Fréttablaðið - 16.12.2006, Blaðsíða 22

greinar@frettabladid.is
Óttist ekki, yður er í dag frelsari fæddur,“ sögðu englarnir við fjárhirðana á
Betlehemsvöllum. Veslings fjárhirðarnir
voru miður sín af hræðslu, yfir öllum þeim
undrum sem voru að gerast í kringum þá, á
þeirra vinnustað sem allt hafði farið fram í
sátt. Kindurnar þeirra voru þar í góðum
haga, auðvitað hafði það kostað þá smá karp
við hina hirðana, hvernig skipta átti landinu réttlát-
lega, svo hver hefði nóg með sína hjörð. Það var allt
búið og gert, komin á hefð, sem alltaf er svo mikil-
vægt að sé fyrir hendi, ef hlutir ætla að rjúka upp í
rifrildi yfir smámunum. En nú var friður hversdags-
ins úti, á venjulegri nóttu fylltist allt af yfirnáttúr-
legri birtu, það var rétt eins og himinfestingin ætlaði
að bresta, fegurðin og birtan gjörðist ógnvænleg
þegar allt í kringum þá fylltist af fólki – ekki aðeins í
kringum þá, einnig yfir þeim. Sungið var í röddum og
hljóðfæri sem þeir höfðu aldrei heyrt í áður studdu
sönginn. Var furða þótt þessir fátæku daglaunamenn
hentu sér til jarðar í ofsahræðslu.
Þá bættist við rödd af himni, falleg mjúk
karlmannsrödd, rétt eins og Kristinn Sigmundsson
væri mættur þar með Sinfóníuhljómsveit Íslands og
Mótettukór Hallgrímskirkju. Og röddin sagði
full af umhyggju og ástúð: „Óttist ekki – yður
er í dag frelsari fæddur.“
Einhvern veginn finnst mér að Frjálslyndi
flokkurinn þurfi á svona rödd að halda. Rödd
sem segir okkur að óttast ekki það stórviðri
sem nú skellur á okkur. Við sem vorum svo
ánægð með að tilheyra flokki sem á sér hug-
sjónir, vonir um betra líf hér á Íslandi fyrir þá
sem minna mega sín (aldraðir og öryrkjar).
Launafólk megi takast í hendur með aðkomu-
fólki frá öðrum löndum um réttlát launakjör
fyrir alla. Réttlæti í kvótamálum o.s.frv. Allt í einu
skellur á stormur, fólk fer að tala með lítilsvirðingu
hvort við annað, fólk í forystunni sem við höfum
treyst til að halda fast við hugsjónir okkar.
„Óttist ekki“ sagði röddin á Betlehemsvöllum fyrir
meir en 2.000 árum. Við skulum minnast þess að þessi
sama rödd segir í Biblíunni: „Óttist ekki, ég mun
afhjúpa alla hluti, það sem er í myrkrinu mun koma
fram í ljósið.“ Einmitt þetta er að gerast í kringum
okkur „fátæka smáa“. Við fáum nú að sjá svart á
hvítu hverjum í flokksforustunni við eigum að fylgja.
Og við vitum að við eigum inni gleðileg jól og farsælt
komandi ár, því röddin sem segir okkur að óttast ekki,
ber umhyggju fyrir okkur og elskar okkur.
Höfundur er leikskáld og fulltrúi Frjálslynda
flokksins í nefndum borgarinnar.
Jólahugleiðing
Fallinn er Óli fígúra í Síle“ sagði menntaskólakennari nokkur
daginn eftir að einræðisherrann
Augusto Pinochet hafði tapað
þjóðaratkvæðagreiðslu um áfram-
haldandi völd árið 1989. Nemend-
ur hans fengu frí þann daginn.
Pinochet var eitt af mörgum fórnar-
lömbum þess að járntjaldið féll um
þær mundir. Einræðisherra Para-
gvæ, Alfredo Stroessner, fór sömu
leið og Pinochet fyrr á því ári og
þeir urðu einnig samferða úr jarð-
lífinu, því að Stroessner er nýlát-
inn. Fall járntjaldsins kom sér
illa fyrir þessa karla því að fram
að því höfðu verið álitnir söguleg
nauðsyn í baráttu „hinna frjálsu
þjóða“ við heimskommúnismann.
Frægasti talsmaður þessa viðhorfs
var Jeane Kirkpatrick, sendiherra
Bandaríkjanna hjá Sameinuðu
þjóðunum, sem einnig er nýlátin
og eflaust í góðum félagsskap
þeirra Stroessners og Pinochets
fyrir handan.
