Tíminn - 21.12.1972, Síða 35

JoLABLAÐ 1972
TÍMINN
35
löngu skólanámi, að háskólanum
ekki undan skildum, án þess að
hafa lært móðurmál sitt sóma-
samlega, sbr. dæmin tvö, sem að
framan voru nefnd. Og það er
eitthvað að, þegar menn koma út
úr langskólanámi kalnir á hjarta,
daufir og dauðir fyrir öllu öðru en
þvi, sem þeir hafa lært i kennslu-
stundum. Slik dæmi eru þó mý-
mörg, og hafa vist þekkzt á öllum
timum.
Auðvitað táknar þetta ekki, að
menn, sem ganga langan
menntaveg, séu yfirleitt heims-
kari en annað fólk. Engum manni
með heilbrigða skynsemi gæti
dottið i hug að halda fram svo
bjánalegri fjarstæðu. Aftur á
móti hefur það lengi verið vitað,
að þekking er eitt, gáfur allt
annað. Menn geta aflað sér býsna
mikillar þekkingar, þótt gáfur
þeirra séu næsta takmarkaðar,
og menn geta búið yfir harla mik-
illi meðfæddri greind, þótt þekk-
ingin sé ærið takmörkuð. Mér
mun seint gleymast, það sem
Sigurður Nordal segir um þetta
efni i sinni ágætu ritgerð, sem
prentuð er aftan við Völuspá:
,,Það er allerfitt fyrir niðja 20.
aldar að hugsa sér slikan mann:
með fáskrúðugri þekkingu en
nokkurt fermingarbarn nú á dög-
um, en um leið með skýrari skyn-
semi og spakari hugsun en flestir
menntamenn vorra tima, sem
sérhæfingin hefur gert þröng-
sýna, og fjölbreytni og iðukast
nútiðarlifsins reikula og hvarfl-
andi i hugsun. En ef vér hugsum
til elztu spekinga Grikkja — eða
spakasta fólksins i sveitum á
tslandi, getur það stytt fjar-
lægðina nokkuð”. (Völuspá.
Skáldið, bls 185).
Við þessi ógleymanlegu orð
próf. Sigurðar Nordals er sannar-
lega ekki neinu að bæta. Þau
segja meira en löng greinargerð.
Glóöin var geymd
tslendingar eru hugmyndarik
þjóð. Sú barátta, sem þeir
hugsuðu sér að færi fram á milli
manns og forynju, var ekki háð á
klettum við sjó fram né úti i
Draugaskeri. Sigrar þessarar
þjóðar hafa aldrei verið unnir á
vigvöllum, heldur i lágreistum
baðstofum og við hlóðarsteina i
sótugu eldhúsi. íslenzkar hús-
mæður hafa öldum saman falið
eld i hlóðum að kveldi til þess að
kveikja upp með að morgni — og
hefur vist engum þótt tiðindum
sæta. En þær gerðu reyndar
dálitið meira: Á löngum kvöld-
vökum og rökkurstundum, þegar
kannski litið eða ekkert Ijósmeti
var til á heimilunum, þá söfnuðu
þær börnunum sinum i kringum
sig og sögðu þeim sögur og ævin-
týri. Kenndu þeim „ástkæra,
ylhýra málið” okkar. Kenndu
þeim að tala og að hugsa á
islenzku. tslenzk tunga og islenzk
menning lifðu af langa og kalda
nótt erlendrar áþjánar og hall-
æris af náttúrunnar völdum. Og
það voru konurnar — mæður og
ömmur- sem áttu sinn mikla þátt
i að skila þessu fjöreggi
þjóðarinnar fram til komandi
tima, alveg eins og þær geymdu
eldinn i hlóðunum sinum frá degi
til dags.
