Fréttablaðið - 22.05.2006, Blaðsíða 27

MÁNUDAGUR 22. maí 2006 3
Guðmundur Óli Scheving
SKRIFAR UM MEINDÝR OG MEINDÝRAVARNIR
Geitungategundir eru fjórar á Íslandi
og tilheyra ættbálki æðvængja. Teg-
undirnar eru: Paravespula germanica,
Paravespula vulgaris, Dolichverpula
norwegica og Vespula rufa.
Samfélag geitunga er háþróað og
byggir ein drottning upp búið í upp-
hafi og verpir eggjum sem gefa af sér
kven- og karlvinnudýr og varðdýr. Þau
hjálpa til við að byggja upp búið og
verja það. Síðast verpir drottningin
eggjum nýrra drottninga sem lifa eftir
vetrardvalann.
Búin eru gerð úr tréni sem dýrin
sækja í nærliggjandi tré og runna.
Búin geta orðið mjög stór og eru allt
að 5000 dýr í einu búi. Geitungar eru
dökkir með gulum þverröndum. Full-
vaxið dýr er allt að 30 mm langt. Hljóð
i geitungi minnir á grimmdarlegt suð.
Englendingar eru yfirleitt með eitt
heiti yfir allar tegundir geitunga eða
wasp.
Húsageitungur (Paravespula
germanica). Talið er að geitungar
hafi numið hér land á áttunda áratug
nýliðinnar aldar og náð að laga sig að
aðstæðum. Talið er að húsageitungur
hafi verið fyrstur til að festa rætur hér
á landi og þá í Reykjavík og dreifst
síðan um höfuðborgarsvæðið. Húsa-
geitungurinn á frekar erfitt uppdrátt-
ar hér enda er hann við nyrstu mörk
þess svæðis sem hann getur lifað á.
Útbreiðsla húsageitungsins takmark-
ast ennþá við höfuðborgarsvæðið og
litlar líkur á að hann nái fótfestu ann-
ars staðar á landinu. Tegundin reisir
sér bú inni í húsþökum, á háaloftum,
í holrými milli þilja og holur í jörðu
duga líka.
Holugeitungur (Paravespula vul-
garis). Holugeitungur fannst fyrst í
Reykjavík árið 1977 og hefur verið til
staðar síðan. Stundum er mikið af
honum, stundum lítið. Honum geng-
ur mun betur en húsageitungnum
að fóta sig á höfuðborgarsvæðinu.
Holugeitungurinn reisir bú á svipuð-
um stöðum og húsageitungur og er
mjög algengur undir hraunhellum
og í blómabeðum. Holugeitungurinn
hefur oftast fleiri en einn útgang á búi
sínu. Holugeitungur þarf um það bil
3-4 mánuði til að ljúka ferli sínu með
framleiðslu á drottningum. Hann er
því mjög sjáanlegur í ágúst og fram í
september.
Trjágeitungur (Dolichverpula nor-
wegica) fannst fyrst árið 1982 í Borg-
arfirði og á Austurlandi en gera má
ráð fyrir að hann hafi borist fyrr til.
Trjágeitungur hefur dreifst hratt um
landið, fyrst um láglendi og þéttbýli
og síðan um hálendið. Hann hefur
mjög trausta stöðu. Búin eru yfirleitt
sýnileg og oft berskjölduð. Þau hanga
í trjám og runnum undir þakskeggjum
húsa, á gluggakörmum, á klettum og
steinum og í girðingum. Sumar trjá-
tegundir virðast vera vinsælli en aðrar
hjá geitungnum og má í því sambandi
nefna runnann Mispil. Oft er mikið
um geitunga í kringum þann runna þó
ekki séu bú staðsett þar. Trjágeitung-
ar þurfa um tvo mánuði til að ljúka
ferli sínu og framleiða drottningu fyrir
næstu kynslóð.
Roðageitungur: (Vespula rufa).
Talið er að roðageitungurinn hafi verið
síðasta tegund geitunga til að nema
land hér eða kringum 1998 en aðeins
tvö bú hafa fundist og bæði á höfuð-
borgarsvæðinu í holum í jörðu. Þessi
tegund er mjög sjaldgjæf og lítið hægt
að spá um afdrif hennar hér.
Geitungar eru félagsverur með
mjög vel skipulagt stjórnkerfi þar sem
hver einstaklingur hefur fyrir fram
ákveðið hlutverk og allir hafa það
sameiginlega hlutverk að verja búið
og drottninguna fyrir utanaðkomandi
áreiti. Foreldrar ættu að vara börn sín
við að áreita geitunga eða geitunga-
bú.
