Tíminn - 21.12.1972, Blaðsíða 30

30
TÍMINN
JOLABLAÐ 1972
Sennilega hefur ekkert land i
Kvrópu oróió jafnhart úti i
aldanna rás og Pólland, að
irlandi einu undanteknu. A sama
lima og trar lágu undir járnhæl
Knglendinga, kúgaðir og öllu
rúnir, urðu Pólverjar leiksoppar
endalausra styrjalda og land
þeirra herfang girugra
nágranna æ ofan i æ.
Kasta jörð hafa menn undir fæti i
sögu Póllands um svipað leyti og
islenzka þjóðrikið var stofnað, og
þá var það um skeið voldugt og
viðlent. riki,sem náði ylir mikil
hrellda og þjakaða þjóð, þraut-
kvalin og hálfhungurmorða, er þá
tók á ný við forræði i landi sinu,
hefur ekki einungis Teist allt úr
hinum ömurlegustu rústum, auð-
vitað með miklum fórnum, heldur
einnig umsteypt mannfélaginu á
tæpum þrjátiu árum, svo að þar
hefur aldrei verið meiri og al-
mennari menntun né fullkomnari
og fjölþættari vinnutækni eða
meiri iðnaður en nú. Pólland er
ekki aðeins mikið landbúnaðar-
land eins og það hefur alltaf
verið, heldur byggist lánd-
landsvæði, er nú heyra öðrum
þjóðum til Friðurinn var þó
valtur, og þótti tæpast saga til
næsta ba'jar við Eystrasalt á þvi
skeiði, og á tólftu öld hófst það
timabil, er varaði margar aldir,
að landið var.bitað sundur hvað
eftir annað eftir styrk og geðþótta
þjóðhöfðingja þeirra grannrikja,
er mest máttu sin. Þessi langi
hörmungatimi entist fram á
þessa öld með siendurteknum
blóðsútheliingum, ofsóknum og
kúgun.
Það var fyrst eftir heims-
styrjöldina siðari, að Pólland reis
úr ösku. Þá var það land, sem féll
Pólverjum i skaut,tæplega fjórum
sinnum stærra en tsland, og
landsmenn riflega tuttugu og sjö
milljónir. f. þessu nýja riki komst
hershöfðinginn Jósef Pilsudski
brátt til valda og gerðist ein-
ræðisherra i landinu.
Þegar heimsstyrjöldin siðari
dundi yfir, biðu Pólverja enn
hinar átakanlegustu hörmungar.
Fyrst i stað héldu Þjóðverjar og
Sovétmenn sinum helmingi
landsins hvor, en þegar herjum
nazista þótti timi til þess kominn
að hefja sókn sina á þann bóginn,
lögðu þeir allt Pólland undir. Þá
hófst slik skelfingartið, að sjaldan
höfðu Pólverjar orðið að þola
annað eins. þótt oft hefði verið að
þeim sorfið. Pólland var
grannland Þýzkalands, og verður
varla annað séð en það hafi verið
ætlun nazista að tortima pólsku
þjóðinni og gera land þeirra
alþýzkt. Pólverjar voru meðal
þeirra þjóða, na>st Gyðingum, er
ia'gst voru á bekk settir i kyn-
þáttafræðum nazista, og með-
lerðin á þeim var i samræmi við
það.
Mikill íjöldi Pólverja flúði
austur á bóginti undan her-
sveitum nazista, en af þeim, sem
eftir urðu, var aragrúi fluttur i
nauðungarvinnu i Þýzkalandi.
Milljónum manna útrýmdu
nazistar, og mikill fjöldi féll, auk
allra þeirra, sem urðu hungri og
kröm að bráð. Engin þjóð galt
annað eins afhroð i heims-
styrjöldinni seinni.
Fyrir heimsstyrjöldina voru
Pólverjar orðnir riflega þrjátiu
og fimm milljónir, en þegar
Pólland var endurreist i lok
styrjaldarinnar, að visu
nokkru minna en það hafði áður
verið, þótt með miklum landauka
va>ri vestur á bóginn, voru
ibúarnir ekki nema tæpar tuttugu
og fjórar milljónir. Meira en tvær
milljónir manna af þýzkum
ættum, er voru i landinu i striðs-
lok, urðu svo að flytjast til Þýzka-
lands, en heim komu aftur
nákvæmlega jafnmargir Pól-
verjar, sem nazistar höfðu
hneppt i þrældóm i Þýzkalandi.