Nú eru kvöldvökur löngu
horfnar, og þjóðin hefur tekið upp
aðra siði. Það væri fróðlegt að
vita, hvort það heimili er nú til á
landinu, þar sem lesið er upphátt,
öllu heimafólki til skemmtunar,
þó ekki væri nema svo sem einu
sinni eða tvisvar á vetri. Útvarpið
hefur tekið að sér að fylla hlustir
manna og sjónvarpið lætur ekki
sitt eftir liggja. Dagblöð og bækur
hrúgast að fólki úr öllum áttum.
En hver er árangurinn af öllum
þessum mokstri? Auðvitað dettur
engum manni i hug, að sami ein-
staklingur geti innbyrt það allt.
Slikt væri hverjum manni of-
ætlun. Menn verða þvi að læra að
velja og hafna, enda mála
sannast, að sumt af þvi, sem á
borð er borið, er þess eðlis, að
betra er án þess að vera, en með
það að dragnast.
Sjónvarp hefur ýmsa kosti, en
'pao hei'ur þann leiða ágalla, að
heita má ógerningur að hafa
nokkurt verk handa á milli á
meðan þess er notið. Og það er
slikur friðarspillir, að ekki er
hægt að þola það til lengdar inni i
stofu. þar sem gestum, er að
garöi ber, er boðið inn. Það er
ekki hægt að tala saman, þar sem
sjónvarp er i gangi.
Fólk verður, —ef nokkur leiö er
að koma þvi við- að skáka sjón-
varpstækjum sinum á ákveðinn
bás, likt og stóðhesti eða þarfa-
nauti, sem óhafandi er innan um
aðra gripi. -
Ég er ekki andvigur sjónvarpi.
En ég er á móti þvi, að fólk horfi á
erlendar reyfaramyndir i stað
þess að lita i góða bók. Og ég er á
móti þvi að foreldrar láti þetta
tæki taka svo af sér ráðin, að
aldrei sé ráðrúm til þess að tala
við börnin, segja þeim sögur og
kenna þeim visur. Mér er það enn
i minni — Það var einhvern tima
á fyrstu dögum útvarpsins — að
ég heyrði þjóðkunnan merkis-
mann láta svo um mælt i útvarps-
erindi, að nú, þegar útvarpið væri
sem óðast að ryðja sér rúms. væri
mesti vandi fólks að læra að
skrúfa fyrir. Eins og vænta mátti,
gekk þetta öfugt inn i minn
barnsheila. Ég hélt, að maðurinn
ætti við það, að takkarnir á þessu
nýja galdratæki væru svo vand-
meðfarnir, að ekki væri annarra
meðfæri en fullorðinna að fást við
þá — og væri þó ærinn vandi.
En ég skil núna, hvað hann átti
við. Og hafi það verið sannmæli
þá, að fólki hafi verið nauðsyn að
velja úr útvarpsefni, þá er það
orðið lifsnauðsyn nú.
En við þurfum að gera meira en
að kunna að skrúfa fyrir. Við
verðum að reyna að vera sam-
keppnisfær við þau tryllitæki,
sem nú fara hamförum á svo að
segja hverju einasta heimili i
landinu. Við verðum að reyna að
vera svo góðir vinir barnanna
okkar og eiga með þeim svo mörg
áhugamál. að þeim þyki ekki
leiðinlegra að tala við pabba og
mömmu en að sitja fyrir framan
sjónvarpið. Þegar kemur mynd,
sem ekki er við hæfi barna,
þurfum við að geta sagt við þau:
Nú skulum við koma og spjalla
saman. Eða: Nú skulum við
halda áfram með kvæðið, sem við
vorum að fara með i gær. Eða:
Komdu nú og segðu mér, hvað þú
varst að gera i skólanum i dag,
(En auðvitað er þetta þvi aðeins
framkvæmanlegt, að foreldrið
geti sjálft slitið sig frá sjónvars-
myndinni).