Af öllum einræðisherrunum í
bláa liðinu var Pinochet líklega sá
sem var mest hataður. Það stafaði
af ýmsum orsökum. Í fyrsta lagi
þá hafði hann þá sérstöðu að hafa
framið valdarán og komið á harð-
stjórn í gamalgrónu lýðræðisríki.
Slíkt er ekki jafn algengt og
fólk kynni að halda. Styrjaldir,
innanlandsátök og skortur á
lýðræðishefð eru helsti jarðvegur
einræðisstjórna. Stjórn Pinochets
einkenndist af pyntingum, mann-
ránum og launmorðum á pólitísk-
um andstæðingum. Að því leyti var
hún þó ekki frábrugðin svipuðum
fyrirbærum annars staðar í álf-
unni, t.d. í Argentínu, Úrúgvæ eða
Paragvæ. En í Síle voru menn ekki
vanir slíku og hrottaskapurinn því
ennþá skelfilegri í því samhengi.
Að sumu leyti væri ósann-
gjarnt að kenna Pinochet einum
um valdaránið í Síle 11. septemb-
er 1973. Þeir sem lögðu á ráðin um
það voru bandarískir ráðamenn,
þeir Nixon og Kissinger. Allir
framámenn í her Síle tóku þátt í því
en Pinochet var einungis leyft að
taka þátt á lokastigum. Enda taldi
Salvador Allende, hinn lýðræðis-
lega kjörni forseti Síle, að Pinochet
myndi verða eitt af fórnarlömbum
valdaránsins. Það fór á annan veg.
Ári eftir að herforingjastjórn hafði
verið komið á voru öll völd kominn
í hendur Pinochets. Hann náði að
tryggja sér alræðisvald umfram
aðra harðstjóra í álfunni, þar sem
reglulega var skipt um forsvars-
menn herforingjastjórna.
Pinochet hafði þá sérstöðu
meðal suðuramerískra einræðis-
herra að honum var sérstak-
lega hampað af hægrimönnum á
Vesturlöndum fyrir að hafa unnið
„efnahagslegt kraftaverk“ sem
komið væri beint úr smiðju Milt-
ons Friedmans. Það var hins vegar
orðum aukið. Pinochet naut þess
fyrst og fremst að fá mikla fyrir-
greiðslu í alþjóðlegum lánastofn-
unum. Hann naut þar allt ann-
arra kjara en lýðræðislega kjörinn
fyrirrennari hans. Verndarar hans í
Bandaríkjunum máttu ekki við því
að þessi efnahagstilraun mistækist,
en hún fór nálægt því í upphafi 9.
áratugarins þegar skuldir ríkisins
fóru úr böndunum og atvinnuleysi
varð gríðarlegt. Tekjuskipting í
Síle varð ójafnari en annars staðar
í álfunni, nema í Brasilíu, sem bjó
enda við svipaða herforingjastjórn.
Frægð Pinochets og vinsældir
á Vesturlöndum urðu honum að
lokum að falli. Hann var hand-
tekinn í Bretlandi 1998, að kröfu
spænsks dómara, og ákærður fyrir
alþjóðleg mannréttindabrot. Eftir
sextán mánaða stofufangelsi var
Pinochet leyft að snúa heim og var
þá trúverðugleiki ríkisstjórnar
Tonys Blair í mannréttindamálum
að engu orðinn. Mannorð Pinochets
gat þó ekki versnað neins staðar
nema í heimalandinu. Þau forrétt-
indi sem hann hafði tryggt sér við
valdaskiptin voru tekin af honum
og hann eyddi því sem eftir var
ævinnar í að verjast ágangi dóm-
stóla. Sama ár og Pinochet sneri
heim, árið 2000, var sósíalisti kos-
inn forseti í Síle og ævistarf hans
því unnið fyrir gýg. Eftir stendur
arfleifð sem einkennist af spill-
ingu, pyntingu og fjármögnun
alþjóðlegra hryðjuverka.
Sumum kann að finnast Pin-
ochet hafa sloppið vel frá dómi
sögunnar, vegna þess að Margaret
Thatcher talar vel um hann og
vegna þess að hann á sér ennþá
formælendur í Síle. Það er mis-
skilningur. Allir einræðisherrar
njóta samúðar einhverra í eigin
landi því að það er alltaf einhver
sem græðir á slíkum stjórnum.
Staðreyndin er hins vegar sú að
jafnvel í hópi einræðisherra er
Pinochet illa þokkaður. Við frá-
fall sitt er hann m.a.s. kallaður
„einræðisherra“ (dictator) í
vestrænum fjölmiðlum en ekki
kurteisisheitinu „valdstjóri“
(authoritarian ruler) sem er þó
jafnan notað yfir einræðisherra
sem eru í liði með Bandaríkjunum,
s.s. konunginn í Sádí-Arabíu.