Geitungabú byrja að sjást sem lítil
kúla eins og vínber og þá er drottn-
ingin ein en þau eru fljót að stækka
þegar fyrstu vinnudýrin taka til starfa.
Fylgstu vel með í garðinum þínum í
upphafi vors og fylgdu geitungum
eftir ef þú sérð þá á sveimi í garðin-
um. Taktu vel eftir því hvort geitungar
séu með ákveðna flugleið, ákveðið
hegðunarmynstur. Vertu helst búin að
finna búið áður en þú leitar aðstoðar,
fáðu leiðbeiningar hjá meindýraeyði
um hvernig standa skuli að eyðingu
búsins.
Varist að vera með opnar gos-
drykkjadósir á borðum þegar verið
er að grilla eða snæða utanhúss því
hætta er á að geitungur skríði ofan í
dósina og stingi síðan viðkomandi í
munninn þegar drukkið er úr dósinni.
Ef mikið er af geitungum þegar borð-
að er utanhúss er ráð að leggja líka á
borð fyrir þá. Settu til dæmis sykur í
skál eða gos í glas í hæfilegri fjarlægð
frá matarborðinu og þá eru miklar
líkar á að geitungarnir haldi sig þar.
Allir hafa geitungarnir það sameig-
inlegt að geta stungið fólk og dýr og
geta verið æði grimmir og aðgangs-
harðir sé stuggað við þeim eða komið
of nálægt búum þeirra. Þeir stinga
með holum gaddi og gefa frá sér eitur
sem er ekki óáþekkt og snákaeitur
bara í mun minna mæli. Stungan er
mjög sár og oftast bólgnar fólk upp
undan stungunni og þarf stundum
að leita til læknis. Sé stungið í munn
eða háls einhvers með bráðaof-
næmi getur stungan verið banvæn.
Mikilvægt er að koma fólki til læknis
áður en það kemst í andnauð. Fáðu
aðstoð meindýraeyðis við útrýmingu
á geitungabúum. Flugnanet sem
hægt er að setja inn í opnanleg fög
í gluggum og hurðaföls er hægt að fá
hjá meindýraeyðum.
Þegar geitungabú er yfirgefið er
það ónýtt og verður ekki notað aftur.
Vistfræðilega er nær öruggt að ef geit-
ungabú fær að vera í friði í garðinum
eða húsinu þínu, reyna drottningarnar
að finna dvalarstað sem næst híbýlum
þínum eða í þeim fyrir næsta tímabil.
Það er því mikill ávinningur að eyða
geitungabúi um leið og það finnst
Það er mjög æskilegt að tveir
menn séu saman við eyðingu gei-
tungabúa á nóttinni vegna öryggisins.
Heimildir: Upplýsingar og fróð-
leikur um Meindýr og varnir, 2004
University of California.
Geitungar
Lesendum Fréttablaðsins er velkomið að senda fyrirspurn á netfangið gudmunduroli@simnet.is.
Hjá fyrirtækinu Steinasteini
fást alvöru hestasteinar með
hring.
Hestasteinarnir hjá Steinasteini
er alvöru náttúrugrjót þannig að
engir tveir steinar eru eins heldur
hefur hver og einn sinn karakter.
Þeir vega á bilinu 200-400 kíló og
hringirnir eru úr 12 og 16 mm
járni. Fyrirtækið tekur að sér að
útvega stærri steina og annað efni
í hringinn, allt eftir óskum kaup-
enda. Steinarnir fara vel á hellu-
lögðu hlaðinu, við hesthúsið eða
inni í garði og eru prýði hvar sem
þeim er fyrirkomið.
Nú rennur upp mikill annatími
hjá hestamönnum. Vel viðrar til
útreiða og víða má sjá mikinn
fjölda knapa og hesta ríða út frá
hesthúsahverfum á landinu. Á
löngum reiðleiðum væri ekki ama-
legt að hafa fínan hestastein til að
tjóðra hestinn við þegar sest er
niður til að gæða sér á nesti. Einnig
er hestasteinninn góð hugmynd
fyrir utan félagsheimili hesta-
manna. Ekki einungis sem hagnýt
lausn heldur einnig til að fegra
umhverfið.
Steinasteinn er með verslun úti
á Granda í Reykjavík, nánar til-
tekið á Eyjaslóð en höfuðstöðvar
fyrirtækisins eru á Hvolsvelli.
Með hest-
inn til taks
Það er stíll yfir því að hafa hestastein við
húsið.
�������������������������
������������������
����������������������������������������