Ég veitofurvel, að þetta er ekki
létt verk. Þeir foreldrar eru
áreiðanlcga ófáir, sem hafa i eynt
það, en ekki getað. En þetta er nú
ein af þeim byrðum, sem sam-
tiðin leggur okkur á herðar, og
undan henni megum við ekki
kikna. Við verðum að geta keppt
við erlendar biómyndir um hylli
barna okkar — að minnsta kosti á
meðan þau eru enn á þeim aldri
að vilja gjarna heyra sögu hjá
mömmu og pabba.
En það var þetta með kvöld-
vökurnar. Flestir munu vera
þeirrar skoðunar, að þær séu að
eilifu liðnar undir lok og verði
aldrei upp vaktar að nýju. Sjálf-
sagt er það rétt, að þær verði ekki
endurvaktar i nákvæmlega sömu
mynd og fyrr (reyndar voru þær
nú ekki alveg eins á öllum
timum), en þó er ég þess fullviss,
að enn er hægt að skapa sér slikar
stundir, ef nægur vilji er fyrir
hendi. Og ef okkur tekst, þó ekki
væri nema eitt kvöld i viku, að
eignast rólega stund með börnum
okkar, þar sem einn les eða segir
sögu, og siðan er skrafað saman á
eftir um það, sem lesið hefur
verið, þá verður það öllum hlut-
aðeigendum til góðs. Ég trúi þvi
ekki, fyrr en ég tek á, að endur-
minningin um slikar stundir
verði börnum okkar ekki
dýrmætari, þegar frá liður, en
þótt þau minnist þess að hafa
horft á einhverja erlenda kvik-
mynd, þegar þau voru litil. „Vilji
er allt, sem þarf”, sagði Einar
Benediktsson. Við skulum fyrst
rækta með okkur viljann til þess
að gera vel. Þá kann svo að fara,
að framkvæmdin komi á eftir.
Ef viö gerum þaö
ekki.....
Jólin eru að koma. Þá er mörg-
um tamt að hugsa til gamallar
sögu, sem gerðist i Austurlöndum
fyrir hart nær tvö þúsund árum.
Við þvi skal að sjálfsögðu ekki
amazt hér. En til viðbótar langar
mig að leggja það til, að við helg-
um mæðrum okkar og ömmu
hljóða stund á þessum jólum. Við
skulum renna til þeirra þakk-
látum huga fyrir það að segja
Hjón „við hlóðarsteina i sótugu eldhúsi
ptt Island.
Myndin er úr bók Daniels Brun.Fortidsminderognutidshjem
okkur sögur á vetrarkvöldum.
Við þökkum þeim fyrir að hafa
kennt okkur móðurmál okkar, og
við lofum að skila þvi til næstu
kynslóðar. eins góðu eða betra, en
við tókum við þvi.
El' við gerðum það, þá mun
okkur vel larnast, þrátt fyrir allt,
sem úrskeiðis þykir ganga. En ef
viðgerum þaðekki, þá eigum við
ekki skilið að eiga þetta land.
—VS
m
New Holland
BINDIVÉLAR
Af öilurri fegundum bindivéia, sem seljast í Bretlandr eru 40% af
New Hol(ond gerS og hér er hlutfgllið mun hœrra.
HVERS VEGNA? H w /
Vegna þess aS New Holland biiídivélarnar eru hagkvœmor f verði,
afkastamiklar og lögð ér gherzla á géða þjónustu.
/. ! ■ >Tj
Við eigthn Vœntanlegar nokkrdr þihdivíóld|f á gamla verðiri
benda bcendum á að fyrirþuguð er allmikil hœkkun á vélunum ó
nœsturiní og er því mikill hagur að kaupa vél nú. •/"
viljum
Wf
■*'•' J
>£•
‘4

i sámbúnd^dg kynnið^y,ður o.kkar hagstœðu verð og skilmala.
: i'.í. ■ 'í ■>■• * ■' » • F 'J. ” ''■' ■’ ’ ,ý '•■*• '• '
. af*.
LAGMÖLI í, StMI 81SS5