En siðan hefur fólki fjölgað á
ný, svo að senn nálgast það aftur
þá tölu, er byggði þaðPólland, er
var fyrir heimsstyrjöldina. Um
helmingur landsmanna er innan
við þritugt.
Engin ástæða er til að dyljast,
að Póllandi hefur af pólitiskum
ástæðum ekki verið unnað sann-
mælis i Vestur-Evrópu siðan
kommúnistar tóku við völdum i
landinu eftir heimsstyrjöldina
siðari og komu þar á þjóðskipu-
lagi með sinu sniði. t nepju kalda
striðsins hefur áreiðanlega margt
brenglazt i meðförunum og frá
öðru ekki verið hirt að segja.
Vitneskja tslendinga um
Pólland og Pólverja er satt að
segja af skornum skammti, og
auk þess er liklegt, að margar
hugmyndir okkar séu miður
réttar.
Núeru Pólverjarorðnirallmikil
viðskiptaþjóð okkar, og meðal
annars fáum við þaðan suma
hinna nýju skuttogara, sem við
a'tlum að láta nýta fiskimið okkar
á skynsamlegan hátt, þegar
Bretinn hefur gefizt upp á þjarki
sinu og þráhyggju og snúið sér að
öðrum verkefnum en þeim að
reyta af okkur fjaðrirnar. Trú-
lega eiga viðskipti Pólverja og
íslendinga meira að segja eftir að
aukast til muna, og þess vegna er
okkur bæði skylt og nauðsynlegt
að auka kynni okkar af þeim og
leggja fordóma og ofstæki, sem
við kunnum að hafa alið með
okkur, til hliðar, þegar mildari
vindar eru teknir að blása um
löndin en var um skeið.
Við eigum alls engar sakir við
Póiverja og höfum aldrei haft
neitt saman við þá að sælda nema
það, sem vinsamlegt og hag-
kvæmt verður að telja, og þeir
eiga raunar heimtingu á sambúð
okkar og skilningi eins og allar
þjóðir, sem ofbeldi og kúgun hafa
verið beittar i liðinni tið, jafnvel
þótt ekki hafi verið svo hart leikn-
ar sem Pólverjar. Með þakklæti
má einnig minnast framlags Pól-
verja til þess, að nú stefnir i þá
átt að setja deilur niður, og von-
andi mun það bera meiri og meiri
ávöxt, eyða tortryggni og auka
friðsamleg samskipti og sam-
starf á komandi árum, nú þegar
samningar hafa tekizt um við-
kvæm og torleyst deiluefni i
þessum hluta Norðurálfu, svo
sem samningar Vestur-Þjóðverja
og Austur-Þjóðverja eru gleggsta
dæmið um.
Engin ástæða er til þess að
leyna sig þvi, að það er þrekvirki,
er Pólverjar hafa unnið siðan
heimsstyr jöldinni lauk. Hin
búnaður Pólverja orðið mjög á
visindum og tækni eins og bezt
gerist annars staðar. Iðnaður er
orðinn háþróaður á þeim sviðum,
þar sem þeir hafa sér i lagi beitt
se'r, skólakerfið afarvíðtækt og
heilsugæzla i bezta lagi. t
Póllandi fær fjöldi námsmanna
frá vanþróuðum löndum náms-
vist, og þangað streymir fjöldi
ferðamanna úr öllum áttum. Raf-
væðingin er orðin svo mikil, að
Pólland er hið niunda i röðinni af
Evrópulöndum og i stað þess, að
fyrir heimsstyrjöldina fyrri voru
þar þrjátiu og tveir háskólar
með tæplega fimmtiu þúsund
stúdenta, eru slikar stofnanir nú
sjötiu og sjö og nemendafjöldi
hvorki meira né minna en sex-
faldur.
En slikar tölur stoðar ekki að
þylja, enda myndi það æra
óstöðugan. Og þess vegna er bezt
að láta staðar numið að sinni.
Vafalaust kemur lika sú tið, að
fleiri íslendingar en verið hefur
bregði sér til Póllands, þegar þeir
fara út fyrir landsteinana, og
ekki aðeins þeir, sem eru að leita
fyrir sér um hentugt skipeða hafa
önnur viðskipti i huga, heldur
einnig venjulegt og hversdagslegt
fólk, sem vill sjá með eigin
augum, hvernig þjóðir, sem það
hefur haft heldur litla vitneskju
um, hagar lifi sinu i raun og
sannleika.