grundvöllur. Hún
setti mark sitt á verk beggja,
einnig þau er tilheyrðu öðrum
greinum listarinnar Loks áttu
þeir sér báðir að velunnurum og
verndurum listglaða páfa og
kardinaá. Og þvi fór stundum
svo, að verk þeirra tengdist
saman — til dæmis i skreytingu
Péturskirkjunnar. Þó var Bernini
fæddur þrjátiu og fjórum árum
eftir lát Michelangelo.
En þar sem Michelangelo deildi
sköpunargáfu sinni nokkurn
veginn i jöfnu hlutfalli milli
Rómaborgarog Flórens — að visu
með útúrdúrum i liokkrum fleiri
borgum, svo sem borginni Siena
— varð lifsverk Berninis allt, að
heita má, tilinnanmúra Rómar.
Michelangelo (Flórensbúar
nefna hann Michelangiolo, sjálfur
skrifaði hann sig Michela-gnolo)
kom fyrst til Rómaborgar árið
1496. Hann var þá tuttugu og
tveggja vetra gamall. Þremur
árum seinna skóp hann þar fyrsta
meistaraverk sitt, höggmyndina
frægu ,,La Piéta”, er sýnir Mariu
guðsmóður ásamt frelsaranum
eftirdauða hans á krossinum. Um
miðja átjándu öld var þessi mikla
stytta flutt úr kirkjunni Madonna
della Febbreog á sinn núverandi
stað i Péturskirkjunni. Hún er
srangklassiskt verk, fullkomið
samræmi yfir hverri linu hennar,
vitnandi um háleita rósemi upp
gjafarinnar. — t allri gerð þessa
listaverks birtist fegurð ofar hinu
jarðneska, ekki hvað sizt i and-
litsdráttum heilagrarguðsmóður.
Bernini hlýtur að hafa dáð
meðferð marmarans i þessu
meistaraverki — dáðst að silki-
mýkt alabastursins, sem hún
minnir á.
í einhverri siðustu höggmynd
sinni ,,La Piéta Rondanini” hvarf
Michelangelo aftur að þessu
sama mótivi, en nú á allt annan
og nær impressióniskan hátt.
Hann skildi af ráðnum hug við
myndgrúppuna ófullnaða — eins
og hún fengi ekki losnað með öllu
frá marmarablökkinni og er hér
Vandaðar vélar
borga
sig
HEUfflR bezt
Tjl. -
IIEUMA-sláttuþyrlurnar hafa reimalausan og lokaðan drif-
búnað, sem litils viðhalds þarfnast, tvær tromlur með breið-
um burðardiskum slá upp i 30 gráðu halia, fullkominn
öryggisútbúnað, hæðarstillingu með sveif frá 20 mm. til 80
mm. — Allar stillingar handhægar og auðveidar.
Sláttugæðin framúrskarandi, jafnt I kafgresi sem á snögg-
sprottnum túnum.
HEUMA-gæði svíkja enga. — Pantið timanlega.
HFHAMAR
VELADEILD SIMI 2-JÚ23
TRYGGVAGOTU REYKJAVIK
,,La Pieta” eftir Michelangelo.
dæmi um svokallað ,,non finito”,
er okkar öld fyrirhittir til dæmis
hjá meistaranum Rodin.
Árið 1505 hvarf Michelangelo til
Rómar i annað sinn og var i þetta
sinn kvaddur þangað af Júliusi
páfa, sem fól honum að gera
mfnnismerki — grafmerki mætti
kalla það — eða myndasamstæðu,
alls fjörutiu likneskjur, og skildi
minnismerkið unnið fyrir páfa og
komið fyrir i Péturskirkjunni,
sem þá mátti heita fullbyggð. Að
sjálfsögðu hlaut svona „heimtu-
frekt” viðfangsefni að freista
listamannsins Michelangelo.
Samt átti hann siðar eftir að lita á
það sem harmleikinn i lifi sinu.
Meðal fjölda viðfangsefna, er
hann gerði drög að, en náði ekki
að ljúka við, varð honum ekkert
til meiri kvalar og hugraunar en
þetta ógæfusamlega minnis-
merki. Sumt fullgerði hann þó, til
dæmisstyttuna risastóru af Móses
með sitt furðulega siðskegg, en
stendur nú i kirkju Péturs postula
i Vincoli.
Ekki var það til að undrast yfir,
þótt stöðvun yrði á verki við þetta
minnismerki Júliusar páfa, þegar
þess er minnzt, að samtimis þvi
var Michelangelo einmitt falið
erfiðasta viðfangsefni ævinnar,
skreyting loftsins i Sixtinsku
kapellunni. Hann byrjaði á þvi
verki 10. mai 1508, og lauk þvi 31.
október 1512 án þess að hafa
nokkurn sér til aðstoðar. Sakir
ómannblendni sinnar og
„terrybilta,” en um það siðar-
nefnda mynduðust þjóðsögur, gat
hann ekki þolað aðstoðarmenn i
nánd við sig, rak þá jafnan burt,
áður en til vinnu kæmi. Varla
hefur nokkurt listaverk
veraldarinnar útheimt tröll-
auknari baráttu en þessi loft-
skreyting, hana framkvæmdi
Michelangelo liggjandi á bakinu
Hvelfing i Péturskirkjunni I Róm.