Fréttablaðið - 19.04.2008, Síða 68

40 19. apríl 2008 LAUGARDAGUR
Þ
egar veröldin er yfirhlaðin
vandamálum, þá fagna menn
hverri vonarglætu.
Til allrar hamingju hefur
alþjóðaverkefnum undanfarið
bæði verið fjölgað og hraðað.
Fáeinir atburðir skera sig þar úr og má
þar nefna leiðtogafund Breta og Frakka
nýverið. Þar ræddu Nicolas Sarkozy Frakk-
landsforseti og Gordon Brown, forsætisráð-
herra Bretlands, tillögur um endurbætur á
helstu alþjóðastofnunum, sem fyrir löngu
hefði þurft að hrinda í framkvæmd. Forset-
arnir Vladimír Pútín og George Bush ætla
einnig að hittast innan skamms, að því er
virðist til að tryggja á síðustu stundu fram-
lög sín til brýnustu öryggismála. NATO og
Evrópusambandið eru um þessar mundir að
taka grundvallarákvarðanir varðandi fjölg-
un aðildarríkja og samskipti við Rússland.
Allir virðast sammála um að þörf sé fyrir
alþjóðlega stjórnskipan að einhverju marki
svo forðast megi öngþveiti á alþjóðavett-
vangi, en spurningin er eftir sem áður: Hver
á að fara með stjórnina?
Keppt um völdin
Helstu keppinautarnir hafa kynnt stefnu-
mál sín. Fyrir stuttu voru Bandaríkin þátt-
takendur í miklu óðagoti við að toga Úkra-
ínu inn í NATO (jafnvel þótt meirihluti
Úkraínubúa sé algerlega andvígur því).
Bush forseti reyndi án árangurs að þrýsta á
trega bandamenn sína í Evrópu um að taka
fagnandi á móti Úkraínu og öðru fyrrver-
andi Sovétlýðveldi, Georgíu.
Í Írak höfum við séð skelfilegar afleiðing-
ar af íhlutun Bandaríkjamanna sem beita
valdi til að leysa erfið alþjóðamál.
Annar keppinautur um völdin á alþjóð-
vettvangi, G-8 ríkjahópurinn, nýtur ekki
þeirrar alþjóðlegu viðurkenningar sem
myndi gefa honum raunverulega valdheim-
ild til að blanda sér í sameiginleg áhyggju-
efni jarðarbúa.
Bandalag lýðræðisríkja, sem bandarískir
forsetaframbjóðendur hafa viðrað tillögur
um að stofna skuli, myndi enn síður njóta
trúverðugleika. Hver ætti að taka ákvörðun
um það hverjir eru þess verðir að hljóta
aðild og hver yrðu inntökuskilyrðin? Þetta
bandalag ætti væntanlega að koma í staðinn
fyrir Sameinuðu þjóðirnar. Sú staðreynd að
bæði Kína og Rússland yrðu útilokuð eins
og einn frambjóðandinn, John McCain,
benti á nýverið, nægir til að gera þetta
marklaust frá upphafi.
Hættuleg tillaga
Tillaga af þessu tagi er ekki bara fáránleg
heldur hættuleg: Veröld sem er nýsloppin
út úr tvískiptingu andstæðra fylkinga yrði
enn á ný klofin í tvennt milli „góðu gæj-
anna“ og „vondu gæjanna“. Landið mitt yrði
í flokki hinna síðarnefndu, rétt eins og væri
það „glæparíki“. Rússland, sem lagði meira
af mörkum en nokkurt annað ríki til að ljúka
kalda stríðinu, er af vestrænum stjórnmála-
mönnum og fjölmiðlum sakað um „hefndar-
stefnu“, um kúgunartilburði í krafti kjarn-
orku og orkuauðlinda, um tilraunir til að
brjóta nágrannaríkin undir sig.
Raunveruleikinn í samskiptum Rússlands
við önnur lönd, þar á meðal nágrannaríki
sín, er gerólíkur þessari dökku mynd. Á síð-
ustu mánuðum hafa orðið verulegar breyt-
ingar til hins betra eftir áralangar þrætur
við Pólland og Lettland. Rússland og Úkra-
ína eru að ná sáttum um erfið orkumál.
Samskiptin við Georgíu eru að komast á loft
nú þegar beint flug milli landanna er hafið.
Sameiginlegir hagsmunir
Sameiginlegir hagsmunir Rússlands og
nágrannaríkja þess eru of mikilvægir til
þess að fórna þeim á altari metnaðar, leyni-
makks eða sársaukafullrar fortíðar. Nú má
sjá ýmis merki um að stjórnmálamenn séu
farnir að átta sig á þessu og byrja að haga
sér í samræmi við þann skilning.
Samt sem áður eru þeir til, sem eru lítt
hrifnir af og reyndar andsnúnir þessari
jákvæðu þróun. Í hópi bandarískra stjórn-
málamanna virðast allnokkrir taka undir
hina frægu reglu Zbigniews Brzezinski um
að því stærra sem bilið er á milli Rússlands
og Úkraínu, því betra sé það fyrir lýðræðið.