Það er athyglisvert að líta til
þess að árið sem Pinochet féll
frá voru vinstrisinnaðir forsetar
kosnir til valda í flestöllum ríkj-
um rómönsku Ameríku. Fátt sýnir
betur skipbrot þeirrar stefnu sem
þeir Nixon og Kissinger kusu yfir
Síle – þvert á þjóðarvilja þar í landi.
Sá alræmdi
Þ
rátt fyrir nokkuð langlundargeð mótað af margra ára
umræðuhefð íslenskra stjórnmála er stundum ómögu-
legt annað en að fyllast depurð yfir þeim aðferðum sem
of oft er boðið upp á í pólitískri orðræðu hér á landi.
Slík stund rann upp í vikunni þegar Björn Ingi
Hrafnsson, oddviti Framsóknarflokksins í Reykjavík, mætti í
sjónvarpssal til þess að ræða ráðningar ýmissa trúnaðarmanna
Framsóknarflokksins í hin og þessi sérverkefni fyrir borgina á
þeim stutta tíma sem liðinn er frá því að flokkurinn myndaði
nýjan meirihluta í borgarstjórn með Sjálfstæðisflokknum.
Í stað þess að færa rök fyrir þeim ráðstöfunum, sem þó svo
sannarlega voru tilefni komu hans í sjónvarpsþáttinn, kaus
Björn Ingi að beina spjótum sínum að Helga Seljan, umsjónar-
manni þáttarins, og vekja athygli á því að ráðning hans til Ríkis-
sjónvarpsins væri ef til vill ekki eðlileg, áður en hann sneri sér
að andstæðingi sínum í umræðunni, Degi B. Eggertssyni, tals-
manni minnihlutans í borgarstjórn, og lét að því liggja að hann
hefði fengið vinnu við stundakennslu í Háskólanum í Reykjavík
þar sem hann hefði, í fyrra starfi sínu sem formaður skipulags-
ráðs borgarinnar, séð til þess að skólinn fengi góða lóð.
Það er ekkert undarlegt að maður verður nánast kjaftstopp
þegar gripið er til svona málflutnings.
Hvenær ætla menn að læra að ein vitleysan verður ekki
afsökuð með annarri? Og að því sögðu er ekki ætlunin að fella
dóma um hvort nokkur vitleysa hafi verið á ferðinni yfirhöfuð.
Viðbrögð Björn Inga benda hins vegar eindregið til þess að hann
hafi eitthvað á samviskunni.
Birni Inga var í lófa lagið að útskýra hvernig stendur á því
að hver trúnaðarmaður Framsóknarflokksins á fætur öðrum er
kominn á launaskrá hjá borginni. Ef fyrir því eru gildar og góðar
ástæður þurfti Björn Ingi ekki að vera feiminn við að leggja þau
spil á borðið í stað þess að draga fram úr erminni þá jókera sem
hann slengdi fram um Helga og Dag.
Að vísu er það gamalkunnug aðferð að svo skal böl bæta að
benda á annað verra og stutt er síðan Davíð Oddsson, fyrrver-
andi forsætisráðherra, stærði sig í sjónvarpssal af eigin útfærslu
á þeirri aðferð og kenndi við smjör.
Það var heiðarlegt af Davíð að upplýsa að hann væri stoltur
yfir að hafa beitt slíkum meðulum á sínum pólitíska ferli og
skýrir margt í framgöngu hans þegar horft er um öxl. Björn
Bjarnason, vopnabróðir Davíðs til margra ára, var líka augljós-
lega upprifinn yfir baráttuaðferð nafna síns; svo mikið reyndar
að hann skrifaði sama kvöld pistil á heimasíðu sína þar sem hann
hrósaði Birni Inga fyrir frammistöðuna; sem var þegar upp er
staðið ekki önnur en að svara út í hött.
Björn Ingi er ungur og upprennandi stjórnmálamaður sem
gerði sig gildandi í erfiðri kosningabaráttu í vor þar sem hann
tók hverri ágjöf með bros á vor og af prúðmennsku. Skilaði það
honum árangri sem ekki var hægt að kalla annað en sæmileg-
asta varnarsigur fyrir Framsóknarflokkinn.
Nú er að vona að þar hafi hinn rétti Björn Ingi verið á ferð.
Ekki hinn sem virðist genginn inn í umræðuhefð og takta gam-
alla tíma; hefð sem ekki er nokkur ástæða til að viðhalda.
Svo skal böl bæta