En á hinn bóginn á maður erfitt með að sjá
minnsta lýðræðisvott í því að þröngva Úkr-
aínu inn í NATO. Maður hefði haldið að
bandarískir öldungadeildarþingmenn hefðu
annað á sinni könnu en að samþykkja álykt-
un um stuðning við að stækkun NATO verði
hraðað. Samt þráast þeir við og leika sína
landfræðipólitísku leiki sem eru alls óskyld-
ir ábyrgum alþjóðasstjórnmálum eða þeim
raunverulegu vandamálum sem steðja að æ
alþjóðavæddari heimi.
Heljartök fortíðar
Ég er nýkominn frá ráðstefnu í Túrin á
Ítalíu þar sem samtökin World Political
Forum, þar sem ég er forseti, og Rómark-
lúbburinn, alþjóðleg hugmyndaveita í
fremstu röð, ræddu brýnustu heimsmálin
eins og þau blasa við nú 40 árum eftir að
fyrsta skýrsla klúbbsins kom út, fyrsta
„alþjóðlega viðvörunin“ sem hann sendi frá
sér.
Við gátum ekki annað en viðurkennt þá
staðreynd að varnaðarorð og tillögur snjöll-
ustu hugsuða heims hafa ekki hlotið mikla
athygli. Að verulegu leyti er það Kalda
stríðinu að kenna, en jafnvel endalok þess
hafa ekki skilað þeim árangri sem búist var
við. Vopnakapplaupið, sem nú er að hefjast
á ný, er skýrasta merki þess að við erum
ekki laus úr heljartökum fortíðarinnar.
Höfum ekki önnur 40 ár
Við höfum ekki önnur 40 ár til þess að átta
okkur á þeim raunverulegu og brýnu mál-
efnum sem bíða úrlausnar mannkynsins.
Þetta eru öryggismál, fátækt og sú ógn sem
steðjar að umhverfinu. En á meðan pólitísk
forgangsröðun er jafn skekkt og nú, þá eru
engar líkur til þess að þær bjargir, sem við
bæði höfum þörf fyrir og ráðum yfir, verði
notaðar í almannaþágu til að takast á við
þessi úrlausnarefni.
Heiti nýlegrar bókar eftir Nóbelsverð-
launahafann Joseph Stiglitz segir allt sem
segja þarf: „Þriggja trilljón dollara stríðið:
Hinn raunverulegi kostnaður átakanna í
Írak.“ Að mati sumra jafnast þetta á við
kostnaðinn af heimsstyrjöldinni fyrri, og
jafnvel heimsstyrjöldinni síðari – á tímum
þegar milljarður manna hefur innan við
einn dollara á dag til að sjá sér farborða.
Þrátt fyrir þetta verður maður að vera
bjartsýnn. Ég trúi því enn að heilbrigð skyn-
semi muni bera sigur úr býtum, að fjölmiðl-
ar, sem gera sér grein fyrir alþjóðlegri
ábyrgð sinni, séu færir um glasnost á heims-
mælikvarða og að stjórnmálamenn geti
verið raunverulegir þjóðarleiðtogar. Í sam-
einingu verðum við að móta betri stefnu
fyrir betri 21. öld.
Alheimsglasnost á villuvegi
Mikhaíl Gorbatsjov segir að ríki heims hafi ekki önnur fjörutíu ár til að deila um þau brýnu úrlausnarefni sem nú bíða mann-
kyns. Í nýjustu grein sinni í Fréttablaðinu segist hann þó trúa því að heilbrigð skynsemi muni þrátt fyrir allt bera sigur úr býtum.
„NATO ER DAUÐI“ Meðal þeirra sem efndu til mótmæla í Úkraínu gegn aðild landsins að Nató var úkraínska rétttrúnaðarkirkjan. „Þú trúir enn á lýðræði: NATO er dauði – kjóstu lífið,“ stendur á spjaldi með mynd af
George W. Bush Bandaríkjaforseta, sem einn mótmælenda hélt á nú í byrjun mánaðarins á útifundi í Kænugarði. NORDICPHOTOS/AFP
HEIMSMÁLIN MEÐ GORBATSJOV
gorbatsjov@frettabladid.is
Gorbatsjov skrifar um heimsmálin
Þetta er níunda greinin um alþjóðastjórnmál eftir Mikhaíl Gorbatsjov, fyrrverandi leiðtoga Sovét-
ríkjanna og friðarverðlaunahafa Nóbels, sem birtist í Fréttablaðinu í samvinnu við The New York
Times Syndicate. Gorbatsjov hefur vegna reynslu sinnar óvenju góða yfirsýn yfir þá atburði sem
móta heimsmálin. Gorbatsjov stýrir nú alþjóðlegum rannsóknarsjóði á sviði félags- og efnahags-
mála og stjórnmála, The Gorbachev Foundation.
Lesendur Fréttablaðsins hafa tækifæri til að senda spurningar til Gorbatsjovs sem hann mun
svara í síðari greinum sínum hér í blaðinu. Spurningarnar sendist með tölvupósti á netfangið gor-
batsjov@frettabladid.is merktar nafni sendanda og heimilisfangi. Spurningarnar mega vera hvort
heldur sem er á ensku eða íslensku.
Veröld sem er nýsloppin út úr tvískiptingu
andstæðra fylkinga yrði enn á ný klofin í
tvennt milli „góðu gæjanna“ og „vondu gæj-
anna“. Landið mitt yrði í flokki hinna síðar-
nefndu, rétt eins og væri það „glæparíki“